Dùng cồn y tế pha thành rượu Methanol độc cỡ nào, mà uống chỉ một chén hạt mít 30ml đã có thể gây tử vong, 10 ml đã gây mù lòa?

Mới đây, một sự việc hết sức nghiêm trọng đã xảy ra ở tỉnh Quảng Nam. Trong đó, nhân viên pha chế tại một nhà hàng ở TP. Hội An đã dùng cồn y tế 70 độ (loại chỉ dùng để sát khuẩn, không được uống hay sử dụng trong chế biến thực phẩm), pha với nước lọc, vỏ chanh và đường cát trắng để tạo thành hai chai rượu Limoncello (rượu mùi), sau đó giao cho 2 du khách nước ngoài.

Hậu quả là sau khi uống 2 chai rượu pha từ cồn y tế này, cả 2 du khách đã tử vong. Nhân viên pha chế tên là Lê Tấn Gia (sinh năm 1979, trú tại phường Cẩm Nam, TP. Hội An, tỉnh Quảng Nam) đã bị bắt để khởi tố về tội "Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm".

Sự việc này tiếp tục gióng lên hồi chuông cảnh báo về hành vi pha cồn thành rượu để uống, hết sức nguy hiểm. Nhưng rốt cuộc rượu pha từ cồn khác gì với rượu được nấu mà có thể gây chết người?

Rượu Ethanol uống được còn Methenol thì không được uống

Theo kết quả điều tra của Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an tỉnh Quảng Nam, nguyên nhân hai du khách nước ngoài tử vong là vì ngộ độc Methanol, một phụ phẩm có trong cồn y tế, nhưng không được phép có trong rượu uống.

Methanol (CH ₃ OH) là một chất hữu cơ thuộc nhóm rượu cồn (alcohol, trong đó còn bao gồm ethanol, isopropanol, ethylene glycol…). Vì chia sẻ một công thức hóa học tương tự rượu thường (ethanol-C ₂ H ₅ OH), chỉ ít hơn một phân tử carbon (C) và hai phân tử Hydro (H), Methanol cũng tồn tại ở dạng chất lỏng, trong suốt và có hương vị như ethanol (rượu) nhưng có vị hơi ngọt.

Tuy nhiên, khác với rượu thường, methanol lại là một chất gây gộc mạnh và không thể uống được. Nó chỉ được sử dụng trong ngành công nghiệp, như một dung môi để hòa tan các nguyên liệu sản xuất.

Trên thị trường, Methanol thường có mặt trong các sản phẩm như dung dịch sản xuất sơn, dung dịch tẩy rửa, nước lau kính ô tô, dung môi làm sạch gỗ, chất chống đông và có thể lẫn trong cồn y tế.

Bất chấp điều đó, nhiều người đã vô tình hoặc cố ý sử dụng Methanol như một đồ uống thay thế ethanol. Methanol thường được chưng cất từ gỗ lên men, chính vì vậy, nó còn có một cái tên gọi rất lành tính là " rượu gỗ ". Tuy nhiên, như đã nói, Methanol gây ra độc tính mạnh và chỉ cần uống một chén hạt mít 30ml Methanol là đã có thể gây chết người, 2 thìa cà phê 10 ml đã có thể gây mù lòa.

Methanol gây tử vong như thế nào?

Sau khi uống vào cơ thể, Methanol được hấp thụ nhanh qua đường tiêu hóa. Kế đó, nó được chuyển hóa ở gan.

Trong bước đầu tiên, Methanol được chuyển thành formaldehyde. Formaldehyde là một hợp chất có thể gây ung thư khi tiếp xúc trong thời gian dài, nhưng nó vẫn thường được ứng dụng để làm chất ướp xác, chế tạo da, chống ăn mòn…Song song với quá trình này là sự tạo thành rất nhiều gốc tự do.

Quá trình chuyển đổi Methanol thành formaldehyde mất rất nhiều thời gian. Điều này giải thích tại sao người ngộ độc Methanol thường phải 12-24 giờ sau mới bắt đầu có triệu chứng.

Tuy nhiên, ngay sau khi triệu chứng xuất hiện, tình trạng ngộ độc sẽ tiến triền cực kỳ nhanh. Bởi formandehyde không tồn tại được lâu trong cơ thể, nó được chuyển hóa thành axit formic, thời gian chỉ trong vòng 1-2 phút.

Axit formic cực kỳ độc hại, nó phá vỡ chức năng tế bào, làm ngưng hoạt động của ty thể, thứ được coi là những " nhà máy hạt nhân " tạo ra năng lượng hoạt động trong cơ thể. Các tế bào một mặt thiếu năng lượng, mặt khác bị tích lũy quá nhiều nhiên liệu cho quá trình chạy của " nhà máy hạt nhân ", khiến nó nổ tung.

