Khoảnh khắc lịch sử ngoài quỹ đạo: Ba phi hành gia cùng bước vào không gian để ‘giải cứu’ vệ tinh lạc hướng

Một "ca cấp cứu" trên quỹ đạo

Vào đầu những năm 1990, vệ tinh Intelsat VI (603) – thuộc hệ thống thông tin viễn thông toàn cầu – đã gặp trục trặc nghiêm trọng khi bị kẹt trong quỹ đạo sai lệch sau khi được phóng lên không gian.

Sự cố này đồng nghĩa với việc một thiết bị viễn thông trị giá hàng trăm triệu đô la có nguy cơ trở thành “rác vũ trụ” vô ích.

Để giải cứu vệ tinh này, NASA đã nhanh chóng lên kế hoạch cho sứ mệnh STS-49 – chuyến bay đầu tiên của tàu con thoi mới nhất lúc bấy giờ: Endeavour. Nhiệm vụ của phi hành đoàn là tiếp cận Intelsat 603, gắn vào nó một mô-đun động cơ đẩy mới, từ đó đưa vệ tinh trở lại đúng quỹ đạo hoạt động.

Nhưng như mọi ca “cấp cứu” trong không gian, mọi thứ không bao giờ đơn giản như kế hoạch.

Hai lần thất bại và quyết định chưa từng có

Trong hai lần đi bộ ngoài không gian đầu tiên, hai phi hành gia Rick Hieb và Pierre Thuot đã cố gắng sử dụng một công cụ “kẹp” để bắt giữ vệ tinh, nhưng đều thất bại.

Nguyên nhân chính là do vệ tinh quay tự do và quá lớn, trong khi công cụ bắt giữ lại không đủ chắc chắn. Sau hai lần không thành công, các chuyên gia dưới mặt đất buộc phải nghĩ đến một phương án “khó tin”: cho ba phi hành gia ra ngoài cùng lúc để dùng chính đôi tay mình bắt lấy vệ tinh.

Đó là một quyết định chưa từng có trong lịch sử. Trước đó, chưa có bất kỳ chuyến đi bộ ngoài không gian nào có sự tham gia của ba người cùng lúc. Nó mang lại hàng loạt rủi ro: va chạm, mất liên lạc, hạn chế không gian thao tác và nguy cơ lạc hướng trong môi trường vi trọng lực.

Tuy nhiên, đây lại chính là quyết định tạo nên lịch sử.

Cái bắt tay “trong không gian” và khoảnh khắc lịch sử

Vào ngày 13 tháng 5 năm 1992, ba phi hành gia Rick Hieb, Pierre Thuot và Tom Akers – trong bộ đồ phi hành gia trắng muốt, lấp lánh dưới ánh Mặt Trời – đã cùng nhau trôi lơ lửng ngoài quỹ đạo ở độ cao gần 300km trên Trái Đất. Mỗi người một nhiệm vụ, một vị trí, họ phối hợp nhịp nhàng như thể đang tập luyện dưới mặt đất.

Chiến lược đơn giản mà đầy táo bạo: dùng tay bắt lấy vệ tinh đang quay tự do. Khi vệ tinh tiếp cận, ba người đồng loạt tóm lấy các thanh giữ của nó. Khoảnh khắc đó, cả thế giới như nín thở. Không có tiếng động ngoài không gian, nhưng những hình ảnh truyền về từ camera tàu Endeavour đã cho thấy một điều: họ đã làm được.

Chỉ sau vài phút, vệ tinh được giữ cố định. Các phi hành gia tiếp tục tiến hành lắp đặt động cơ đẩy mới – phần việc cực kỳ phức tạp, đòi hỏi chính xác tuyệt đối. Và đến cuối cùng, Intelsat 603 đã chính thức được “hồi sinh” – một kỳ tích mà cả giới khoa học không gian lúc đó phải ngả mũ.

Hơn 8 tiếng căng thẳng giữa vũ trụ bao la

Chuyến đi bộ lịch sử này kéo dài tổng cộng 8 giờ 29 phút – một kỷ lục thời gian vào thời điểm đó. Đó không chỉ là một bài kiểm tra thể lực khắc nghiệt mà còn là thử thách tột cùng của tinh thần đồng đội, bản lĩnh và sự kiên trì.

Theo chia sẻ sau khi trở về, phi hành gia Rick Hieb cho biết: “Đó là khoảnh khắc mà tôi nhận ra điều kỳ diệu nhất không phải là chúng tôi đang ở ngoài không gian, mà là chúng tôi đang làm việc cùng nhau để sửa chữa một điều gì đó – cách xa Trái Đất hàng trăm cây số.”

Sứ mệnh Endeavour - nhiều “lần đầu tiên” ấn tượng

STS-49 không chỉ ghi dấu bằng chuyến đi bộ ba người đầu tiên. Đây còn là sứ mệnh đầu tiên của tàu con thoi Endeavour – con tàu được chế tạo thay thế cho Challenger sau thảm họa năm 1986. Chuyến bay vì vậy mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc: tái sinh niềm tin, tiếp nối hành trình chinh phục không gian.

Sứ mệnh cũng lần đầu tiên thử nghiệm một số công nghệ mới, trong đó có hệ thống chụp bắt vệ tinh và thiết bị hỗ trợ di chuyển ngoài không gian (AAS) mới. Các thành viên trong phi hành đoàn đã thực hiện tổng cộng bốn chuyến EVA (đi bộ ngoài không gian), nhiều hơn bất kỳ sứ mệnh tàu con thoi nào trước đó.

Sự thành công của sứ mệnh STS-49 không chỉ “cứu” được một vệ tinh, mà còn mang lại vô vàn kinh nghiệm quý báu cho ngành công nghiệp không gian. Nó chứng minh rằng con người có thể sửa chữa, nâng cấp và tái sử dụng thiết bị trong không gian – điều vốn tưởng chỉ có thể thực hiện trên mặt đất.

Nó cũng đặt nền móng cho các sứ mệnh tương lai như sửa chữa Kính viễn vọng Hubble, xây dựng Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), hay thậm chí là khai thác các trạm dịch vụ ngoài quỹ đạo cho sứ mệnh đến Mặt Trăng và sao Hỏa.

Ngày 13 tháng 5 năm 1992 không phải là một ngày lễ, cũng không gắn với tên tuổi chính trị gia hay nghệ sĩ nổi tiếng nào. Nhưng với giới khoa học và hàng không vũ trụ, đó là ngày ba con người – bằng trí tuệ, sự táo bạo và tinh thần hợp tác – đã thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về khả năng con người trong môi trường khắc nghiệt nhất: không gian.

Và trong lịch sử hàng trăm năm khám phá vũ trụ, đó là một trong những “cái bắt tay” đáng nhớ nhất – không phải trên Trái Đất, mà giữa những vì sao.