'Bữa tiệc tàn' của giới startup công nghệ: Hết thời kỳ tiền rẻ, gọi vốn dễ, hàng loạt công ty sa thải ồ ạt, thậm chí phá sản

Bilal Zuberi, một đối tác của công ty đầu tư mạo hiểm Lux Capital, đã dành vài tuần qua để chia sẻ một thông điệp đáng lo ngại với những người sáng lập của các công ty mà anh ấy đầu tư. Các công ty khởi nghiệp cần phải bắt đầu cắt giảm chi phí, điều này gần như luôn đồng nghĩa với việc cắt giảm việc làm. "Thế giới đang sụp đổ. Và chúng ta cần phải hành động".

Không giống như Zuberi, 46 tuổi, rất nhiều trong số những người mà anh ấy đang cố gửi thông điệp này chưa bao giờ trải qua thời kỳ thu hẹp đáng kể trong ngành công nghệ. Zuberi cho biết, khi nói với giám đốc điều hành của một công ty với hàng trăm nhân viên rằng doanh nghiệp này không còn xứng đáng với mức định giá hàng tỷ USD có được trong vòng gọi vốn gần đây nhất, người sáng lập đã phản ứng lại bằng "sự bối rối, sợ hãi và phủ nhận". 

Trong những năm gần đây, vị CEO đã nghe những dự đoán khác rằng thời kỳ thảm khốc đang giảm dần, nhưng mọi thứ chưa bao giờ thực sự tồi tệ như vậy. Zuberi từ chối nêu tên người sáng lập hoặc công ty vì cuộc trò chuyện là riêng tư.

Trong suốt hơn một thập kỷ thị trường tăng giá đáng kinh ngạc được thúc đẩy bởi sự phát triển vượt bậc của ngành công nghệ, đã có những cảnh báo định kỳ rằng thời kỳ tốt đẹp đã kết thúc. Trong một bài luận được lưu hành rộng rãi từ hai năm trước có tựa đề "Coronavirus: Thiên nga đen của năm 2020", công ty đầu tư mạo hiểm Sequoia Capital đã cảnh báo các công ty khởi nghiệp nên đặt câu hỏi về mọi khía cạnh kinh doanh của họ, bao gồm cả cấp độ nhân sự và liệu họ có khả năng tiếp cận vốn lâu dài hay không. Họ đưa ra lời khuyên: "Không ai phải hối hận khi thực hiện những điều chỉnh nhanh chóng và dứt khoát trước những hoàn cảnh đang thay đổi". 

Tuy nhiên, sau cơn hoảng loạn ban đầu vào mùa xuân năm đó, nhiều công ty công nghệ đã phát triển mạnh trong thời đại đại dịch, khi lãi suất thấp, thị trường tăng vọt và hành vi của người tiêu dùng thay đổi vượt trội hơn bất kỳ sự gián đoạn nào do Covid-19 gây ra. Zuberi cho biết báo động giả này đã khiến những người sáng lập startup khó chấp nhận mức độ nghiêm trọng của tình hình hiện tại vào mùa xuân này.

Nhưng thực tế hiện đang diễn ra. Thị trường chứng khoán sụt giảm vào đầu tháng 5, kết hợp với xung đột Nga - Ukraine leo thang, lạm phát trong nước và đại dịch hiện đã bước sang năm thứ ba. Tất cả đã bắt đầu gây ra những "đau đớn" đáng kể cho các công ty khởi nghiệp giai đoạn sau, và có vẻ như nó sẽ tác động tới các công ty nhỏ hơn trong những tháng tới.

Các nhà đầu tư vẫn không mất niềm tin vào khả năng định hình lại mọi ngóc ngách của nền kinh tế thế giới. Nhưng hệ thống tài chính cũng có tiếng nói. Zuberi nói: "Các công ty không chết vì sản phẩm không tốt. Họ chết vì hết tiền". Sau sự phản đối ban đầu, người sáng lập đã đặt câu hỏi về lời khuyên của Zuberi đã bắt đầu chuẩn bị cắt giảm chi phí từ 20% đến 30%, loại bỏ một số vị trí công việc và huy động tiền với mức định giá thấp hơn giá trị trước đây của công ty.

Chào mừng bạn đến với thời kỳ suy thoái năm 2022, nơi con đường từ công ty khởi nghiệp nhỏ bé trở thành quái vật trị giá hàng tỷ USD đột nhiên trở nên khó khăn hơn. Theo nhà nghiên cứu CB Insights, trong quý này, số lượng các công ty công nghệ niêm yết cổ phiếu công khai ở mức thấp nhất kể từ năm 2016. Theo các nhà nghiên cứu tại PitchBook Data Inc., các cổ đông của các công ty công nghệ tư nhân đang phát triển mạnh như Stripe Inc. và Instacart Inc. đã mất khoảng một nửa giá trị trong năm nay.

Trên toàn cầu, việc vọi vốn đã chậm lại, với số lượng lớn (100 triệu USD trở lên) và tổng số tiền huy động được giảm trong quý đầu tiên - lần đầu tiên điều đó xảy ra sau gần hai năm. "Tâm lý nhà đầu tư ở Thung lũng Silicon đang ở mức tiêu cực nhất kể từ sau sự cố dot-com 20 năm trước", đồng sáng lập PayPal, David Sacks, hiện là đối tác của công ty đầu tư Craft Ventures, đã viết trên Twitter.

