Giá lithium tăng hơn 500% trong 12 tháng: Đừng chờ phép màu nào trong 5 năm tới, hãy chuẩn bị cho việc xe điện, laptop tăng giá đi thôi

Tình trạng thiếu muối lithium cần thiết để sản xuất pin cho các thiết bị di động và xe điện đang khiến quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch của thế giới gặp rủi ro.

Trong 18 tháng qua, giá lithium carbonate và lithium hydroxide đã tăng đến mức phi lý. Theo đó, vào tháng 1/2021, lithium carbonate có giá khoảng 9.600 Usd/tấn, theo chỉ số S&P Global Platt. Trong khi đó vào cuối tháng 1/2022, loại vật liệu này được báo giá hơn 50.000 USD/tấn. Theo FT, các nhà sản xuất không có lựa chọn nào khác ngoài việc "mua hoảng loạn", thay vì có thể điều đình giá.

Diễn biến giá lithium trong một năm qua (tính bằng nhân dân tệ/tấn). Nguồn: Trading Economics.

Đây được xem là hệ quả của các quy định mới về trung hoà carbon từ chính phủ các nước, lựa chọn của người tiêu dùng (tăng mạnh việc mua xe điện) và nguồn cung hạn chế do đầu tư thấp trong những năm gần đây. Trong khi một số mỏ lithium mới hoặc mở rộng khai thác đã xuất hiện tại Úc, Mỹ hay Brazil, một số mỏ khác tại Chile hay Serbia đã bị đóng cửa hoặc cắt giảm bởi sự phản đối của chính quyền địa phương.

"Công nghệ", hay nói chính xác hơn là việc sử dụng hiệu quả hơn các vật liệu có sẵn hay thay thế lithium bằng loại hoá chất khác đang bị hạn chế rất lớn. Ngay cả các việc phát triển các dự án kỹ thuật chuyên sâu cũng không làm giảm nhu cầu sử dụng lithium cho đến năm 2030, 2035 hoặc thậm chí 2050.

Không có "phép màu" nào xảy ra, như Christophe Pillot, một nhà tư vấn về pin và là giám đốc của Avicenna Energy tại Paris nói. Không loại pin nào có thể đáp ứng được lượng linh kiện điện tử nhét vào mỗi mạch tích hợp tăng gấp đôi qua các năm như hiện nay.

"Mật độ năng lượng, thời gian sạc, tuổi thọ pin được cải thiện nhưng sẽ không có cuộc cách mạng nào trong vòng 5-10 năm tới. Hiệu suất pin chỉ có thể cải thiện khoảng 5% mỗi năm và đó đã là thành công".

Các chính phủ Mỹ, châu Âu rất muốn có các nhà máy sản xuất cell pin sạch sẽ nhưng việc khai thác và tinh chế kim loại lại chưa sẵn sàng cho việc đó. Chính phủ mới của Chile khẳng định rằng việc sản xuất thêm muối lithium tại sa mạc Atacama không có lợi về mặt môi trường và xã hội.

Trong khi đó, các nhà bảo vệ môi trường tại các nước giàu luôn duy trì thông điệp là pin nên được sản xuất bằng vật liệu tái chế. Tuy nhiên, phế liệu phải được thu gom, chuẩn bị sẵn sàng để sản xuất. Ngay cả trên lý thuyết, điều này cũng không làm tăng tổng lượng vật liệu pin cần thiết.

Công nghệ pin trên thiết bị di động đã phát triển đáng kinh ngạc nếu xét trên góc độ những con chip xử lý ngày càng mạnh mẽ và màn hình ngày một lớn hơn, độ phân giải cao hơn. Tuy nhiên, để trang bị pin cho các phương tiện chở hàng hoá và con người đòi hỏi một lượng năng lượng lớn hơn nhiều so với điện thoại hay máy tính xách tay. Ngoài ra, việc nhồi nhét quá nhiều năng lượng vào một pack pin có thể gây ra nguy cơ cháy nổ.

Trung Quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ việc sử dụng xe chạy pin, so với Mỹ hay châu Âu. Họ khắc phục tình trạng thiếu nguyên liệu sản xuất pin bằng cách sử dụng nhiều hợp chất lithium sắt phosphate thay cho hợp chất nikel và coban đắt tiền. Tuy nhiên, có một thực tế là nước này vẫn phụ thuộc rất lớn vào lithium, chủ yếu nhập khẩu từ Australia và Chile.

Sẽ có người đặt câu hỏi, tại sao không kêu gọi các nước khai thác và tinh chế thêm lithium, đặc biệt khi giá bán của nó đang ở mức cao phi lý như hiện tại.

Một nhà đầu tư trong lĩnh vực khai thác cho biết: "Sẽ có những nhà khai thác tại Úc ‘loạn trí’ và những người đầu cơ hàng và om đến tận thời điểm này. Một lúc nào đó, họ sẽ bán ra và giá sụp đổ như trong chu kỳ gần đây nhất". Giá lithium đã giảm từ mức hơn 17.000 USD/tấn vào năm 2015 xuống còn khoảng 8.000 USD/tấn năm 2018.  Các nhà khai thác lo sợ viễn cảnh trên có thể xảy ra một lần nữa và việc đầu tư mạnh trong thời gian này có thể khiến họ gặp rắc rối trong tương lai.

Một câu hỏi khác, tại sao các nhà sản xuất không chọn cách ký hợp đồng thời hạn 4-5 năm để giúp nhà khai thác yên tâm mở rộng tinh chế lithium. Nghe có vẻ dễ dàng nhưng một nhà kinh tế học trong ngành cho biết: "một năm rưỡi trước, trong giai đoạn Covid bùng phát, ai dám đặt cược đến 5 năm vào việc xe điện sẽ bùng nổ doanh số? Các nhà sản xuất ô tô có nhiều vốn đến thế để quay vòng nhanh hơn so với nhà cung cấp kim loại hay không?"

Thậm chí, các khoản đầu tư từ chính phủ các nước cũng chưa đem lại kết quả khả quan. Do đó, việc bạn có thể làm bây giờ không gì khác là chờ đợi để trả nhiều tiền hơn cho những chiếc laptop và xe điện trong tương lai.