Kịch tính khó tin thời 4.0: Quản trị viên cấm tác phẩm của nghệ sĩ Việt vì nghi do AI vẽ

Giữa lúc phần lớn cộng đồng đang lép vế trước trí tuệ nhân tạo, một quản trị viên đưa ra quyết định chẳng khác nào đổ thêm dầu vào lửa.

Mới đây, một sự việc xảy ra trên diễn đàn Reddit khiến giới họa sĩ nghiệp dư bất bình. Một người dùng Reddit đăng tải tác phẩm của mình lên diễn đàn con r/Art và bị thẳng thừng xóa mất, lý do: quản trị viên của Reddit tự cho rằng đây là tác phẩm do AI vẽ nên.

Nằm trên nền tảng Reddit, r/Art là một diễn đàn con với số lượng người tham gia lên tới 22 triệu. Người dùng có thể thoải mái đăng tải tác phẩm của mình lên đây và nhận về những lời tán dương cũng như phê bình từ cộng động mạng. Luật diễn đàn r/Art đề rõ: không đăng tải các sản phẩm do AI tạo ra.

Cuối năm ngoái, một họa sĩ tới từ Việt Nam đăng tải tác phẩm lên r/Art, và gần như ngay lập tức đã bị xóa bài. Trong nỗ lực liên lạc với quản trị viên diễn đàn để đòi lại công bằng, họa sĩ này đã nhận được lời hồi đáp lạnh lùng. Dưới đây là đoạn đối thoại giữa quản trị viên và thành viên diễn đàn, và cũng là lý do chính khiến cộng đồng phản ứng dữ dội.

Lời phàn nàn về việc bị cấm vĩnh viễn!!:

- Người dùng Reddit: Tôi là họa sĩ đứng đằng sau bức tranh "Cảm hứng giữa Vùng chiến sự". Tôi viết tin nhắn này với mục đích phàn nàn về quyết định cấm rất bất công. Tôi có thể đưa cho các kiểm chứng bạn quá trình thực hiện tác phẩm hoặc file PSD [file tạo ra bởi phần mềm Photoshop] của bức tranh này. Tôi không hề sử dụng công cụ AI hỗ trợ nào và quyết định cấm của các bạn là không đúng. Xin lỗi vì tiếng Anh của tôi hơi kém và cảm ơn vì đã dành thời gian lắng nghe! Đây là portfolio của tôi. Mời các bạn xem:

https://www.deviantart.com/benmoranartist

- Quản trị viên: Tôi không tin. Ngay cả khi bạn tự "vẽ" nó ra, quá rõ ràng đây là một thiết kế dựng bởi các từ khóa đưa vào AI nên chẳng có ý nghĩa gì cả. Nếu như bạn là một nghệ sĩ "thực thụ", thì bạn nên tìm một phong cách khác đi, bởi A) không ai sẽ tin bạn khi bạn nói đây không phải AI tạo ra, và B) chỉ trong vài giây AI thể làm tốt hơn cái việc vốn tiêu tốn của bạn hàng giờ.

- Tin nhắn từ hệ thống tự động: Bạn đã bị khóa phím tạm thời trên r/Art. Bạn sẽ không thể nhắn tin cho quản trị viên của r/Art trong vòng 28 ngày.

Dựa vào nội dung tin nhắn, có thể thấy quản trị viên diễn đàn Reddit phê phán phong cách họa sĩ giống AI, qua đó đánh đồng một phong cách vẽ (có lẽ phải mất nhiều năm để có được) với những từ khóa và khả năng tổng hợp dữ liệu của một hệ thống tự động.*

*Thời gian gần đây, một công nghệ tổng hợp hình ảnh mới xuất hiện và làm mưa làm gió trên Internet. Chúng là những hệ thống kiến tạo hình ảnh dựa trên từ khóa người dùng nhập vào. Tìm trong cơ sở dữ liệu của mình những hình ảnh khớp với từ khóa, một hệ thống có thể tổng hợp ra một bức hình theo yêu cầu người dùng. Hai trong số nhiều công cụ như vậy là MidJourney và DALL-E.

