Câu hỏi tranh cãi muôn đời của người mê võ hiệp: Kim Dung và Cổ Long, ai hơn ai?

Kim Dung và Cổ long, ai hơn ai? Câu hỏi không hẳn để phân cao thấp, mà là cách người đọc tự xác định căn tính thẩm mỹ, lựa chọn thế giới giang hồ mà mình thuộc về. Thực tế, cả hai đều là những cột trụ đã định hình hai hướng đi rất khác biệt trong dòng chảy văn học võ hiệp đương đại.

Việc so sánh họ, xét cho cùng, cũng giống như đứng giữa hai đỉnh núi và cố gắng quyết định xem ngọn nào cao hơn khi mỗi đỉnh lại mở ra một chân trời khác biệt.

Kim Dung: Người xây đại lộ chính đạo của võ hiệp

Tên thật là Tra Lương Dung, Kim Dung không chỉ là một nhà văn, ông còn là một học giả uyên bác, một biên tập viên sắc sảo, và một nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn trong đời sống văn hóa Hồng Kông thế kỷ 20. Từ năm 1955 đến 1972, ông viết 15 bộ tiểu thuyết võ hiệp, không nhiều về số lượng, nhưng gần như tác phẩm nào cũng trở thành kinh điển.

Anh hùng xạ điêu khắc họa một Quách Tĩnh thật thà, chậm chạp, nhưng kiên định và nghĩa khí, một biểu tượng hoàn hảo cho mẫu người quân tử truyền thống. Ỷ thiên đồ long ký đưa người đọc vào một mê cung chính tà khó phân, nơi Trương Vô Kỵ không chỉ là người luyện được Cửu dương thần công, mà còn là nhân vật đại diện cho sự lưỡng lự giữa đạo nghĩa và tình cảm cá nhân.

Tiếu ngạo giang hồ lại cho thấy một thế giới đầy phản trắc, nơi Lệnh Hồ Xung phiêu bạt như một kẻ bị ruồng bỏ giữa giang hồ, mang theo tư tưởng tự do và phản kháng, vượt khỏi ràng buộc của quyền lực và giáo điều.

Kim Dung không đơn thuần kể chuyện võ hiệp. Ông tạo dựng nên một thế giới có cấu trúc chặt chẽ, từ hệ thống môn phái như Võ Đang, Thiếu Lâm, Cái Bang, Nga Mi, đến các bí kíp võ công lừng danh như Cửu âm chân kinh, Độc cô cửu kiếm, Bắc minh thần công.

Ông kết nối các câu chuyện trong một dòng thời gian xuyên suốt, đặt nhân vật trong những hoàn cảnh gắn liền với các sự kiện lịch sử như cuộc kháng Kim, kháng Mông, sự sụp đổ của triều Tống hay cuộc tranh chấp giữa Minh giáo và triều đình nhà Nguyên.

Về mặt thành tựu, Kim Dung là nhà văn võ hiệp duy nhất được giới học thuật chính thức công nhận như một nhà văn lớn. Năm 2000, Đại học Cambridge mời ông làm tiến sĩ danh dự ngành văn học. Nhiều trường đại học tại Trung Quốc và nước ngoài có hẳn các chương trình nghiên cứu về tác phẩm của ông.

Cổ Long: Kẻ du hành trong bóng tối của giang hồ

Cổ Long, tên thật là Hùng Diệu Hoa, xuất hiện sau Kim Dung nhưng sớm khẳng định một lối đi riêng biệt. Nếu Kim Dung là người xây dựng một thế giới võ hiệp có trật tự, thì Cổ Long lại là người bóc tách các lớp mặt nạ trong giang hồ ấy, đưa người đọc vào thế giới của những cá nhân đơn độc, suy tư và đầy mâu thuẫn.

Trong Đa tình kiếm khách, vô tình kiếm, Lý Tầm Hoan là một hình mẫu điển hình của thế giới Cổ Long: một cao thủ phi đao chính xác tuyệt đối, đa tình, cô độc, thấu hiểu nhân sinh đến nỗi chỉ biết chọn cách sống xa lánh nó.

Trong Sở Lưu Hương, vị đạo tặc phong lưu chưa từng giết ai nhưng lại sống trong thế giới đầy sát khí, nơi kẻ mạnh không phải người có võ công cao nhất mà là kẻ có tâm cơ sâu nhất. Còn Lục Tiểu Phụng, với bộ râu kỳ quái và thói quen nhậu nhẹt, lại là kẻ thông minh nhất giang hồ, dùng đầu óc để phá án, để giải mã giang hồ như một ván cờ đầy lừa lọc.

Cổ Long không miêu tả võ công theo cách chi tiết như Kim Dung. Ông dùng ẩn dụ, nhịp văn ngắn gọn, đôi khi chỉ một câu cũng đủ giết chết một nhân vật. Cách ông viết thường giống một vở kịch hiện đại hơn là tiểu thuyết truyền thống. Độc giả của ông thường là những người thích suy nghĩ, thích chiêm nghiệm và bị hút vào cái đẹp lạnh lùng của cô đơn.

Dù ra đi sớm ở tuổi 48, Cổ Long để lại hơn 70 tác phẩm, trong đó nhiều tác phẩm được dựng thành phim, truyền hình, truyện tranh và game. Sự ảnh hưởng của ông sâu đậm đến mức nhiều nhà văn sau này như Ôn Thụy An, Hoàng Dị đều thừa nhận chịu ảnh hưởng từ văn phong và tinh thần của Cổ Long.

Hai đỉnh núi không cần phải đối đầu

Kim Dung là người thầy, dạy người ta sống ngay thẳng, trượng nghĩa, lấy đại nghĩa làm đầu. Cổ Long là kẻ lang bạt, dạy người ta đối diện với bản ngã, với nỗi buồn, với những gì không thể gọi tên trong thế giới nội tâm. Nếu nhân vật của Kim Dung sống để cứu người, thì nhân vật của Cổ Long sống để hiểu chính mình. Nếu Kim Dung đặt võ hiệp trong khung cảnh rộng lớn của lịch sử và đạo lý, thì Cổ Long để võ hiệp trôi nổi giữa dòng đời hiện sinh, ngắn ngủi và mơ hồ.

Không có ai hơn ai. Chỉ có người tìm thấy mình trong Quách Tĩnh, và người khác lại thấy bóng mình trong Lý Tầm Hoan.

Võ hiệp là vùng đất đủ rộng cho những cá tính riêng biệt

Sự tồn tại song song của Kim Dung và Cổ Long không phải để cạnh tranh mà để bổ sung cho nhau. Họ cho thấy rằng võ hiệp không chỉ là kiếm và máu, mà là một cách nhìn cuộc đời. Một người nhìn qua lăng kính của đạo nghĩa, trật tự. Người kia nhìn qua lăng kính của cô độc, hoài nghi. Mỗi cách nhìn đều mở ra một lối đi, một chân dung khác của anh hùng.

Cho nên thay vì hỏi Kim Dung hay Cổ Long ai hơn, hãy hỏi: Hôm nay tâm hồn bạn cần điều gì? Nếu cần một bài học sống, đọc Kim Dung. Nếu cần một khoảng lặng để đối thoại với bản thân, hãy tìm đến Cổ Long.

Bởi võ hiệp không chỉ là một thể loại văn học. Đó là một chốn để quay về, khi cuộc sống ngoài kia quá ồn ào.