Đằng sau Apollo - Nỗ lực tiến vào kỷ nguyên xe tự lái và trí tuệ nhân tạo của Baidu

Ở Trung Quốc, mọi người thường nhắc tới bộ ba quyền lực BAT: đó chính là ba công ty kiểm soát ngành công nghiệp công nghệ ở đất nước này. Bên cạnh Alibaba và Tencent, Baidu đã xây dựng nên một cỗ máy tìm kiếm thống trị thị trường Trung Quốc, một mảng kinh doanh đủ lớn biến họ thành một trong những công ty công nghệ quan trọng nhất tại quốc gia này. Nhưng điều đó không đảm bảo cho vị trí của họ ở thời điểm hiện tại, nhất là khi người dùng Trung Quốc đang ngày càng chuyển hướng sang các ứng dụng thay vì trình duyệt để lướt web.

Trong khi đó, WeChat và Alibaba đều đã khéo léo chuyển đổi công ty của mình để phù hợp với xu thế di động này và không ngừng tăng trưởng. Baidu đã lỡ mất sự thay đổi này và đang phải vật lộn để bám đuổi theo hai ông lớn kia. Nhưng dường như mọi thứ đã quá muộn cho Baidu, người dùng internet Trung Quốc có thể mua hàng, đặt chuyến bay và chat ngay trong WeChat, sao họ còn phải dùng đến trình duyệt và tìm kiếm trên Baidu?

Điều đó cũng lý giải cho thất bại của Baidu trong năm 2016 khi rót hàng trăm triệu USD vào các dịch vụ thương mại điện tử, như giao đồ ăn và cửa hàng trực tuyến nhưng không được người dùng đón nhận. Thậm chí họ còn phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng khi một sinh viên bị ung thư chết vì điều trị theo cách của một quảng cáo anh tìm được trên Baidu. Đó là lúc họ cần một cách tăng trưởng mới.

Ông Robin Li, nhà sáng lập Baidu.

Thật may mắn, thế giới mang đến cho Baidu một cơ hội mà họ đang cần: “kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo”, ông Robin Li, nhà sáng lập của cỗ máy tìm kiếm lớn nhất Trung Quốc, cho biết. Ông đang đặt cược tương lai của Baidu vào lời hứa rằng ông có thể sở hữu tương lai của trí tuệ nhân tạo tại châu Á và hơn thế nữa.

Cuộc đua hướng tới kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo

Cho đến nay, các công ty Bắc Mỹ đã sớm đầu tư vào AI và cũng là những người đầu tiên giới thiệu các công nghệ và sản phẩm mới trong lĩnh vực này. Nhiều nhà nghiên cứu AI hàng đầu cũng đang tập trung ở khu vực thung lũng Silicon hoặc Canada. Các công ty Mỹ cũng là những người đầu tiên đưa công nghệ đó vào cuộc sống thông qua các sản phẩm như xe ô tô tự lái hay loa thông minh Amazon Echo và Google Home.

Nhưng Baidu cũng có lợi thế riêng của mình. Lợi thế lớn nhất của Baidu là thời điểm và địa điểm. Ở các quốc gia phương Tây, người ta còn đang lo ngại về việc các thuật toán lập trình có thể gây ra thiên kiến như thế nào, hay nó có thể tác động tiêu cực đến các công việc truyền thống ra sao, và vì thế công nghệ mới tăng trưởng một cách chậm chạp. Trong khi đó ở Trung Quốc, mọi việc diễn ra theo chiều hướng ngược lại.

Các công ty chịu áp lực từ phía công chúng mong muốn họ tiến càng nhanh càng tốt. Vào tháng 7 vừa qua, chính phủ Trung Quốc cũng công bố kế hoạch nhắm đến việc trở thành người dẫn đầu thế giới về AI vào năm 2030. Hơn nữa, có đến 731 triệu người đang online ở Trung Quốc, gần gấp đôi số người kết nối tại Mỹ. Khi hàng triệu người này tìm kiếm và xem video hay thanh toán, họ đều để lại các dấu vết kỹ thuật số chính là những nguồn thông tin có thể làm bất cứ nhà nghiên cứu AI nào phải thèm khát.

