Gian lận điểm thi chấn động cả nước: Lỗ hổng phần mềm chấm thi dẫn tới tiêu cực

Dư luận xôn xao sau khi một số cán bộ ở Sở GD-ĐT Hà Giang nâng điểm cho 114 thí sinh với hơn 300 bài thi. Những tưởng sau khi ông Vũ Trọng Lương - Phó phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng, ông Nguyễn Thanh Hoài, Trưởng phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng, Sở GD-ĐT Hà Giang bị bắt tạm giam, dư luận có thể yên tâm đợi chờ kết luận từ phía cơ quan điều tra, tuy nhiên những tình tiết mới về vụ việc gian lận ở Sơn La khiến nhiều người càng thêm bất ngờ. Vụ việc ở Sơn La có tới 5 cán bộ thuộc Sở GD-ĐT có liên quan.

Ông Nguyễn Thanh Hoài, Trưởng phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng và ông Vũ Trọng Lương - Phó phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng, Sở GD-ĐT Hà Giang.

Phần mềm chấm thi có lỗ hổng

Nhiều chuyên gia cho rằng những lỗ hổng trong phần mềm chấm thi mà Bộ GD-ĐT đang sử dụng đã tiếp tay cho gian lận điểm thi tại Sơn La, Hà Giang.

Dựa trên thông tin Sở GD-ĐT Hà Giang, Sơn La cung cấp trên báo chí, một chuyên gia công nghệ thông tin cho rằng quy trình chấm thi trắc nghiệm có kẽ hở để có nhiều người liên quan có thể chỉnh sửa được bài của các thí sinh.

TS Nguyễn Thành Nam, Phó Chủ tịch HĐQT Trường ĐH FPT bày tỏ: "Tôi không rõ ai là người thiết kế quy trình phần mềm chấm thi. Khả năng lớn là Cục CNTT của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Hoặc một công ty nào đó đối tác của Bộ. Chắc chắn là đồng nghiệp của chúng tôi. Họ không phải là những người đầu tiên gây tác hại nghiêm trọng vì sự tùy tiện trong cái gọi là quy trình của mình. Có lẽ bản thân họ còn chưa hiểu quy trình là gì. Và chưa phải trả giá cho những sự tùy tiện đó".

Nhiều người cho rằng quy trình chấm thi trắc nghiệm tồn tại nhiều kẽ hở. Quy trình chấm thi trắc nghiệm THPT quốc gia của Bộ GD-ĐT thực hiện theo 4 bước.

Bước 1: Quét bài trắc nghiệm, bài thi được đưa vào máy quét và các ảnh quét sẽ tự động chuyển vào phần mềm chấm. Dữ liệu ảnh quét được ghi thành 2 CD, 1 chuyển về Bộ GD-ĐT, 1 chuyển cho chủ tịch hội đồng chấm thi. Hai CD dữ liệu này cũng được niêm phong dưới sự giám sát của thanh tra và công an.

Bước 2: Chuyển dữ liệu sang file text và phân tích kết quả quét. Phần mềm chấm sẽ chuyển dữ liệu từ ảnh quét được sang file text ghi các đáp án mà thí sinh đã chọn.

Bước 3: Soát lỗi, nếu phát hiện lỗi thì phải lập biên bản và lưu kết quả sửa lỗi. Việc này được thực hiện dưới sự chứng kiến của cán bộ giám sát.

Bước 4, đưa ra kết quả. Sau khi thực hiện xong các bước trên, hội đồng thi mới được sử dụng đáp án để chấm điểm.

Lợi dụng kẽ hở bảo mật của quy trình này (từ file ảnh chuyển thành file text và có thể chỉnh sửa kết quả trên phần mềm), ông Vũ Trọng Lương đã tải toàn bộ đáp án về, xử lý sang file Excel, lưu vào máy, sau đó copy file đáp án của bộ và dán đè lên file bài làm của thí sinh.

Sau khi điều chỉnh kết quả của thí sinh trên file Excel, ông Lương tiếp tục sửa bài thi trắc nghiệm. Mỗi bài thi chỉnh sửa chỉ mất khoảng 6 giây.

