Bí ẩn về người đàn ông mất 90% não, nhưng vẫn có thể sống một cuộc sống bình thường

Trong lịch sử y học hiện đại, hiếm có trường hợp nào khiến giới khoa học phải kinh ngạc và đặt lại câu hỏi về giới hạn của con người như câu chuyện của người đàn ông Pháp 44 tuổi được ghi nhận trên tạp chí The Lancet năm 2007. Dù mất đến 90% mô não, người đàn ông này vẫn sống khỏe mạnh, có công việc ổn định, kết hôn, nuôi hai con và sinh hoạt gần như hoàn toàn bình thường.

Theo báo cáo, chỉ số IQ của ông là 75, thấp hơn mức trung bình nhưng không đủ để được coi là thiểu năng trí tuệ. Trái lại, ông vẫn giữ được khả năng giao tiếp, làm việc và duy trì các mối quan hệ xã hội. Câu chuyện tưởng chừng như không thể tin nổi này đã mở ra một chương mới trong hiểu biết của khoa học thần kinh về khả năng thích nghi phi thường của bộ não con người.

Trường hợp kỳ lạ này bắt đầu từ căn bệnh bẩm sinh gọi là "não úng thủy" (hydrocephalus), một rối loạn khiến dịch não tủy (CSF) tích tụ trong hộp sọ. Ở người khỏe mạnh, dịch não tủy là chất lỏng trong suốt có nhiệm vụ bảo vệ và nuôi dưỡng não, đồng thời duy trì áp lực ổn định trong hộp sọ. Nhưng khi dòng chảy của dịch này bị tắc nghẽn hoặc hấp thụ kém, nó sẽ tích tụ dần, gây chèn ép và phá hủy mô não.

Người đàn ông này được chẩn đoán mắc bệnh não úng thủy từ khi mới sáu tháng tuổi. Để cứu tính mạng, bác sĩ đã phẫu thuật đặt ống thông não thất - tâm nhĩ (ventriculoatrial shunt), giúp dẫn lưu lượng dịch dư thừa từ não xuống tim. Nhờ vậy, ông vượt qua giai đoạn nguy hiểm đầu đời. Tuy nhiên, căn bệnh này không biến mất hoàn toàn mà âm thầm kéo dài suốt hàng chục năm.

Đến năm 14 tuổi, ông bắt đầu có dấu hiệu mất điều hòa vận động: mất kiểm soát cơ bắp và gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng. Chân trái yếu dần khiến ông không thể đi lại bình thường. Các bác sĩ xác định ống dẫn lưu đặt từ nhỏ có thể đã bị tắc, nên quyết định tiến hành phẫu thuật lại. Sau ca mổ, toàn bộ triệu chứng biến mất, và ông tiếp tục trưởng thành như một người bình thường.

Những tưởng bệnh đã được khắc phục, nhưng 30 năm sau, khi ông bước sang tuổi 44, tình trạng yếu chân trái tái phát. Các bác sĩ tại Bệnh viện Marseille (Pháp) chỉ định chụp CT và MRI, và kết quả đã khiến toàn bộ ekip y khoa sửng sốt: não của ông gần như biến mất. Khoảng 75% đến 90% mô não bị tiêu hủy, thay vào đó là các khoang rỗng chứa đầy dịch não tủy.

Những hình ảnh chụp cộng hưởng từ cho thấy các thùy trán, thùy đỉnh, thùy thái dương và thùy chẩm - những khu vực đảm nhiệm tư duy, ngôn ngữ, cảm xúc và thị giác đều teo lại thành một lớp mỏng bao quanh hộp sọ. Trong điều kiện bình thường, tổn thương ở những vùng này sẽ dẫn đến suy giảm nghiêm trọng nhận thức, trí nhớ hoặc thậm chí rơi vào trạng thái sống thực vật.

Thế nhưng, nghịch lý là người đàn ông ấy vẫn tỉnh táo, có khả năng nói chuyện, làm việc và chăm sóc gia đình. Ông vẫn là một công chức nhà nước, sống cuộc đời yên bình bên vợ con, không hề nhận ra rằng mình đang mang trong đầu một "kỳ tích y học" hiếm thấy.

Các chuyên gia thần kinh gọi hiện tượng này là "tính dẻo dai thần kinh" (neuroplasticity) - khả năng đáng kinh ngạc của não bộ trong việc tự tái tổ chức và tạo ra các kết nối mới để bù đắp phần bị tổn thương.

Ở người đàn ông này, tổn thương xảy ra dần dần trong nhiều thập kỷ, cho phép bộ não thích nghi kịp thời, "học cách" phân phối lại chức năng sang các vùng còn lại. Nói cách khác, thay vì bị tê liệt hay mất trí, bộ não của ông tự tái cấu trúc để tồn tại.

Giáo sư Lionel Feuillet, người trực tiếp theo dõi trường hợp này, cho biết: "Điều khiến chúng tôi kinh ngạc không chỉ là mức độ tổn thương, mà là việc cơ thể vẫn hoạt động gần như hoàn hảo. Bộ não có vẻ đã tìm được cách sống sót bằng cách sắp xếp lại mạng lưới thần kinh của chính nó".

Phát hiện này một lần nữa chứng minh rằng não người có khả năng thích nghi và phục hồi vượt xa hiểu biết hiện tại của khoa học. Dù chỉ còn 10% mô hoạt động, bộ não vẫn có thể duy trì nhận thức, trí nhớ và hành vi xã hội, điều mà nhiều bác sĩ trước đây từng cho là không thể.

Trường hợp của người đàn ông Pháp không chỉ là câu chuyện hiếm có trong y học, mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về khả năng phục hồi của não sau chấn thương hoặc đột quỵ. Nó cũng đặt ra những câu hỏi sâu sắc về việc não bộ thực sự cần bao nhiêu "vật chất" để duy trì ý thức và nhân cách con người hay liệu bản chất của trí tuệ nằm ở cấu trúc, hay ở chính khả năng tự biến đổi của nó.

Ngày nay, người đàn ông vẫn sống bình thường, như minh chứng sống động cho sức mạnh kỳ diệu của sự thích nghi sinh học. Câu chuyện của ông không chỉ khiến giới khoa học kinh ngạc, mà còn truyền đi một thông điệp mạnh mẽ: con người có thể yếu đuối về thể xác, nhưng tiềm năng của bộ não và ý chí sinh tồn thì gần như vô hạn.