"Trong lịch sử loài người, con người phát minh ra công cụ, và sau đó học cách sử dụng chúng. Trong tương lai, các thiết bị sẽ cần học con người". Robin Li.

Điều đó có nghĩa rằng Trung Quốc sẽ là nơi thích hợp để phát triển AI trong tương lai gần. Còn với ông Li, ông tin rằng Baidu có thể tận dụng điều này để có được cuộc cách mạng của riêng mình. Không lâu nữa, công ty của ông sẽ đưa công nghệ AI tới mọi thứ và mọi hệ thống - từ dược phẩm cho tới ô tô hay giải trí. “Trong lịch sử loài người, con người phát minh ra công cụ, và sau đó học cách sử dụng chúng.” Ông Li nói. “Trong tương lai, các thiết bị sẽ cần học con người.”

Bất chấp những lợi thế mình đang có, Baidu vẫn còn thiếu một điều - một nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới về AI để khai thác những dữ liệu mà họ đang có trong tay, và biến tầm nhìn của ông Li trở thành hiện thực. Đó là lúc ông Li bị thuyết phục rằng, họ cần đến người bạn của ông, Qi Lu.

Những kỹ sư tài năng cho tham vọng lớn

So với các kỹ sư khác, Qi Lu là một ngôi sao đích thực khi sự nghiệp của ông gắn liền với việc ra đời và tiến hóa của internet. Tại Microsoft ông là một trong những phó chủ tịch hàng đầu dưới quyền CEO Satya Nadella. Ông giúp dẫn dắt chiến lược AI của công ty. Với hơn 40 bằng sáng chế và một bằng tiến sĩ PhD về khoa học máy tính tại Carnegie Mellon, Qi đã dành ra nhiều thập kỷ để làm việc về công nghệ liên quan tới tìm kiếm.

Mùa hè năm ngoái, khi Qi rời Microsoft để phục hồi sau tai nạn xe đạp, ông Li đã nhìn thấy cơ hội của mình. Ông lập tức lôi kéo Qi về với Baidu. Từ góc độ của ông Qi, giờ đúng là thời điểm thích hợp. Làm việc trong thị trường Trung Quốc là một ưu thế khó có thể bỏ qua. Một cơn bão hoàn hảo của lượng dữ liệu thô khổng lồ, sự hỗ trợ từ chính phủ, sự sẵn sàng của công chúng và các tài năng, đang quét qua nơi này. Các lãnh đạo doanh nghiệp đang nhận được sự hỗ trợ và chú ý đáng kể để có thể tiến nhanh về phía trước.

Theo ông Kai-fu Lee, tác giả một quyển sách về trí tuệ nhân tạo tại Bắc Kinh cho biết, chính phủ đang hỗ trợ mạnh mẽ về tài chính cho các dự án AI. “Ngay cả các thành phố nhỏ cũng đang đưa ra các chương trình 100 triệu USD. Nếu bạn là một công ty AI và bạn muốn tạo dựng vị thế, hãy nói với họ bạn muốn bao nhiêu tiền.”

Nhà ngjhieen cứu AI, Qi Lu.

Không những vậy, ông Li còn nhấn mạnh rằng, công chúng tại Trung Quốc không hề e ngại các hậu quả không ngờ đến của công nghệ AI. “Đó không phải là điều đáng bàn cãi ở Trung Quốc. Chính phủ đang tập trung hơn vào tác động tích cực của AI và tôi cũng đồng ý với chính phủ.” Ông so sánh nó với sự xuất hiện của thương mại điện tử, khi ban đầu mọi người e ngại việc đưa thông tin thẻ tín dụng vào các trang web trực tuyến. “Mọi thứ đang thay đổi. Bạn phải quen với nó. Con người luôn tìm ra cách để vượt qua hoặc xử trí với các mối đe dọa tiềm tàng đó.”

