Điều khiển máy móc bằng sóng não sẽ không còn là khoa học viễn tưởng nữa

Thomas Reardon đeo một mảnh băng tay có gắn chi chít những vi mạch và điện cực vào 2 cánh tay của anh ấy. Rồi anh ấy ngồi xuống trước một màn hình máy tính, bật nó lên, và bắt đầu gõ phím. Sau khi gõ được vài dòng, anh ấy bỏ bàn phím sang một bên và đặt tay trên mặt bàn. Và anh ấy bắt đầu gõ tiếp, nhưng lần này anh ấy gõ trên… mặt bàn.

Nhưng những con chữ vẫn tiếp tục xuất hiện trên màn hình.

Nó trông giống như một trò ảo thuật vậy, nhưng cái làm nên sự khác biệt là cơ chế hoạt động của nó. Những con chữ xuất hiện trên màn hình không phải là vì sự chuyển động của đầu ngón tay mà là sóng thần kinh truyền từ não tới các ngón tay của anh ấy. Dải băng tay thu thập tín hiệu thần kinh và giải nghĩa nó, sau đó xuất ra máy tính như một chiếc bàn phím vậy.

Các ngón tay của Reardon có thực sự gõ hay không không quan trọng - thậm chí việc anh ta có tay hay không không quan trọng - chỉ cần cầu nối giữa não và cái máy tính. Hơn nữa, Reardon và các đồng nghiệp còn nhận thấy rằng cái máy có thể nhận biết được các tín hiệu rất nhẹ - ví dụ như sự co giật nhẹ của các ngón tay - thay vì bắt chước việc gõ phím thực sự.

Với công nghệ này, bạn có thể "gõ" cả trăm từ một phút trên cái smart phone của bạn trong khi tay vẫn đang ở trong túi quần. Thực ra trước khi tôi xem Reardon biểu diễn thí nghiệm khó tin đấy, tôi đã xem nhà đồng sáng lập Patrick Kaifosh chơi trò Asteroids trên iPhone mà không cần dùng tay. Khi chơi anh ấy cũng đeo mấy cái băng tay kì dị đó. Trên màn hình bạn có thể thấy rằng anh ấy đang chơi Asteroids cũng như bao người chơi bình thường khác, cố gắng né tránh các tảng đá to và bắn nát chúng. Nhưng tay của anh ấy gần như bất động trên mặt bàn: chỉ có những cử động rất nhỏ của các ngón tay là có thể thấy được. Dường như anh ta đang dùng sóng não để chơi vậy. Và có lẽ thực sự là thế thật.

2017 là năm ra đời của những sáng kiến về giao diện bộ não-máy (brain-machine interface - BMI) đầu tiên - một công nghệ cho phép kết nối khối não bộ ẩn chứa phía sau hộp sọ tới những máy móc đang ngày càng trở nên quan trọng trong cuộc sống con người. Ý tưởng này xuất phát từ các tác phẩm khoa học viễn tưởng và nhanh chóng được đầu tư. Facebook, Elon Musk và những nhà đầu tư giàu có khác như cựu sáng lập Braintree, Bryan Johnson, đã nói rất nghiêm túc về ý định cấy ghép các vi mạch bán dẫn vào trong não, không chỉ để kết nối với máy tính mà còn tăng cường trí tuệ của chúng ta.

Nhưng phòng thí nghiệm CTRL-Labs, nơi có cả những thiên tài về công nghệ và một ban cố vấn toàn những siêu sao về khoa học thần kinh, quyết định bỏ qua sự phức tạp của những liên kết thần kinh trong hộp sọ và sự cần thiết của việc mổ xẻ để cấy ghép các con chip - một trong những vấn đề lớn của BMI. Thay vào đó, họ tập trung vào những tín hiệu thần kinh về di chuyển được truyền tải thông qua cột sống.

Reardon - 47 tuổi, CEO của CTRL-Labs - tin rằng lợi ích tức thì của hệ thống BMI của công ty anh ấy là nó giúp anh ấy đi trước một bước những đối thủ cạnh tranh khác đi theo hướng khoa học viễn tưởng.

Reardon và các đồng nghiệp tại CTRL-Labs đang sử dụng những tín hiệu thần kinh này như là một giao diện lập trình ứng dụng (API) giữa bộ não và tất cả máy móc. Trong năm sau, họ muốn cải thiện cái băng tay cồng kềnh nguyên mẫu kia thành một phiên bản gọn nhẹ hơn như một cái đồng hồ đeo tay, theo đó những người thử nghiệm đầu tiên sẽ chào tạm biệt với những chiếc bàn phím và những nút ấn bé tẹo trên màn hinh smart phone. Công nghệ này cũng rất có tiềm năng để cải thiện trải nghiệm thực tế ảo, thứ mà hiện giờ yêu cầu người dùng phải ấn nút trên một bàn điều khiển mà họ không thể thấy. Có thể hệ thống điều khiển bằng não bộ này sẽ là cách tốt nhất phục vụ cho mục đích như vậy.

Anh ấy chia sẻ, "khi tôi thấy những thông báo về công nghệ quét sóng não và sự quá chú trọng về cách thức tiếp cận khoa học thần kinh theo hướng mổ xẻ bộ não, tôi cảm thấy rằng dường như bọn họ đang bỏ lỡ một điểm quan trọng nhất để thương mại hóa công nghệ, đó chính là sự thực dụng liên tục. Chúng ta đang cố gắng có được một cuộc sống tiện nghi, nắm quyền kiểm soát mọi thứ xung quanh, cả cái thiết bị chết tiệt trong túi của chúng ta nữa - thứ mà hiện giờ chỉ có thể tiếp nhận thông tin, mà không có được đầu xuất thông tin tốt".

Mason Remaley thử nghiệm dùng dải băng tay để chơi trò chơi (ảnh: Alex Welsh)

"Tôi muốn những thiết bị của chúng tôi, do chúng tôi hoặc đối tác sản xuất, sẽ được sử dụng bởi 1 triệu người trong 3 tới 4 năm", anh ấy nói. Nhưng một giao diện điện thoại tốt hơn mới chỉ là điểm xuất phát. Sau cùng thì CTRL-Labs mong muốn mở đường tới tương lai khi mà con người sẽ có thể điều khiển môi trường xung quanh bằng những công cụ chưa ra đời ở thời điểm hiện tại, khi mà những tín hiệu thần kinh từ cánh tay trở thành công cụ chủ đạo giúp chúng ta thao tác trên một hành tinh điện tử.

Sáng kiến này của CTRL-Labs xảy ra ở thời điểm được dự báo trước khi mà họ có đủ điều kiện hoàn hảo để tạo ra sáng kiến này. Người lãnh đạo của họ là một lập trình viên tài ba có đầu óc chiến lược, đã từng lãnh đạo những dự án lớn ở những công ty lớn khác - để rồi rời đi và sau đó trở thành một nhà khoa học thần kinh. Reardon hiểu rằng mọi kiến thức mà anh thu nhặt được, bằng một cách ngẫu nhiên nào đó, đã tạo ra một cơ hội tuyệt vời mà chỉ có người như anh ấy, với chính những kĩ năng cần thiết đó, mới có thể tận dụng được. Và anh ấy chắc chắn sẽ không để cơ hội này vuột mất.