Khớp và xoang của mẹ tôi là nhà dự báo thời tiết: Chúng biết trời sắp nồm ẩm trước cả nhà đài

Vài ngày trước, khi tôi nói với mẹ rằng bản tin dự báo mấy ngày nữa thời tiết sẽ nồm ẩm, mọi thứ đã quá muộn. Mẹ tôi đã mua sẵn than củi và vôi sống. Bà cũng dọn được một ít bìa carton và giấy báo cũ, phòng trường hợp sẽ phải rải chúng ra nền nhà.

"Mẹ đã xem dự báo thời tiết ở đâu vậy, hôm nay con mới thấy trên tivi mà?", tôi hỏi. Câu trả lời của bà sau đó khiến tôi chết lặng.

Mẹ nói bà chẳng cần xem tivi, chỉ cần thấy khớp hông bắt đầu đau, gió nam bắt đầu thổi, đầu óc thỉnh thoảng đau nhức thì với 50 năm kinh nghiệm sống trên đời, bà biết trời dù đang nắng hanh nhưng thời tiết sớm muộn cũng sẽ trở nồm.

Mặc dù chẳng dễ chịu gì, nhưng mẹ tôi luôn cười khi nói hai căn bệnh mạn tính có thể biến cơ thể bà thành một cỗ máy dự báo thời tiết. Một là chứng đau đầu do viêm xoang, hai là bệnh viêm khớp.

Cả hai bệnh này đều đặc biệt nhạy cảm với một khái niệm gọi là áp suất khí quyển. Áp suất khí quyển sẽ giảm khi độ ẩm không khí bắt đầu tăng lên. Đó là khi nước chiếm chỗ của không khí.

Và vì ở cùng một nhiệt độ, khối lượng riêng của nước thấp hơn so với khối lượng riêng của không khí khá nhiều, áp suất sẽ giảm.

Khí quyển lúc này hoạt động giống như một chiếc giác hút khổng lồ chụp lên vùng nồm ẩm. Nó kéo tất cả các mô cơ thể của chúng ta giãn ra, bao gồm gân cơ và bất kỳ mô sẹo nào ở khớp của bạn.

Trong khi đa số người trẻ và khỏe mạnh không thể cảm nhận được sự co kéo tinh tế ấy, những người già hoặc bệnh nhân bị viêm khớp như mẹ tôi đặc biệt nhạy cảm với sự thay đổi.

Nguyên nhân là vì những dây thần kinh ở đầu xương của họ đã bị lộ ra bên ngoài, sau khi lớp sụn đệm trong khớp của họ bị mài mòn qua năm tháng. Bây giờ, chỉ cần bất kỳ một sự co kéo nhẹ nào ảnh hưởng lên những đầu dây thần kinh ấy cũng có thể kích hoạt cơn đau chạy về não bộ.

Tất nhiên, không chỉ có những bà mẹ Châu Á mới có khả năng dự báo thời tiết. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Rheumatology đã khảo sát hơn 800 bệnh nhân bị thoái hóa khớp hông, đầu gối hoặc bàn tay ở 6 nước Châu Âu. Kết quả cho thấy độ ẩm tăng cao cũng làm tăng các triệu chứng đau và cứng khớp.

Một nghiên cứu khác trên cùng tạp chí đã khảo sát 133 người bị viêm khớp dạng thấp ở Ireland và tìm ra kết quả tương tự. Những bệnh nhân tỏ ra đau hơn vào ngày thời tiết ẩm và giảm đau vào những ngày nắng khô.

Anne R. Bass, bác sĩ chuyên khoa thấp khớp tại New York cũng cho biết: "Bệnh nhân của tôi thường nói rằng họ có thể biết khi nào trời sắp mưa dựa trên cảm giác khớp của họ. Độ ẩm dường như là thủ phạm đáng nghi ngờ nhất".

Trong khi kiểm soát mẹ thiên nhiên là một điều bất khả, các bác sĩ như Anne động viên bệnh nhân viêm khớp vẫn có thể chủ động điều chỉnh lối sống để giảm bớt những cơn đau do thời tiết gây ra.

Ngủ đủ giấc và duy trì cân nặng khỏe mạnh là hai nguyên tắc cơ bản. Trong khi giấc ngủ giúp xoa dịu và thư giãn cơ thể, duy trì cân nặng là cách để bệnh nhân không đặt thêm áp lực lên các khớp của mình.

Đó là lý do mẹ tôi vẫn thường xuyên tập thể dục và tích cực hoạt động ngay cả trong những ngày thời tiết xấu. Bà nói bác sĩ đã dặn bà không được lười vận động trong những ngày mưa hoặc ẩm ướt. Nếu không thể ra khỏi nhà để đi dạo, họ khuyến khích bà nên tập một số động tác thể dục tại chỗ và nhẹ nhàng, theo phong cách thái cực quyền.

Các động tác về cơ bản rất chậm này vừa giúp giảm đau lúc mới bắt đầu tập, khi khớp vẫn còn cứng. Nhưng chúng cũng tạo ra biên độ phù hợp với tất cả các khớp trên cơ thể, giúp bệnh nhân rèn luyện và giữ được độ linh hoạt của khớp, làm chậm ảnh hưởng của quá trình lão hóa.

***

Tương tự với viêm khớp, đau đầu liên quan đến viêm xoang mạn tính cũng là một bệnh nhạy cảm với thời tiết nồm ẩm. Vào năm 2015, các nhà nghiên cứu đã thu thập số liệu bán hàng của một loại thuốc đau đầu ở Nhật Bản và nhận thấy doanh số của chúng sẽ đạt đỉnh trong những ngày áp suất khí quyển giảm, báo trước thời tiết xấu.

