Đến thăm "Netflix" của Cuba - nơi chẳng khác gì cửa hàng thuê băng đĩa lậu Việt Nam 15 năm trước

Xin giới thiệu “El Paquete”: Một nền tảng truyền thông tại Cuba dựa trên một mạng lưới những tay buôn lậu nội dung số.

Tại Cuba hầu như chẳng có internet. Mọi thứ đều bị cấm trừ những kênh TV của nhà nước. Báo chí cũng bị giới hạn trong những tạp chí và báo giấy đã được chính phủ thông qua. Luật là như vậy. Nhưng luật chẳng hề ngăn chặn được một hệ thông ngầm cực lớn của việc buôn bán và trao đổi nội dung giải trí, truyền thông.

"El Paquete Semanal" (Gói hàng tuần) là một kho dữ liệu số được cung cấp hàng tuần – mọi thứ từ phim ảnh Mỹ cho tới file FDF của báo Tây Ban Nha – được thu thập, sắp xếp lại và vận chuyển bởi một mạng lưới những đầu nậu và người vận chuyển trên khắp đất nước. Một hình thức kinh doanh lạ lùng và đầy lợi nhuận.

Có hai trùm sò Paquete lại Havana: Dany và Ali. Hai người này cạnh tranh với nhau và đã phát triển những tuyển tập nội dung số tuyệt nhất, trong thời gian nhanh nhất có thể để đưa tới cho khách hàng của mình. Một cuộc chơi trong góc khuất của một nền kinh tế được kiểm soát cực kì chặt chẽ.

Những khách hàng của Paquete sẽ trả từ 1-3 USD mỗi tuần để có được những nội dung số của họ. Chúng sẽ được giao đến tận nhà hoặc nhận tại những trạm trung chuyển, thường là cửa sau của những cửa hàng sửa điện thoại, một kiểu ngụy trang thường thấy của loại hình này.

Dany phụ thuộc vào nhưng kẻ buôn bán dữ liệu để cung cấp các tập tin, nhưng anh cũng chẳng thể biết được nguồn gốc rõ ràng của nhưng nội dung đó. Khá khó hiểu cho chuyện làm sao họ có thể có được một lượng lớn nội dung số như vậy từ internet (báo điện tử, video Youtube, phim lậu v.v…), khi mà chỉ có khoảng 5% dân số Cuba có thể truy cập internet không bị giới hạn, và tốc độ của họ phải nói là rùa bò. Đấy không phải là điều kiện tốt cho việc download hàng trăm GB dữ liệu mỗi tuần. Thay vào đó, một vài người cho rằng dữ liệu được chuyển hàng tận tay bởi những người nhập cảnh từ Miami.

Dany

Tôi đến thăm căn hộ sơn màu hồng của Dany tại Havana. Và tôi nghĩ rằng để có thể là trùm sò của một chợ đen nội dung số lớn như vậy, anh ta trông phải rất dữ dằn, nhưng cuối cùng lại trông như một chàng thư sinh hơn là một kẻ đứng đầu một hệ thống ngầm.

Văn phòng của Dany thì ấn tượng hơn bản thân anh ta nhiều. Đó là một căn phòng nhỏ với hai máy tính cực to, phụ kiện bên trong lộ ra ngoài, đèn led sáng nhấp nháy. Ổ cứng thì chất đống ở trong phòng, xếp gọn gàng và dán nhãn cẩn thận. Hai màn hình lớn với đầy những folder dữ liệu, và ở góc màn hình là live feed từ Telemundo, một kênh Tây Ban Nha rất nổi tiếng, với dòng chữ “Grabando” (ghi hình) ở góc.

“Mọi người đều có phận sự của riêng mình,” Dany nói. “Từng người sẽ thu thập các loại nội dung khác nhau và đem đến cho tôi. Tôi sẽ sắp xếp lại, chỉnh sửa để sẵn sàng đưa đi khắp nơi. Sau đó chúng tôi đưa cho những người vận chuyển.”

Anh ta than vãn rằng đây là một công việc nặng nhọc. “Phải tốn rất nhiều thời gian cho việc tìm và ghép phụ đề”. Bởi đa số dữ liệu là phim và chương trình TV của Mỹ. Anh ta và nhóm của mình có thể sẽ phải lục tung internet để có thể tìm được phụ đề mình cần.

Chính phủ cũng chưa hề có động thái để ngăn chặn El Paquete, và Dany cố gắng để giữ được tình trạng này. “Chúng tôi sẽ không cung cấp những thứ liên quan đến phản động, đảo chính, tục tĩu hay là khiêu dâm. Thứ chúng tôi hướng đến là sự giải trí và giáo dục,” anh nói, và thoáng qua ta đã có thể thấy được một người kinh doanh thông minh với gương mặt non choẹt cùng với chiếc quần đùi.

