Bí ẩn về tảng đá không gian: Thiên thạch Fukang đến từ đâu?

Thiên thạch Fukang là tên được đặt cho một thiên thạch được phát hiện ở Trung Quốc. Thiên thạch Fukang thuộc loại thiên thạch đá sắt được gọi là Pallasite, có thể được nhận ra bởi các mảnh tinh thể olivin được sắp đặt hỗn loạn trong một ma trận sắt-niken. Bởi vậy những lát cắt của thiên thạch này sở hữu một vẻ ngoài tuyệt đẹp, đặc biệt là khi được chiếu sáng từ phía sau.

Trên thực tế, một phần của Thiên thạch Fukang gần đây đã được bán đấu giá. Vào tháng 2 năm 2021, phần thiên thạch đó đã mang về cho người bán 30.000 USD - vượt xa ước tính ban đầu là 3.500 - 4.500 USD. Vậy điều gì khiến Thiên thạch Fukang trở nên đặc biệt?

Hiển nhiên, nó không phải là một "thiên thạch thông thường". Pallasites là một loại thiên thạch cực kỳ hiếm. Nguyên nhân là do hầu hết những thiên thạch loại này đều bị đốt cháy trong bầu khí quyển trước khi nó có thể rơi xuống mặt đất. Ước tính chỉ có khoảng 1% số thiên thạch Pallasites rơi xuống Trái Đất có thể bảo toàn được khi rơi xuống bề mặt của Trái Đất. Vì vậy, Thiên thạch Fukang thường được ca ngợi là một trong những khám phá thiên thạch vĩ đại nhất của thế kỷ 21.

Đá Pallasite Meteorite được tạo ra trong quá trình hình thành hệ thống năng lượng mặt trời khoảng 4,5 tỷ năm trước đây. Rất ít mẫu vật Pallasite Meteorite còn tồn tại trong bầu khí quyển của Trái Đất ngày nay. Bên trong khối đá Pallasite Meteorite khô cứng là những tinh thể vàng mờ của một loại hợp chất được gọi là olivin - hắt lên thứ ánh sáng như một tổ ong thần kỳ màu bạc. Các chuyên gia đã tìm hiểu về lớp chất pallasite, đây là loại chất có sự pha trộn giữa hợp chất sắt và niken cùng với một phần olivin tạo lớp khảm bề ngoài - được cho là di tích hình thành của nhiều hành tinh.

Thiên thạch Fukang được phát hiện gần thị trấn Fukang ở Tân Cương, một khu tự trị ở phía tây bắc Trung Quốc. Thiên thạch được phát hiện vào năm 2000 bởi một người đi bộ đường dài ẩn danh. Người đi bộ đường dài này thường xuyên dừng lại bên một tảng đá khổng lồ để ăn trưa. Sau đó người đàn ông này cảm thấy rất tò mò đối với viên đá này, có vẻ như nó có kim loại và các tinh thể bên trong. Bởi vật ông quết định đập vỡ một số mảnh của tảng đá để xem bên trong nó có gì và gửi đến Hoa Kỳ để xác nhận mẫu vật này. Và kết quả cho thấy tảng đá này chính là một thiên thạch.

Vào tháng 2 năm 2005, mẫu vật này xuất hiện tại Triển lãm Đá quý và Khoáng sản Tucson, tại đó DS Lauretta, Giáo sư Khoa học Hành tinh và Vũ trụ học tại Đại học Arizona (và cũng là nhà điều tra chính của sứ mệnh OSIRIS-REx của NASA) đã vô tính bắt gặp nó. Sau đó, phần còn lại của Thiên thạch Fukang có khối lượng 983 kg đã được mang đến Đại học Arizona nghiên cứu.

Thiên thạch Fukang được tìm thấy thuộc loại thiên thạch đá sắt, được gọi là Pallasite. Đây là loại thiên thạch được tạo thành từ sắt thiên thạch và silicat với tỷ lệ gần như bằng nhau. Pallasite có đặc trưng là một ma trận sắt thiên thạch bao quanh silicat, chủ yếu là olivin (là một loại tinh thể màu vàng đến vàng lục). Loại thiên thạch này được đặt theo tên của Simon Peter Pallas, một bác sĩ và nhà tự nhiên học người Đức, người đầu tiên mô tả thiên thạch Krasnojarsk Pallasite ở Nga vào năm 1772.

Các chuyên gia tin rằng, Fukang có xuất xứ từ sâu bên trong các thiên thạch nguyên thủy, được hình thành trong quá trình kiến tạo của thái dương hệ cách nay 4,5 tỷ năm.

Nguồn gốc chính xác của Thiên thạch Fukang, cũng như các thiên thạch Pallas cho tới nay vẫn chưa có căn cứ khoa học nào có thể giải thích chính xác. Tuy nhiên, người ta suy đoán rằng chúng có nguồn gốc từ một tiểu hành tinh có phần lõi kim loại bị tan chảy và phân hóa cùng lớp phủ olivin xung quanh nó. Thiên thạch Fukang được cho là được hình thành khi hệ mặt trời ra đời cách đây khoảng 4,5 tỷ năm.

Loại thiên thạch quý hiếm này luôn được chào bán ở mức giá ngất ngưởng, ngay cả những mảnh chỉ vài gram cũng có giá trị khoảng 20 – 30 bảng Anh.

Ngoài sự quý hiếm của nó, Thiên thạch Fukang, giống như các Pallasites khác, là một vật thể sửo hữu vẻ ngoài cực kỳ ma mị. Khi ánh sáng chiếu vào các lát của Thiên thạch Fukang, nó sẽ xuyên qua các tinh thể olivin, tạo cho thiên thạch một ánh sáng hấp dẫn.

Do vẻ đẹp ngoạn mục này, các nhà sưu tập luôn muốn sở hữu các lát của Thiên thạch Fukang. Phần lớn nhất của thiên thạch này nặng 419,5 kg, hiện do một nhà sưu tập/nhóm sưu tập giấu tên nắm giữ. Năm 2008, phần to nhất này của thiên thạch đã được đấu giá ở Bonham's, New York với giá khởi điểm khoảng 2 triệu USD.

Tuy nhiên vì giá của nó quá đắt đỏ nên đã không có ai tham gia vào buổi đấu giá đó. Thế nhưng các lát cắt nhỏ của thiên thạch này lại được bán trong các cuộc đấu giá và được phân phối trên khắp thế giới. Ví dụ, Phòng thí nghiệm Thiên thạch Tây Nam của Đại học Arizona có tổng cộng số thiên thạch nặng khoảng 31 kg đến từ Thiên thạch Fukang.