Hiệu ứng này liên quan đến xoang, là 4 khoang nhỏ được lót bằng một lớp niêm mạc chứa đầy không khí phía sau xương mặt của bạn. Chúng có tác dụng làm ẩm và sưởi ấm không khí mà bạn hít vào bên ngoài, để cân bằng nhiệt độ với cơ thể trước khi đưa chúng đi xuống phổi.

Giống như tai của mọi người thường phát ra tiếng "pụp" và đau nhói khi áp suất không khí thay đổi, sự mất cân bằng áp suất khí quyển trong giai đoạn chuyển giao giữa thời tiết nắng hanh sang nồm ẩm cũng có thể kích hoạt các cơn đau này ở xoang.

Tùy vào việc xoang nào bị ảnh hưởng, chúng có thể gây ra những cơn đau sau trán, hốc mắt, đau mặt hoặc đau đầu lan tỏa. Mẹ tôi nói các cơn đau của bà thậm chí sẽ dữ dội hơn vào cuối của đợt mưa nồm.

Nguyên nhân mà các bác sĩ giải thích cho bà, đó là nồm ẩm kích thích các tác nhân dị ứng trong không khí, chẳng hạn như bào tử nấm mốc hoặc phấn hoa. Nó khiến xoang phải tiết ra nhiều chất nhầy hơn. Nếu chất nhầy tắc nghẽn, nó lập tức gây ra tình trạng viêm và khó chịu.

Đó là lý do mà mẹ tôi luôn chuẩn bị sẵn sàng mọi thứ cho mùa nồm ẩm. Bà mua than củi và vôi sống, đặt khắp các phòng để hút ẩm.

Tôi hướng dẫn bà bật điều hòa phòng ngủ ở chế độ khô, và dọn dẹp trước các ngóc ngách trong nhà mà nấm mốc có thể phát triển: xịt thuốc chống mốc vào các góc tường ẩm thấp, vứt bỏ những đồ vật có khả năng hút ẩm như giấy tờ, bìa, và đặc biệt là những đôi đũa có dấu hiệu sẽ mốc.

Một mẹo nữa mà tôi tìm hiểu được để chống lại những cơn đau đầu do thay đổi áp suất không khí, đó là hãy nhai mạnh. Lời khuyên này được đưa ra bởi Amanda Elison, một giáo sư thần kinh học tại Đại học Durham, Anh Quốc.

"Khi thời tiết xấu sắp xảy ra, nhai mạnh (chẳng hạn như nhai kẹo cao su) có thể giúp cân bằng áp suất trong xoang thông qua miệng, mũi và ống Eustachian (chạy từ tai giữa đến cổ họng và thực sự quan trọng trong việc cân bằng áp suất). Mẹo này có thể hữu ích trong việc phòng tránh chứng đau đầu do áp lực", ông cho biết.

"Theo một nghiên cứu [đăng trên tạp chí Journal of Antimicrobial Chemotherapy], bạn sẽ nhận được thêm lợi ích nếu chọn kẹo cao su không đường được làm ngọt bằng xylitol. Hợp chất này có tác dụng ngăn chặn các vi khuẩn đường hô hấp khó chịu bám vào màng nhầy của bạn bằng cách thay đổi cấu trúc thành tế bào của chúng".

Không giống với bệnh viêm khớp hiện vẫn còn nhẹ, mẹ tôi đã bị viêm xoang mạn tính nhiều năm khiến bà phải dùng corticoid, thuốc co mạch và giảm đau mỗi khi bệnh tái phát.

Nhưng thuốc chỉ là một phần của chăm sóc sức khỏe. Bạn không thể lúc nào cũng phụ thuộc vào những viên con nhộng màu sắc ấy, như một điều ước để tạm thời đè nén những triệu chứng mạn tính của mình.

Thuốc đặc biệt là cho bệnh mạn tính rất dễ bị nhờn, trong đó, thuốc giảm đau là thứ mà bạn sẽ không muốn uống chúng quá thường xuyên. Vì vậy, giáo sư Elison cho biết đôi khi chúng ta nên tận dụng những loại "thuốc giảm đau tự thân" mà cơ thể mình có thể tiết ra được.

"Chẳng hạn như serotonin và dopamine, những chất hóa học thần kinh này giúp cặn tín hiệu đau trên đường truyền đến não bộ, và do đó có thể giảm mức độ đau mà chúng ta cảm thấy", ông nói.

Bạn có thể có được serotonin và dopaine khi làm những việc mà mình thích và cảm thấy thỏa mãn. Đối với mẹ tôi, đó chỉ đơn giản là việc tôi cùng bà dọn dẹp nhà cửa, nấu nướng và trò chuyện sau bữa tối.

Và như giáo sư Elison nói, oxytoxin cũng là một loại thuốc giảm đau mạnh. Hormone này đại diện cho tình mẫu tử, vì nó chính là thứ tuyến yên tiết ra giúp những bà mẹ làm dịu cơn đau trong quá trình chuyển dạ của mình.

Thật tuyệt vời là khi lớn lên, những đứa con có thể trả lại oxytoxin cho mẹ mình chỉ bằng những cái chạm, ôm hoặc đơn giản là ngồi gần họ. Vì vậy, trong đêm cuối cùng trong kỳ nghỉ của mình, tôi đã ôm mẹ 30 giây trước khi chúng tôi chia tay và đi ngủ.

Tôi chỉ ước mình có thể ở nhà để làm điều đó mỗi ngày. Có lẽ, nó sẽ giúp bà giảm được những cơn đau đầu và đau khớp, vào những ngày khi mà thời tiết sắp trở nồm.

Tham khảo Pubmed, Springer, Webmd, Theconversation, Clevelandclinic