Các tế bào dây thần kinh thị giác rất nhạy cảm với axit formic, do đó, người nhiễm độc Methanol thường mất thị giác trước tiên.

Kế đó, axit formic tiếp tục bị oxy hóa trong cơ thể để giải trừ, tạo carbon dioxide và nước, là các sản phẩm lành tính với cơ thể. Tuy nhiên, vấn đề là sự chuyển hóa của axit formic rất rất chậm, do đó nó thường tích tụ lại để gây nhiễm toan dẫn đến tử vong.

Phân biệt say rượu và ngộ độc Methanol

Như đã nói, trong khoảng thời gian từ 12-24 giờ, nạn nhân nhiễm độc Methanol chưa có triệu chứng. Các biểu hiện có thể giống như một người say rượu thông thường, nên rất khó để nhận biết và thường bị bỏ qua như chóng mặt, buồn nôn, mờ mắt…

Sau đó, nạn nhân sẽ rơi vào trạng thái bất tỉnh, dãn đồng tử, ứ đọng hầu họng, thở nhanh, thở sâu và thậm chí co giật. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong là rất cao.

Để phân biệt một người say hoặc ngộ độc rượu với ngộ độc Methanol, bạn phải theo dõi sát tình trạng của nạn nhân.

Nguyên tắc cấp cứu cơ bản ban đầu là phải đảm bảo thông thoáng đường hô hấp, bằng cách cho bệnh nhân nằm đầu cao và tư thế nghiêng an toàn. Cứ vài giờ phải đánh thức bệnh nhân dậy, nếu bệnh nhân tỉnh và có thể ăn uống được thì cho ăn cháo loãng... nhằm tránh hạ đường huyết.

Nếu bệnh nhân không tỉnh, thở nhanh và sâu, thậm chí có co giật... thì vẫn giữ bệnh nhân ở tư thế đầu cao, nằm nghiêng an toàn sau đó nhanh chóng gọi người đến hỗ trợ, gọi xe cấp cứu tới xử lý và đưa bệnh nhân tới bệnh viện.

Nếu bệnh nhân tỉnh dậy nhưng đau đầu nhiều, chóng mặt và nhìn mờ, sợ ánh sáng, ám điểm, đau mắt, song thị, ám điểm trung tâm, giảm hoặc mất thị lực, ảo thị... thì cần phải đưa tới bệnh viện ngay.

Truyền bia để giải độc rượu Methanol

Để điều trị giải độc rượu Methanol, phác đồ tiêu chuẩn của các bác sĩ là sử dụng ethanol hoặc fomepizole, cả hai đều là chất ức chế enzym alcohol dehydrogenase để ngăn ngừa sự hình thành các chất chuyển hóa của nó và thẩm phân máu để loại bỏ Methanol và axit formic.

Điều này đã dẫn tới một trường hợp vào năm 2019, các bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Trị đã truyền 15 lon bia, tức gần 5 lít vào dạ dày của một bệnh nhân ngộ độc rượu Methanol nhằm cứu sống người đàn ông này.

Cơ chế của phương pháp chữa bệnh kỳ lạ này nằm ở chỗ ngăn chặn phản ứng chuyển hóa của Methanol thành axit formic gây độc. Như bác sĩ Lê Văn Lâm, Trưởng khoa Hồi sức tích cực - chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Trị khi đó giải thích:

Khi trong cơ thể có cùng lúc 2 loại rượu Ethanol và Methanol, gan sẽ ưu tiên chuyển hóa rượu Ethanol trước, thành các sản phẩm ít độc hại. Một khi chuyển hóa hết Ethanol, con đường biến Methanol thành axit formic gây độc mới diễn ra.

Vì vậy, để hạn chế chuyển hóa Methanol, các bác sĩ đã chủ động truyền bia chứa Ethanol vào cơ thể bệnh nhân. Hành động này có thể mua thêm thời gian cho các bác sĩ tiến hành lọc máu, thải trừ Methanol và axit formic cho bệnh nhân bị ngộ độc.

Phương pháp điều trị này cũng từng được y khoa thế giới ghi nhận. Thậm chí, các bác sĩ còn có thể truyền rượu rặng Vodka cho các bệnh nhân ngộ độc Methanol, chỉ cần đảm bảo đó cũng là rượu có nguồn gốc rõ ràng, chỉ chứa Ethanol chứ không lẫn thêm tạp chất Methanol có thể gây độc chồng độc.