Hành vi này khiến cộng đồng người dùng diễn đàn r/Art nổi giận. Tuy nhiên, người dùng bất lực trước quyền lực của quản trị viên: những bài đăng lên án, những bình luận ủng hộ họa sĩ đều bị xóa, thậm chí có người dùng bị cấm vĩnh viễn khỏi r/Art.

Sự việc cho thấy một vấn nạn vẫn nhức nhối trên Reddit bấy lâu nay, và đồng thời làm sâu vết rạn nứt đang tồn tại trong giới nghệ sĩ, cụ thể là những họa sĩ.

Việc các quản trị viên Reddit lạm quyền, vô cớ ban hành lệnh cấm người dùng không còn xa lạ. Nhưng sự việc trên khiến chúng ta nhận ra một điều nữa: con mắt người thường đang không thể phân biệt được đâu là tác phẩm họa sĩ vẽ nên, đâu là tác phẩm do cỗ máy vô tri tạo ra. Vô hình trung, những cá nhân có tiếng nói như quản trị viên Reddit đang khiến cộng đồng thêm căm ghét tiến bộ của công nghệ.

Trong bối cảnh người có chút vốn tiếng Anh cũng có thể tạo ra hình ảnh (phải nói thêm là đẹp một cách ấn tượng) bằng AI, các họa sĩ bỗng đứng trước nguy cơ bị trí tuệ nhân tạo tước mất việc làm. Việc AI đã có thể thực hiện thao tác minh họa một cách độc đáo sẽ khiến nhiều họa sĩ trẻ và thiếu kinh nghiệm bị mất cơ hội làm việc, đồng thời đánh mất cơ hội trau dồi bản thân.

Hành động của quản trị viên diễn đàn r/Art như đổ thêm dầu vào lửa, khiến cộng đồng họa sĩ nghiệp dư càng thêm yếu thế trước khả năng của trí tuệ nhân tạo.

Câu chuyện về quản trị viên lạm quyền không mang cái kết có hậu cho họa sĩ tới từ Việt Nam. Cơn giận dữ của người dùng diễn đàn r/Art hiện đã nguội bớt, họa sĩ không đòi được công bằng, và mọi sự lại đang diễn ra như lẽ thường vốn vậy.

Nhưng câu chuyện về trí tuệ nhân tạo vẫn chưa kết thúc. Từ đây, chúng ta có thể liên tưởng tới một hệ thống tự động khác đang làm mưa làm gió khắp các diễn đàn, trang tin công nghệ.

Không chỉ “thợ vẽ”, “thợ viết” cũng đang đứng trước nguy cơ bị thay thế

Dạo gần đây, ChatGPT nổi lên như một công cụ “biết tuốt”. Dựa trên cơ sở dữ liệu được lưu cho tới năm 2022, chatbot ChatGPT có thể trả lời rất nhiều câu hỏi của người dùng, thậm chí có thể giải thích những khái niệm phức tạp (đơn cử như blockchain hay cơ học lượng tử) bằng những câu trả lời đơn giản.

Có một điều đặc biệt nữa: phần lớn các câu trả lời đưa ra bởi ChatGPT là độc nhất. Nếu bạn yêu cầu ChatGPT viết một bài luận 500 từ, nó có thể nhanh chóng cho ra hai bài luận với hai văn phong khác nhau. Cách đây không lâu, đã có sinh viên ứng dụng chatbot để viết luận, và đã bị đánh trượt khi vị giáo sư phát giác hành vi gian lận.