Nina Achadjian, một đối tác của Index Ventures cho biết các công ty khởi nghiệp phải học cách điều chỉnh ngay lập tức. "Năm ngoái không ai cần một kế hoạch dự phòng", cô nói. "Đó là sự tăng trưởng bằng mọi giá và vốn rất dễ kiếm". Công ty của cô ấy đang nói với những người sáng lập nên chuyển trọng tâm sang hoạt động bền vững ngay cả khi điều đó làm chậm tăng trưởng, thận trọng trong việc tuyển dụng và đảm bảo họ có đủ tiền mặt để hoạt động trong 18 đến 24 tháng.

Xu hướng thị trường chỉ mới bắt đầu được giữ vững. Kyle Stanford, một nhà phân tích tại PitchBook, cho biết chỉ 5% các khoản đầu tư đã hoàn thành trong quý 3 là giảm giá, có nghĩa là công ty chấp nhận mức định giá thấp hơn so với các giao dịch trước đó. 

Các nhà đầu tư mạo hiểm, về bản chất lạc quan, đã và đang trò chuyện với nhau. Vinod Khosla của Khosla Ventures cho biết: Khi các công ty đại chúng lớn cắt giảm, điều đầu tiên họ ngừng thực hiện là những ý tưởng đổi mới mà phải mất nhiều năm mới thành công. Ông nói, phản ứng này tạo cơ hội cho những người sáng lập mới và các công ty khởi nghiệp ban đầu, đồng thời với điều kiện thị trường khiến nhiều công ty khởi nghiệp đầu tư vào rẻ hơn. Định giá hợp lý hơn. Chúng tôi có thể chấp nhận rủi ro nhiều hơn", ông nói.

Vẫn có rất nhiều tiền đang chờ các công ty khởi nghiệp. Theo PitchBook, các nhà đầu tư mạo hiểm ở Mỹ đã đầu tư hơn 230 tỷ USD vào giữa tháng 5. Hơn 1.000 công ty khởi nghiệp đã huy động vốn từ các nhà đầu tư hạt giống và thiên thần trong quý 3, đẩy tổng giá trị của các giao dịch giai đoạn đầu lên mức cao nhất trong ít nhất một thập kỷ.

Karan Kundra, người sáng lập của một công ty khởi nghiệp công nghệ sức khỏe ở San Francisco cho biết: "Thị trường không thích hợp với những công ty ở giai đoạn đầu với những người sáng lập và đội ngũ mạnh mẽ". Kundra, 25 tuổi, cho biết anh đã nói chuyện với các nhà đầu tư từ đầu tháng 5 để huy động khoảng 2 triệu USD và đã nhận được 12 lời đề nghị.

Những thay đổi trên thị trường cuối cùng có thể mang lại hiệu quả cho các nhà đầu tư và nhà sáng lập có đủ khả năng kiên nhẫn, nhưng điều đó không có ý nghĩa nhiều đối với hàng nghìn công nhân công nghệ gần đây đã mất việc làm. Các công ty khởi nghiệp được liên doanh hỗ trợ bao gồm nhà điều hành bếp trên mây Reef Technology, công ty giao hàng tạp hóa Avo và công ty trí tuệ nhân tạo DataRobot đã cắt giảm hơn 7.500 việc làm trên toàn cầu từ ngày 1/4 đến ngày 16/5, theo công ty theo dõi việc làm Layoffs. Các công ty đại chúng cũng đã cắt giảm việc làm, ngừng tuyển dụng hoặc thực hiện cả hai.

Michelle Kneibel

Nhiều người đã bị choáng váng bởi việc làm dường như ổn định của họ trong một ngành công nghiệp đang phát triển mạnh đã bốc hơi nhanh như thế nào. Michelle Kneibel, một huấn luyện viên giảm cân cho công ty khởi nghiệp Noom, đang trò chuyện với các đồng nghiệp của cô ấy trên Slack vào một ngày cuối tháng 4 trong khi họ chờ tham gia một cuộc họp video. 

Cô ấy hoài nghi khi tên và bài đăng của mọi người bắt đầu biến mất. Vài phút sau, trong một cuộc họp riêng, cô biết được rằng mình đã mất việc. Người phát ngôn của công ty từ chối bình luận.

Trong vài tuần, Noom đã cho 495 nhân viên ra đi. Công ty này đã huy động được 540 triệu USD vào năm ngoái và gần đây đã cải thiện phúc lợi cho nhân viên, cắt giảm các khoản khấu trừ đối với bảo hiểm y tế và tăng thời gian nghỉ phép. Cuối năm ngoái, Noom cho biết công ty còn gửi cho nhân viên một chiếc áo phông và mũ có thương hiệu để ăn mừng thành tích. "Tôi không hiểu gì về sự thay đổi này", cô nói. "Tôi bị sốc". 

Vài ngày sau khi mất việc, Kneibel nhận được một gói hàng trong thư chứa món quà kỳ nghỉ muộn màng từ công ty. Món quà đi kèm với một ghi chú thừa nhận sự chậm trễ nhưng không đề cập đến các vụ sa thải hàng loạt. Trong hoàn cảnh hiện tại, ghi chú từ công ty dường như mang một ý nghĩa khác: "Đây là điều cuối cùng".