Trong khi đó, đối với vụ việc ở Sơn La, theo thông báo bước đầu thì việc chỉnh sửa bài thi đã được tiến hành trước khi thực hiện bước 1 nên tổ công tác của Ban Chỉ đạo thi THPT Quốc gia mới cho biết sẽ phải điều tra thêm về việc chấm bài thi trắc nghiệm ở tỉnh này mà chưa đưa ra được kết luận gì.

Việc sửa bài thi (nếu có) trước khi thực hiện các bước chấm trắc nghiệm nên báo cáo của tổ công tác cũng cho hay, ảnh bài thi trắc nghiệm gốc và ảnh bài thi trắc nghiệm để xuất ra dữ liệu gửi về Bộ GD-ĐT để chấm bài là hoàn toàn giống nhau.

Rõ ràng dù là sai phạm ở bước nào, phần mềm chấm thi trắc nghiệm vẫn có những lỗ hổng để những người có trách nhiệm có thể can thiệp để chỉnh sửa một cách thoải mái.

TS Nguyễn Thành Nam đặt câu hỏi: "Ai đã thiết kế phần mềm chấm thi, để file trung gian dưới dạng text mà ai cũng sửa được? Ai ra đầu bài, nghiệm thu, trả tiền, đưa vào dùng một phần mềm có lỗi như vậy?"

Nhiều chuyên gia công nghệ thông tin lại băn khoăn vì sao Bộ GD-ĐT có thể nghiệm thu một phần mềm nhiều lỗ hổng như vậy?

Video: Cục trưởng Mai Văn Trinh: "Sai phạm chấm thi ở Sơn La nghiêm trọng, phức tạp hơn ở Hà Giang"

Lộ dữ liệu, gợi lòng tham

Khi quy trình chấm thi lỏng lẻo, việc lộ dữ liệu là không tránh khỏi. TS Nguyễn Thành Nam, cho rằng việc gian lận trong thi cử xưa nay bao giờ cũng có, nhưng thường là theo nhóm nhỏ, và có tính chất "nâng" vài ba điểm cho đủ.

Nhưng chỉ từ khi có sự can thiệp của công nghệ, gian lận mới có thể đạt đến quy mô "công nghiệp" về số lượng và nhảy vọt về "chất lượng" từ thủ khoa xuống trượt tốt nghiệp.

Chính yếu tố công nghệ (sử dụng máy chấm thi) đã gây hậu quả nghiêm trọng. Công nghệ có thể tăng năng suất lao động hàng trăm lần, thì cũng có thể tăng hậu quả của một sai lầm dù rất nhỏ lên theo cấp số nhân.

Vì vậy, TS Nguyễn Thành Nam đặt ra câu hỏi: "Nếu bạn được phân công sử dụng máy chấm thi, thấy phần mềm hở ra một cái file lồ lộ, có tên con hoặc người nhà của mình? Lúc ấy bạn muốn chấm thế nào, và tương lai của con (cháu) bạn ở cả đây. Một lần, 2 lần, 100 lần, bạn có bị cám dỗ không?".

Ông Nam dẫn chứng ngay ở những quốc gia rất văn minh, họ cũng khuyến cáo là khi rời xe hơi, nên cất đồ vào trong cốp xe, đừng để trên ghế trước, gợi lòng tham của những kẻ qua đường.

Trong khi đó, TS Quách Tuấn Ngọc, nguyên Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (Bộ GD-ĐT), cho hay tờ phiếu trả lời trắc nghiệm hoàn toàn không có phách nên bất kỳ ai cũng có thể biết phiếu trả lời này là của ai và tìm ra phiếu của một thí sinh cụ thể.

"Đây là lỗ hổng mà tôi đã nhắc đi nhắc lại nhiều lần khi còn công tác", ông Ngọc chia sẻ.

TS Quách Tấn Ngọc cho rằng phiếu trả lời trắc nghiệm và quy trình chấm hiện nay rất thích hợp cho việc một trường đại học tổ chức thi vì họ không dính đến con cháu nào cả. Nếu có cũng hiếm khi xảy ra. Còn thi tại địa phương, quy trình đó chưa hoặc không phù hợp, nhất là khâu chấm, kiểm dò.