Hai phần mềm, một tạo tác hình ảnh và một xuất ra những bài viết, có nhiều điểm chung: từ một cơ sở dữ liệu lớn, chúng tổng hợp thông tin và trả ra những kết quả có nghĩa. Giống như cách các phần mềm tạo ảnh theo mô tả đang làm khuynh đảo giới cầm cọ, ChatGPT cũng đang làm giới cầm bút dậy sóng. Nghề copywriting, nghề dịch thuật văn bản có thể rơi vào quên lãng nếu như ChatGPT đã có thể diễn đạt một cách trôi chảy.

Tuy nhiên, cũng giống như những người cầm cọ, nhiều cây bút không lo sớm thất nghiệp. Sự xuất hiện của ChatGPT, hay bất cứ hệ thống chatbot tân tiến nào khác, là một màn “lọc nhân sự” trên diện rộng.

Sau khi những hệ thống tự động này tiệm cận tới sự hoàn thiện - điều chắc chắn sẽ diễn ra khi AI tiếp tục được huấn luyện với những bộ dữ liệu phong phú hơn - chúng sẽ loại bỏ một số ngành nghề nhất định trong xã hội. Cũng như cách dây chuyền tự động thay thế nhân công, những hệ thống tổng hợp hình ảnh hay bài viết sẽ có thể khiến những công việc đơn giản biến mất. Có thể coi đây là một nỗ lực giải phóng sức lao động khác của công nghệ.

Trong quá khứ, rất nhiều ngành nghề đã mai một do sự tiến bộ trong công nghệ, phải chăng chúng ta đang chứng kiến một cú chuyển mình nữa của xã hội?

Tương lai không chắc chắn, nhưng chứa một sự thật bất biến: trí tuệ nhân tạo sẽ tiếp tục song hành với chúng ta

Sinh ra từ sự xuất chúng của nhân loại, trí tuệ nhân tạo đã đang là bộ óc máy cải thiện đời sống con người về nhiều mặt, trong nhiều ngành nghề, tạo ra những giá trị mới cho cuộc sống.

Công nghệ AI xuất hiện, và chắc chắn sẽ còn song hành với nhân loại cho tới nhiều năm về sau nữa. Trí tuệ nhân tạo là hệ quả tất yếu của việc con người yêu cầu máy tính “suy nghĩ hộ mình”, từ những phép tính đơn giản cho tới những thao tác phức tạp mà một đời người không thể làm xong.

Việc tẩy chay trí tuệ nhân tạo không khác gì đi ngược lại với lộ trình phát triển của con người nói chung hay công nghệ nói riêng. Những ý kiến trái chiều về khả năng của AI sẽ phai mờ một khi sức mạnh của trí tuệ nhân tạo đủ lớn để tạo ra một dị điểm công nghệ - khoảnh khắc mới chỉ đang tồn tại trong khoa học giả tưởng, mô tả thời điểm công nghệ phát triển tới mức không thể kiểm soát và không thể quay đầu, tạo ra những thay đổi bất khả kiến cho nền văn minh nhân loại.

Đừng để cảm xúc chi phối nhận định, hãy nhìn nhận đúng giá trị của AI

Liệu trí tuệ nhân tạo có thể thay thế vai trò sáng tạo của con người nói chung và với người nghệ sĩ nói riêng?

Một tác phẩm không thể làm vừa lòng tất cả người thưởng thức, do đó tính tuyệt đối không tồn tại trong nghệ thuật. Một tác phẩm có thể coi là mang tính "nghệ thuật" khi nó khơi gợi được cảm xúc từ phía người thưởng thức. Hiện tại, những bức ảnh được AI tạo ra đang khiến người xem choáng ngợp, vậy có thể coi nó đã phần nào đạt được thành công của một tác phẩm nghệ thuật.

Cảm giác choáng ngợp sẽ sớm qua đi. Khi không còn ai bất ngờ trước khả năng của trí tuệ nhân tạo và nghiễm nhiên coi nó là một phần của tiến bộ, chúng ta sẽ lại nhìn nhận đúng giá trị của AI: một công cụ hỗ trợ con người, trong cả sản xuất và sáng tạo.