Điều gì sẽ xảy ra nếu một tiểu hành tinh khổng lồ không khiến cho loài khủng long tuyệt chủng?

Khoảng 66 triệu năm trước, một sự kiện kinh hoàng đã thay đổi mãi mãi lịch sử của Trái Đất : một tiểu hành tinh có đường kính khoảng 15 km lao thẳng xuống khu vực ngày nay là Mexico. Tác động hủy diệt này đã gây ra hàng loạt thảm họa như sóng thần, cháy rừng, mưa axit và tạo ra lượng bụi khổng lồ che kín bầu trời, làm suy giảm nhiệt độ toàn cầu. Hậu quả là 75% sinh vật trên hành tinh bị quét sạch, bao gồm toàn bộ các loài khủng long không phải chim.

Nhưng nếu thảm họa này không xảy ra thì sao? Liệu khủng long có thể tiếp tục thống trị Trái Đất ? Chúng có thể sống sót qua kỷ băng hà hay thậm chí tiến hóa để trở nên thông minh hơn? Và quan trọng hơn, liệu con người có cơ hội xuất hiện trong một thế giới do khủng long chiếm lĩnh?

Khủng long có thể tiếp tục thống trị hành tinh không?

Các nhà cổ sinh vật học tin rằng khủng long có thể đã tiếp tục tiến hóa và duy trì sự thống trị của chúng trên Trái Đất . Với hơn 165 triệu năm thích nghi với các điều kiện khắc nghiệt như biến đổi khí hậu, núi lửa phun trào và sự thay đổi mực nước biển, chúng đã chứng minh khả năng sống sót phi thường. Steve Brusatte, giáo sư cổ sinh vật học tại Đại học Edinburgh, nhận định rằng khủng long không hề có dấu hiệu suy giảm khi thảm họa xảy ra.

"Những nghiên cứu hóa thạch cho thấy vào thời điểm ngay trước khi tiểu hành tinh va chạm, khủng long vẫn vô cùng phong phú và đa dạng trên toàn cầu. Chúng vẫn ở đỉnh cao của chuỗi thức ăn và không có dấu hiệu bị suy yếu bởi bất kỳ sự kiện nào trước đó", Brusatte chia sẻ.

Tuy nhiên, một số nhà khoa học khác lại cho rằng ngay cả khi không có vụ va chạm, khủng long vẫn có thể phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng tự nhiên. Họ lập luận rằng sự xuất hiện của các loài khủng long mới đã chậm lại, cho thấy khả năng loài này đang đạt đến giới hạn tiến hóa. Nhưng với các phát hiện mới về sự phong phú của hóa thạch khủng long cuối kỷ Phấn trắng, quan điểm này vẫn còn gây tranh cãi.

Liệu khủng long có thể sống sót qua kỷ băng hà?

Một câu hỏi lớn đặt ra là liệu khủng long có thể thích nghi với điều kiện lạnh giá của một kỷ băng hà hay không. Hầu hết khủng long sống ở những vùng khí hậu ấm áp, nhưng một số loài cũng đã thích nghi với môi trường lạnh. Theo Brusatte, nhiều loài khủng long có lông vũ giúp giữ ấm cơ thể, tương tự như cách các loài chim và động vật có vú ngày nay chống chọi với thời tiết giá rét.

"Nhiều loài khủng long có lông vũ, có nghĩa là chúng có khả năng tự cách nhiệt. Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy một số loài khủng long, như Tyrannosaurus rex, có thể là động vật máu nóng, giúp chúng ít bị ảnh hưởng hơn bởi nhiệt độ môi trường", Brusatte giải thích.

Nếu Trái Đất bước vào một kỷ băng hà, khủng long có thể tiến hóa thêm các cơ chế chống lạnh, tương tự như cách voi ma mút phát triển lớp lông dày để sinh tồn trong băng giá. Với khả năng thích nghi mạnh mẽ, rất có thể một số loài khủng long vẫn có thể sống sót, dù có thể không còn giữ vai trò thống trị tuyệt đối như trước.

Khủng long có thể tiến hóa để thông minh hơn không?

