Đằng sau kỷ lục về điện mặt trời ở Trung Quốc: một phút huy hoàng rồi dần tắt lịm

Thiên sử thi về pin mặt trời của Trung Quốc đã được hát vang lên trong sáu tháng đầu năm 2016, khi quốc gia này lắp đặt thêm 20 Gigawatt (GW) pin mặt trời nữa. Con số này gấp gần 3 lần so với cùng kỳ năm ngoái, và còn nhiều hơn tổng công suất lắp mới của Đức, Nhật và Mỹ.

Nhưng ngày càng nhiều các dấu hiệu cho thấy đợt tăng trưởng bùng nổ này đang bắt đầu suy tàn. Vào tháng trước, hãng đầu tư Macquarie Capital cho biết rất nhiều các cánh đồng năng lượng mặt trời đã được vội vã hoàn thành trong năm nay để kịp so với thời hạn ngày 1 tháng Bảy. Sau thời hạn này, những trợ cấp của chính phủ dành cho việc lắp đặt điện mặt trời mới sẽ bị cắt bỏ.

Không những vậy, năm tới dự kiến sẽ có thêm nhiều khoản trợ cấp nữa sẽ bị cắt giảm khi chính phủ nỗ lực để kiềm chế sự phát triển không theo quy hoạch. Trước đó, vào cuối năm 2015, chính phủ Trung Quốc đã ra sắc lệnh rằng chỉ những dự án được vận hành trước ngày 30 tháng Sáu 2016, mới được trợ cấp ở mức 1 Nhân dân tệ (khoảng 0,15 USD) cho mỗi kWh điện mặt trời, các dự án hoàn thành sau thời hạn trên sẽ chỉ được hỗ trợ bằng mức thuế thấp hơn.

Công suất điện mặt trời của Trung Quốc hiện vào khoảng 63 GW, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào. Nhưng các dự án điện gió, điện mặt trời, điện hạt nhân và thủy điện vẫn đang tiếp tục được xây dựng bất chấp việc nhu cầu về năng lượng của Trung Quốc gần như không tăng trưởng. Bắc Kinh cũng gặp vấn đề về việc đáp ứng các cam kết về tài chính cho các nhà phát triển điện mặt trời: khoảng 21 tỷ Nhân dân tệ (tương đương 3,16 tỷ USD) tiền trợ cấp cho điện mặt trời vẫn chưa được thanh toán.

Chính phủ Trung Quốc dự kiến sẽ sớm công bố kế hoạch 5 năm mới của mình cho lĩnh vực năng lượng, và các nhà phân tích kỳ vọng rằng mục tiêu trung bình hàng năm cho lắp đặt pin mặt trời mới sẽ giảm xuống còn 15 GW một năm.

Dù con số này vẫn rất lớn so với bất cứ quốc gia nào trừ Trung Quốc, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với tổng công suất của năm nay. Hiện Trung Quốc đang đặt mục tiêu trong năm nay sẽ có thêm 18,1 GW điện mặt trời mới, nghĩa là việc lắp mới hiện tại đã vượt quá kế hoạch.

Nhiều nhà máy điện mặt trời mới, đặc biệt là các tỉnh sa mạc phía tây Trung Quốc, thậm chí không được nối với lưới điện. Điều đó có nghĩa là phần nhiều trong số năng lượng này sẽ bị lãng phí.

Theo Hiệp hội ngành Công nghiệp pin quang điện, khoảng 13,9% lượng điện sản xuất từ các cánh đồng pin mặt trời ở Trung Quốc không được hòa vào mạng lưới điện. Các tỉnh phía Tây Trung Quốc đều đang dư thừa công suất, các tỉnh như Cam Túc và Tân Cương đang lãng phí đến 39% và 52% lượng điện mặt trời sản xuất ra trong quý đầu tiên của năm nay.

Thừa thãi nguồn cung trong dài hạn không phải vấn đề hiếm đối với Trung Quốc. Trước đây, nước này đã phải đau đầu với tình trạng tương tự xảy ra ở các ngành công nghiệp khác như than, thép, và bê tông.

“Chúng ta đều biết rằng Trung Quốc có thiên hướng đầu tư quá mức dẫn đến dư thừa công suất như thế nào.” Ông Mark Clifford, giám đốc điều hành của Hội đồng kinh doanh châu Á có trụ sở tại Hồng Kông, cho biết vào tháng trước. “Vậy tại sao ngành công nghiệp điện có thể tránh khỏi xu hướng đó?”

Tuy nhiên, theo ông Frank Haugwitz, người sáng lập của hãng tư vấn Asia Europe Clean Energy (Solar) Advisory có trụ sở tại Bắc Kinh, chính phủ Trung Quốc có kế hoạch thay đổi hơn nữa các quy định để thúc đẩy việc tạo ra một “thị trường cạnh tranh cấp quốc gia” trong ngành công nghiệp năng lượng này.

Kế hoạch này nhằm dần thay thế hệ thống năng lượng hiện tại, do vậy, những nhà đầu tư cho các cánh đồng năng lượng mặt trời có thể được hưởng mức giá bán điện cao hơn khi tham gia đấu thầu ở cấp tỉnh và quốc gia. Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, hiện sản lượng điện mặt trời của Trung Quốc trong tháng 6 tăng 31,3% so với một năm trước, lên mức 3.300 GWh, tương đương 0,7% tổng lượng điện sản xuất ra.

Tham khảo Reuter, Technologyreview