Con người đã tạo ra một 'núi rác' trên Sao Hỏa mặc cho chưa từng đặt chân lên đây

Theo đó, một bản đồ mới được công bố gần đây đã tiết lộ vị trí của các mảnh vụn từ những tàu vũ trụ đã hạ cánh xuống sao Hỏa trong suốt 53 năm qua, bao gồm cả chiếc trực thăng Ingenuity hiện không còn hoạt động. Cagri Kilic, giáo sư về kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học West Virginia (Mỹ), ước lượng rằng đã có đến 7.113 kg rác thải do con người trên sao Hỏa. Để so sánh, trọng lượng này tương đương với một con voi châu Phi trưởng thành.  Loại rác thải này bao gồm mảnh kim loại từ thiết bị hạ cánh, tấm chắn nhiệt, mảnh dù đã qua sử dụng, cánh quạt, mũi khoan và thậm chí cả vải lưới.

Phế liệu hay di tích lịch sử?

Theo đó, 'rác thải' đầu tiên con người tạo ra trên Sao Hỏa tới từ tàu đổ bộ Mars 2 của Nga, vốn cũng là vật thể nhân tạo đầu tiên va chạm vào bề mặt sao Hỏa khi nó gặp nạn trong quá trình hạ cánh vào tháng 5 năm 1971.

Không chỉ Mars 2, nhiều tàu đổ bộ trên sao Hỏa đã kết thúc hành trình của mình khi chỉ tồn tại dưới dạng mảnh vụn, hoặc chỉ là dấu hiệu còn sót lại của một vụ cháy nổ. Đây thường là minh chứng cho thấy chúng đã thành công trong việc vượt qua hành trình đến sao Hỏa trước khi không may gặp phải sự cố trong những giai đoạn cuối cùng của nhiệm vụ. Một trường hợp điển hình là tàu đổ bộ Mars Polar Lander của NASA, vốn đã thất bại trong nỗ lực hạ cánh tại cực nam của hành tinh vào tháng 12 năm 1999. Các bức ảnh về khu vực được cho là điểm rơi của Polar Lander, bao gồm cả mảnh dù và mảng đất cháy đen trên bề mặt Sao Hỏa, đã được công bố vào năm 2005.

Một ví dụ khác là tàu đổ bộ Schiaparelli của Ý, đã va chạm mạnh xuống bề mặt sao Hỏa với tốc độ 190 dặm mỗi giờ vào tháng 10 năm 2016, để lại sau mình một khoảng đất cháy đen bao quanh bởi tấm chắn nhiệt và dù. Trong khi đó, tàu đổ bộ Beagle 2 của Anh, dự kiến sẽ hạ cánh xuống sao Hỏa vào Ngày Giáng Sinh năm 2003, đã mất liên lạc và chỉ đến năm 2015, Tàu quan sát sao Hỏa của NASA mới chụp lại được con tàu này cùng thiết bị hạ cánh của nó. Các hình ảnh này tiết lộ rằng Beagle 2 thực sự đã thực hiện một cuộc hạ cánh bình thường, không phải rơi như người ta từng nghĩ.

Gần đây nhất, danh sách trên có thể bổ sung thêm trực thăng 'Ingenuity' của NASA, hiện không còn khả năng bay sau khi một trong các cánh quạt của trực thăng này bị hỏng vào ngày 18 tháng 1. 

Các tàu vũ trụ khác đã thành công trong việc hạ cánh xuống sao Hỏa và thực hiện sứ mệnh của mình cũng để lại sau lưng một lượng đáng kể rác thải. Xe tự hành Opportunity của NASA, hoạt động từ năm 2004 đến giữa năm 2018, đã để lại rác khi di chuyển trên bề mặt sao Hỏa. Xe tự hành này, với trọng lượng khoảng 157kg, đã gửi về cho NASA một bức ảnh của tấm chắn nhiệt vào năm 2004, cùng với các mảnh vụn rải rác trên mặt đất trong vòng vài dặm.

Theo Kilic, hầu hết các robot vẫn còn nguyên vẹn và được các cơ quan vũ trụ coi là di tích lịch sử chứ không phải là rác thải. Ông viết trong một bài viết cho Conversation vào năm 2022 rằng sự mài mòn và tác động của thời gian làm giảm chất lượng mọi thứ trên bề mặt sao Hỏa, và rác thải trên sao Hỏa trở nên quan trọng vì vị trí của nó trong lịch sử của nhân loại. Các tàu vũ trụ và mảnh vụn của chúng đánh dấu những bước tiến quan trọng trong việc khám phá hành tinh của con người. 

Trong khi đó, tiến sĩ James Blake, một nhà nghiên cứu về rác vũ trụ tại Đại học Warwick, đã nhấn mạnh rằng các nhiệm vụ tới sao Hỏa trong tương lai cần phải được "thiết kế với ý thức về sự bền vững". Ông đề xuất rằng, các thiết kế tàu vũ trụ đời mới sẽ không bỏ lại bất kỳ thành phần nào khi hạ cánh xuống sao Hỏa, hoặc có khả năng quay trở lại Trái Đất sau khi hoàn thành nhiệm vụ.

Ông cũng bổ sung rằng, với công nghệ hiện tại, việc tìm kiếm sự cân bằng giữa khám phá khoa học và tác động của các sứ mệnh đến môi trường tự nhiên của các thế giới xa xôi là một thách thức không nhỏ.

Các sứ mệnh tới sao Hỏa trong tương lai có thể hạ cánh xuống hành tinh và có khả năng thu gom rác vũ trụ, nhưng việc này có thể sẽ không xảy ra cho đến vài thập kỷ nữa.

"Khi và nếu con người di cư đến sao Hỏa, rác thải sẽ đã bị chôn vùi trong bụi," tiến sĩ Blake nhận xét thêm, cho thấy một góc nhìn lạc quan về việc các thuộc địa tương lai có thể coi những mảnh vỡ này như là các hiện vật lịch sử có giá trị.