Một trong những giả thuyết thú vị nhất là liệu khủng long có thể đạt đến mức độ trí tuệ cao như con người hay không. Năm 1982, nhà cổ sinh vật học Dale Russell đã đưa ra một giả thuyết táo bạo: nếu một nhóm khủng long thông minh, như troodontid, không bị tuyệt chủng, chúng có thể đã tiến hóa thành sinh vật có trí tuệ tương đương với con người.

Russell đặt tên cho sinh vật giả thuyết này là dinosauroid, một loài khủng long hình người với bộ não lớn, thị giác lập thể và bàn tay có ngón đối lập, giống như linh trưởng. Tuy nhiên, phần lớn các nhà cổ sinh vật học hiện nay đều bác bỏ giả thuyết này.

Một nghiên cứu năm 2023 chỉ ra rằng không có bằng chứng nào cho thấy troodontid hay bất kỳ loài khủng long nào khác có thể tiến hóa theo hướng đó. Mặc dù một số loài chim ngày nay có trí thông minh đáng kinh ngạc, chẳng hạn như quạ và vẹt có khả năng giải quyết vấn đề phức tạp nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy khủng long có thể phát triển tư duy trừu tượng hay ngôn ngữ như con người.

Brusatte cũng thừa nhận khả năng này là không chắc chắn: "Chim, hậu duệ trực tiếp của khủng long, là những sinh vật rất thông minh. Nhưng liệu chúng có thể đạt được mức độ nhận thức của con người không? Tôi không chắc".

Điều gì sẽ xảy ra với động vật có vú?

Một hệ quả quan trọng nếu khủng long không tuyệt chủng là số phận của động vật có vú, bao gồm cả tổ tiên của chúng ta. Trước khi tiểu hành tinh va chạm, động vật có vú chủ yếu là những sinh vật nhỏ bé, sống về đêm để tránh bị khủng long săn mồi. Nếu khủng long tiếp tục thống trị, có khả năng động vật có vú sẽ bị hạn chế trong vai trò này trong hàng triệu năm nữa.

Brusatte nhận định: "Tôi nghi ngờ rằng động vật có vú sẽ vẫn nhỏ bé trong một thời gian dài nếu khủng long còn tồn tại. Có thể một số loài động vật có vú sẽ tận dụng cơ hội từ sự thay đổi khí hậu, nhưng khả năng chúng chiếm lĩnh hành tinh là rất thấp".

Paul Sereno, nhà cổ sinh vật học tại Đại học Chicago, cũng đồng tình: "Con người chỉ có thể xuất hiện trong một thế giới nơi khủng long đã biến mất. Chúng ta không phải là điều tất yếu của lịch sử tiến hóa".

Một nghiên cứu năm 2021 chỉ ra rằng chính sự tuyệt chủng của khủng long đã giúp động vật có vú phát triển và tiến hóa thành các loài lớn hơn, đa dạng hơn, cuối cùng dẫn đến sự xuất hiện của loài người. Nếu khủng long không biến mất, có thể chúng ta sẽ không bao giờ tồn tại.

Nếu tiểu hành tinh 66 triệu năm trước không lao xuống Trái Đất , hành tinh của chúng ta ngày nay có thể trông hoàn toàn khác. Có thể những khu rừng nhiệt đới vẫn là lãnh địa của những con khủng long to lớn, trong khi động vật có vú vẫn chỉ là những sinh vật nhỏ bé len lỏi giữa bóng tối. Hoặc có thể một số loài khủng long đã tiến hóa thành những sinh vật thông minh hơn, xây dựng một nền văn minh hoàn toàn khác với con người.

Nhưng thực tế, tiểu hành tinh đã rơi xuống, mở đường cho sự trỗi dậy của động vật có vú và cuối cùng là loài người. Như Brusatte nói: "Lịch sử sẽ hoàn toàn khác nếu không có vụ va chạm đó. Tổ tiên của chúng ta chắc chắn sẽ không bao giờ có cơ hội tiến hóa."

Và vì thế, chúng ta có thể nói rằng chính một thảm họa toàn cầu đã đặt nền móng cho sự xuất hiện của nhân loại.