Bí ẩn về cách thức hoạt động của lịch Maya đã được giải thích bởi các nhà khoa học

Mặc dù là một nền văn minh cổ đại được rất nhiều người biết tới nhưng nền văn minh Maya vẫn bị bao phủ trong bí ẩn. Maya là một bộ tộc thổ dân Châu Mỹ, họ là chủ nhân của nền văn minh cùng tên, được biết đến nhiều nhờ hệ thống chữ viết đầy đủ trước cả khi những người châu Âu đầu tiên đặt chân đến châu Mỹ. 

Căn cứ vào các dấu tích còn lại đến ngày nay, vương quốc Maya được xác định là bắt đầu tồn tại từ khoảng thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên nhưng những công trình cổ nhất của nền văn minh này được xác định có niên đại sớm hơm khoảng 1.000 năm. Còn rất nhiều tranh cãi xung quanh thời điểm tồn tại chính xác của bộ tộc này. Người Maya sống chủ yếu nhờ hoạt động nông nghiệp, chủ yếu dựa vào sự thuận lợi của các yếu tố đến từ thiên nhiên như thời tiết, khí hậu...

Cùng với đó, những sự tiến bộ và hiểu biết đến thần kỳ của người Maya về toán họa, kiến trúc, thiên văn học và cả công nghệ tính toán thời gian cũng làm những nhà khoa học ngày nay bất ngờ. Hệ thống số của người Maya là hệ số đếm 20, họ thậm chí đã có số 0 đầu tiên. Về thiên văn, có những bằng chứng rõ ràng về kiến trúc, văn hóa, nghệ thuật cho thấy người Maya có những hiểu biết sâu sắc về hoạt động của Mặt Trăng, Mặt Trời...

Trong những năm qua, các nhà khoa học và khảo cổ học đã bận tâm đến nhiều khía cạnh của xã hội Maya, bao gồm cả những công trình kiến trúc kỳ diệu và các vị thần phức tạp của họ. Nhưng một trong những khía cạnh khó nắm bắt nhất của nền văn hóa cổ đại này là bộ lịch có chu kỳ 819 ngày của họ.

Theo một nghiên cứu mới của các giáo sư John H. Linden và Victoria R. Bricker của Đại học Tulane được công bố trên tạp chí Ancient Mesoamerica, các cuộc điều tra trước đó đã đi đúng hướng khi cho rằng bộ lịch này được liên kết và đồng bộ với khoảng thời gian một hành tinh cần để xuất hiện trở lại ở cùng một vị trí trên bầu trời so với Mặt Trời, khi nhìn từ Trái Đất. Tuy nhiên, chìa khóa để hiểu nó một cách đầy đủ là xem xét nó trong một khung thời gian lớn hơn nhiều.

Nghiên cứu của họ cho thấy rằng lịch của người Maya phù hợp với các chu kỳ hành tinh trong khoảng thời gian 45 năm - một khoảng thời gian rộng hơn nhiều so với những suy đoán trước đó.

Các tác giả giải thích: "Mặc dù nghiên cứu trước đây đã tìm cách chỉ ra các mối liên hệ giữa các hành tinh trong tổng số 819 ngày nhưng sơ đồ định hướng màu gồm 4 phần của nó quá ngắn để phù hợp với các chu kỳ giao hội của các hành tinh nhìn thấy được".

Lời giải cho bí ẩn này được dựa trên giá trị số ở cốt lõi của hệ thống chữ số của người Maya, đó là vigesimal - cơ số 20.

"Bằng cách tăng độ dài lịch lên 20 chu kỳ 819 ngày, một mô hình xuất hiện trong đó cho thấy các chu kỳ giao hội của tất cả các hành tinh có thể nhìn thấy tương ứng với các điểm trạm trong lịch 819 ngày lớn hơn".

Vì vậy, người Maya đã vạch ra khoảng thời gian 45 năm (bao gồm 20 bộ 819 ngày) biểu thị sự thẳng hàng của các hành tinh, biến nó thành lịch. Sự phức tạp của chu kỳ 819 ngày nằm ở sự tương quan giữa các hành tinh với vận tốc khác nhau; tuy nhiên, khi nghiên cứu qua 20 chu kỳ (tương đương với khoảng 16.380 ngày hoặc 45 năm), các chu kỳ giao hội của các hành tinh hoàn toàn phù hợp với lịch.

Người Maya đã có những phép đo cực kỳ chính xác về chu kỳ giao hội của các hành tinh có thể nhìn thấy: Sao Thủy, Sao Kim, Sao Hỏa, Sao Mộc và Sao Thổ. 

Yếu tố ban đầu trong câu đố luôn là chu kỳ đồng bộ 117 ngày của Sao Thủy, nhưng khi lập biểu đồ 20 chu kỳ, mọi hành tinh đều rơi vào vị trí trong lịch. Tổng chiều dài có thể được xác định bởi Sao Hỏa, có chu kỳ đồng bộ kéo dài 780 ngày, sắp xếp chính xác với 21 chu kỳ cộng lại thành 16.380 hoặc 20 chu kỳ 819 ngày. Sao Kim cần bảy chu kỳ để khớp với năm lần đếm 819 ngày, Sao Thổ cần 13 chu kỳ để khớp với sáu lần đếm 819 ngày, trong khi Sao Mộc cần 39 chu kỳ để đạt 19 lần đếm 819 ngày, theo Cơ chế phổ biến.

Nhìn chung, khám phá này cho thất rằng nền văn minh Maya đã sở hữu nền toán học phức tạp và những quan sát thiên văn tỉ mỉ từ rất lâu, trước khi khoa học hiện đại phát triển.

"Thay vì giới hạn sự tập trung của họ vào bất kỳ một hành tinh nào", các tác giả kết luận, "các nhà thiên văn học Maya, những người đã tạo ra bộ đếm 819 ngày, đã hình dung nó như một hệ thống lịch lớn hơn có thể được sử dụng để dự đoán tất cả các chu kỳ của những hành tinh nhìn thấy được, như những điểm tương xứng với chu kỳ của chúng trong Vòng Tzolk'in và Calendar Round".