Thứ này chẳng khác gì Netflix cả

Phiên bản El Paquete của Ali cung cấp một số lượng cực lớn nội dung trải dài từ phim ảnh đang chiếu rạp tại Mỹ cho tới ứng dụng iPhone. Ali Junior, một nghệ sĩ 34 tuổi đầy tài năng, nhẹ nhàng và trầm ngâm, có thể dễ dàng nhận ra điều đó qua những bức tranh trên tường của anh ta. Công việc chính của Junior vẽ tranh và xăm hình nhưng anh vốn từng là một đầu nậu Paquete. Giờ anh chỉ là một khách hàng của dịch vụ này. Anh còn khoe với tôi hơn 934GB dữ liệu vừa mới được chuyển đến từ người cung cấp.

Junior

Và tôi ngay lập tức tìm hiểu xem hệ thống của Paquete của anh ta lớn như thế nào. Thông qua việc Junior sắp xếp các tập tin rất tỉ mỉ, tôi chợt nhận ra anh ta phản ánh lại hoàn toàn hình ảnh của một người dùng internet điển hình. Anh mở một folder phim, trước mắt tôi là hàng tá loạt bộ phim, một vài vẫn còn đang chiếu rạp tại Mỹ. Tất cả đều có chất lượng HD với phụ đề và poster đầy đủ. Tôi phải tự nhắc bản thân rằng không phải mình đang dùng Netflix, mà đang tìm hiểu một máy tính chứa những nội dung mà phải chuyển tới đây theo con đường ngoại tuyến

Anh ta mở đến phần TV show. “Liệu có có…” Tôi mở lời nhưng đã bị chặn ngang. “Họ có mọi thứ,” Junior nói một cách dứt khoát. Và đương nhiên, bộ phim tôi đang nghĩ tới, Suits, cũng có ở đây và với tập mới nhất sẵn sàng.

Chúng tôi tiếp tục tìm kiếm và đi đến phần thú vị nhất của El Paquete: Có một folder dành riêng cho phần mềm diệt virus và được cập nhật hàng tuần với phiên bản mới nhất. “Nhưng làm gì có internet, vậy gì phải lo đến virus?” tôi hỏi. “Hầu như mọi thứ ở đây đều đến từ internet theo một cách nào đó. Những phần mềm này sẽ bảo vệ mọi thứ khỏi những gì bám theo đến đây,” Junior nói.

Junior mở một folder “ứng dụng” ra và cho tôi thấy một đống ứng dụng cỉa iOs và Android. Chủ yếu là trò chơi, cũng được update hàng tuần. Nhưng có một ứng dụng tên “A la mesa”, một loại app tìm kiếm địa điểm giúp kết nối khách hàng tới những nhà hàng tại Cuba sử dụng bản đồ, review và menu in-app. Và cũng có những tệp PDF, chứa rất nhiều báo, tạp chí và screenshot từ hàng tá những ấn bản online, mọi thứ từ công nghệ cho tới thể thao. Rõ ràng đây là Internet trong một cái hộp.

Ngoài tiền duy trì dịch vụ, thu nhập của El Paquete còn đến từ một hạng mục bí mất tên là "Revolico”. Với El Paquete, bạn mở một tập tin ra và Revolico sẽ được bật lên từ trình duyệt. Tại đây, bạn sử dụng nó như dùng Craiglist vậy, có đủ mọi thứ từ nhà cho thuê cho tới TV, lốp xe.

Những người muốn bán sẽ trả tiền để hàng của mình được đăng lên, hàng của bạn sẽ ở hạng mục xịn hơn nếu bạn trả nhiều tiền hơn. Revolico là con gà đẻ ra tiền của El Paquete. Đây cũng là một hình thức chợ quảng cáo trá hình đầu tiên cho người Cuba, những người sống trong một xã hội bị quản lí rất chặt về giá cả.

Quy mô của El Paquete là rất đáng kinh ngạc, khiến cho những người sống trong một môi trường internet tự do, đều cảm thấy có một chút ghen tị vì họ chẳng có El Paquete chuyển hàng đến cho mình mỗi tuần chỉ với 2USD

Khi tôi hỏi Dany Liệu anh có lo sợ internet sẽ xóa sổ công việc của mình, không ngần ngại, anh trả lời, “Xời. Chúng tôi cung cấp dịch vụ chẳng khác gì một website khổng lồ nơi bạn có thể có được mọi thứ mình muốn với cá giá rất hời. Internet có thể cướp đi vài khách hàng, nhưng dịch vụ của chúng tôi là khác biệt và rất hiệu quả.”

“Tốc độ là yếu tố quyết định mọi thứ,” Dany nói. Khi được hỏi về việc anh ta có được một TV show mới chiếu trên TV nhanh đến mức nào, anh nói “Ngay ngày hôm sau.” Năm ngoái, Dany còn gửi một ổ cứng bằng máy bay cho một khách hàng ở đầu kia của Cuba.

Tại trụ sở của Dany, tôi cảm thấy một sự đổi mới to lớn trong cung cách làm việc. Và tôi cảm nhận thấy một thứ gì lớn lao sắp xảy ra. Thực vậy, tôi không phải chỉ đang ở trong một căn hộ tuềnh toàng, mà còn là nơi có thể là công ty dịch vụ truyền thông lớn nhất trong lịch sử Cuba.

Theo Johnny Harris - Vox.