Tuy nhiên ông Qi cũng không phài là người đầu tiên dẫn dắt Baidu về tầm nhìn với AI. Trong năm 2014, Baidu đã đưa được nhà nghiên cứu đáng giá Andrew Ng về làm nhà khoa học trưởng của mình, và chịu trách nhiệm cho một trung tâm nghiên cứu mới mở của họ tại Thung lũng Silicon. Ông Ng giúp thu hút các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới, những người muốn làm việc với ông ấy. Ông cũng chính là người tạo nên chiến lược cho DuerOS và Baidu Brain, cũng như đóng vai trò trong giai đoạn đầu của dự án xe tự lái Baidu.

Nhưng vài tháng sau đó, ông Ng rút lui khỏi vị trí này, để theo đuổi một dự án khác. Thay thế ông là một kỹ sư người Trung Quốc có tên Haifong Wang. Không giống một giáo sư và một nhà nghiên cứu hàn lâm như ông Ng, ông Wang lại là một kỹ sư cứng rắn và thực dụng. Ông Kai-fu Lee cho biết: “Ông ấy khiến mọi việc hoàn thành.”

Việc chỉ định ông Wang còn cho thấy một bước chuyển mình quan trọng ở Trung Quốc. Trước đây các công ty nước này từng phải tới Bắc Mỹ để tuyển dụng các nhà nghiên cứu AI. Nhưng giờ điều đó đã thay đổi. “Khoảng cách giữa Trung Quốc và Mỹ đang thu hẹp lại nhanh chóng.” Ông Qi cho biết.

Thách thức của Baidu là trọng tâm của họ. Công ty đang theo đuổi nhiều dự án khác nhau, thậm chí chồng chéo nhau: ví dụ họ có đến ba bộ phận tự động hóa. Vì vậy, vài tháng đầu tiên sau khi tiếp quản, ông Qi phải tổ chức lại Baidu theo 2 ưu tiên chính: củng cố mảng kinh doanh cốt lõi của công ty theo hướng tiếp cận đến mobile, và chuyển đổi công ty để trở thành một người dẫn đầu về AI. Ông đóng cửa các bộ phận như tư vấn y tế trên di động, trong khi hợp nhất các nỗ lực xe tự lái thành một bộ phận duy nhất, báo cáo trực tiếp cho mình.

Trước đó, ông Li từng hỏi Qi về việc thử nghiệm các ý tưởng khác. Ông cũng băn khoăn về việc mã nguồn mở công nghệ xe tự lái của mình. Nhưng về cơ bản, nó sẽ giúp các nhà sản xuất ô tô có được một bộ não cho chiếc xe, đổi lại công ty sẽ được truy cập vào dữ liệu của họ để giúp huấn luyện thuật toán của mình. Sau cùng ông Li bị thuyết phục bởi tầm nhìn đó, và họ cùng tạo nên chương trình Apollo.

Apollo là gì?

Là một bộ công cụ phần mềm miễn phí dành cho mọi người, Apollo là canh bạc lớn nhất của Baidu và là dự án quan trọng nhất của công ty. Ông Qi ước tính rằng, ông dành đến 40% thời gian của mình cho nỗ lực này. Baidu hy vọng rằng những gì họ làm cho các nhà sản xuất xe tự hành sẽ giống như những gì Android làm cho các nhà sản xuất smartphone: tạo ra một môi trường mà tại đó bất kỳ ai cũng sẽ cùng góp sức xây dựng nên một sản phẩm tốt.

Nền tảng Apollo chứa đựng một phần mềm lõi, một số dịch vụ đám mây và phần cứng cho phương tiện tự lái như GPS, camera, Lidar và radar. Nếu hiệu quả, nó sẽ giúp Baidu bắt kịp các công ty đã đi trước từ lâu trong việc phát triển những công nghệ này. Ví dụ như Waymo của Alphabet đã phát triển từ năm 2009.

Đầu tiên, xây dựng một nền tảng mở cho các nhà phát triển là một thách thức không nhỏ. Baidu đã có sẵn một số doanh nghiệp đối tác thân cận. Robin Li lo lắng rằng nếu công ty mở cửa nền tảng này và khi các đối tác này bị đối xử như với những nhà sản xuất ô tô khác, họ sẽ không hài lòng. Nhưng khi ông tiếp cận riêng với họ, ông nhận ra rằng họ rất vui thích với ý tưởng đó. Đối với họ, điều đó có nghĩa là công nghệ của Baidu sẽ tăng tốc nhanh hơn. “Chúng tôi thấy rất nhiều tín hiệu mà các công ty khác không thấy. Chúng tôi có thể cung cấp các tín hiệu đó cho họ.” Ông Li cho biết.

Còn một điều đáng ngại khác, khó khăn hơn về mặt kỹ thuật. “Về mặt bên trong, bộ code không được sạch sẽ lắm.” Ông Li cho biết. Ông lo ngại rằng, khi ra mắt Apollo, mọi người sẽ chỉ trích các kỹ sư của ông vì điều đó. Việc làm sạch code sẽ mất đến hàng tháng và các kỹ sư của Baidu cảm thấy mình đang bị bỏ lại phía sau. Nhưng ông cảm thấy rằng, nếu làm việc đó ngay bây giờ, nó sẽ cho phép họ tăng tốc đáng kể trong dài hạn, và các kỹ sư bắt tay vào việc ngay lập tức. Đến tháng Bảy vừa qua, Apollo đã sẵn sàng ra mắt.

Một hệ sinh thái mở là cách tiếp cận đặc biệt thông minh ở Trung Quốc, nơi không chỉ có một vài người chơi thống trị thị trường, mà còn có khoảng 200 nhà sản xuất ô tô. Giờ đây, bất kỳ công ty nào cũng có thể download phần mềm để bắt đầu sản xuất cho riêng mình. Ví dụ như Chery, công ty sản xuất ô tô 20 năm tuổi với 3.500 kỹ sư, hãng biết cách để chính phủ Trung Quốc nới lỏng chính sách với việc thử nghiệm xe tự lái cho mình, nhưng lại thiếu công nghệ cho xe tự lái. Theo Huang Yong, giám đốc trung tâm Công nghệ Phương tiện thông minh của Chery, việc hợp tác với Baidu là rất rõ ràng: “Họ là người dẫn đầu trong lĩnh vực này.”

Ông Li cho biết, đến năm 2019 các đối tác của Baidu sẽ bắt đầu sản xuất hàng loạt những phương tiện bán tự hành, với nhiều tính năng tự lái nhưng vẫn cần sự can thiệp của con người. Và vào năm 2021, các xe tự lái thực sự sẽ được sản xuất.

Chỉ chưa đầy nửa năm sau khi Baidu giới thiệu Apollo, hơn 70 công ty đã ký kết để trở thành đối tác của họ. Trong đó còn có cả các công ty quốc tế, như Ford và Nvidia. Ban đầu ông Li kỳ vọng rằng, Apollo sẽ giúp Baidu kiếm tiền từ bán các dịch vụ như bản đồ hay huấn luyện giả lập. Nhưng khi Baidu bắt đầu tiêu thụ số dữ liệu mà họ thu thập được, những tiềm năng mà họ có được chỉ bị giới hạn trong trí tưởng tượng của các giám đốc mà thôi.

Sự thống trị toàn cầu về AI sẽ không quyết định bằng một chiếc loa thông minh tốt nhất hay chiếc xe tự lái đầu tiên, cũng như không thuộc về công ty đầu tiên làm chủ được thị trường di động rộng lớn như Nokia. Baidu không có tất cả các điều này nhưng thành công cho tham vọng của họ được thể hiện qua một điều - trở thành động cơ bên trong mọi thứ của thị trường có lượng người dùng Internet lớn nhất thế giới. Động cơ đó sẽ đưa Baidu trở lại vị thế thống trị ở Trung Quốc và thậm chí xa hơn nữa.

Tham khảo Wired