Luận đàm về công cụ đa năng (multitool) - bạn đồng hành tin cậy của con người (Phần 1)

Dao là một trong những công cụ linh hoạt nhất từng được con người chế tạo và sử dụng, tuy nhiên khả năng của nó khá giới hạn và thường là không đủ. Ở nhiều quốc gia, dao được xếp vào nhóm vũ khí lạnh và có thể được mua bán công khai và mang theo người mà không cần giấy phép.

Một tủ bán dao công khai ở Nga. Đây không phải là những loại dao làm bếp thông thường.

Do đó, theo tiêu chuẩn lịch sử, gần như đồng thời với sự ra đời của dao gấp thì người ta đã bắt đầu tạo ra một số "tổ hợp" mà sau này, ở thời đại của mình, chúng ta gọi là "dao đa năng", "dụng cụ đa năng" hay đơn giản là multitool. Trong nội dung bài này, chúng ta chỉ đi tìm hiểu những thông tin thú vị về multitool chứ không cổ xúy cho việc mua bán, trao đổi hay sử dụng multitool vào những mục đích xấu

Hình ảnh một chiếc dao đa năng gấp kiểu La Mã. Có lẽ đây là một trong những chiếc multitool đầu tiên do con người tạo ra.

Các bạn có biết: Multitool đã được sử dụng từ thời La Mã cổ đại không? 

Thoạt nhìn có thể nhận thấy: multitool thay thế được cho nhiều loại dao gấp thông thường. Điều này thật logic vì chẳng có lý do gì để phải mang theo một đống các dụng cụ riêng biệt và thêm cả một con dao – trong khi chúng có thể được kết hợp lại thành một công cụ đa chức năng!!!

Trong thực tế, điều này không hoàn toàn đúng.

Sự thật là: Bất kỳ cái gì đa năng cũng đều phải đánh đổi bằng giảm hiệu quả của từng thành tố tạo nên sự "đa chức năng" đó khi so sánh với các giải pháp chuyên dụng riêng biệt. Sử dụng một con dao đúng nghĩa để cắt, bóc vỏ,... sẽ thuận tiện hơn; chiếc tuốc nơ vít tích hợp trong dao đa năng hầu như luôn thua kém về công năng so với một cây tuốc nơ vít thực tụ.

Một con dao đa năng sẽ rất hữu dụng trong những tình huống sửa chữa bất ngờ

Tuy nhiên, cuộc sống không phải lúc nào chúng ta cũng có thể mang theo bên mình một con dao "full-size" cùng hộp đồ nghề to bự chảng; trong khi nhiều vấn đề phát sinh bất ngờ sẽ được giải quyết kịp thời bằng một chiếc multitool nhỏ gọn mà nhiều người coi là "vật bất ly thân".

Các dụng cụ đa chức năng có thể được chia thành hai loại:

1. Dao đa năng - trong đó lưỡi dao là công cụ chính và được bổ sung công lực nhờ các công cụ phụ;

2. Công cụ đa năng với thiết kế có thể dựa trên bất kỳ công cụ nào, ví dụ như kìm đa năng thì có lưỡi dao là phụ trợ cùng với các công cụ khác.

Dao đa năng và công cụ đa năng

Ranh giới giữa dao đa năng và công cụ đa năng khá mong manh, vì vậy trong phần tiếp theo chúng ta sẽ sử dụng tên gọi "multitool" cho dễ nha các bạn.

Multitool của Liên Xô (cũ) và Liên bang Nga ngày nay

Thời xưa, hầu hết các loại dao gấp mà người dân Liên Xô sử dụng đều có thể được gọi là multitool.

Tất nhiên, ngoại trừ các bà nội trợ vẫn thường sử dụng các loại dao làm bếp thông dụng khi nấu nướng hay những người thợ săn cần tới những con dao lưỡi có cố định (fixed blade) chắc chắn thì những người khác đều rất ưa chuộng dao đa năng với muôn vàn hoàn cảnh sử dụng: đi hái nấm, dã ngoại, đi công tác hay ra nông trại nghỉ ngơi...

Multitool của Liên Xô

Rất nhiều người tin rằng: "độ ngầu lòi" của một con dao đa năng phần lớn được quyết định bởi số lượng các công cụ bổ sung đi kèm với nó.

Chất lượng của hầu hết các multitool do Liên Xô sản xuất đều rất kém.

Thường thì chúng ta vẫn quen với ý nghĩ rằng đồ do Liên Xô sản xuất là bền vô đối, mấy chục năm nay tôi vẫn sử dụng mà có sao đâu, vân vân và mây mây. Rất khó để có thể thay đổi một định kiến cho đến khi chúng ta tự mình thử những sản phẩm chất lượng cao. Chỉ khi đó thế giới quan của ta mới tự thay đổi. 

Cấu tạo của một chiếc dao gấp du lịch đa năng của Liên Xô gồm dao, nĩa, thìa và cái mở nút chai rượu.

Những con dao Liên Xô từng có vẻ ngầu lòi đối với lớp người thế hệ cũ và là mơ ước của bao người - nhưng giờ đây khi nhìn lại thì chỉ là những cấu trúc ọp ẹp, méo mó, đơn giản làm bằng thép không gỉ. Chúng chẳng còn hút mắt một tí nào nữa mà chỉ gợi nhớ tới những hoài niệm.

Còn đây là một sản phẩm hiện đại của Trung Quốc với giá rất rẻ

Mặt khác, không thể nói rằng dao Liên Xô nói chung và dao đa năng của Liên Xô nói riêng là vô dụng. Cả thiết kế lẫn vật liệu mà chúng sử dụng đều có chất lượng tốt hơn nhiều so với các loại dao rẻ tiền của Trung Quốc. Ngành công nghiệp chế tạo công cụ của Liên Xô đã cho ra đời một số lượng khổng lồ các mẫu và biến thể để có thể đáp ứng mọi đối tượng người dùng – từ khách du lịch, người hái nấm đến thợ săn hay binh sỹ, v.v.

Và đây là một nguyên mẫu của Đức - con dao chức năng HIMMEL thời Thế chiến thứ hai - rất đắt tiền.

Dao đa năng cũng được sản xuất ở Nga.

So với thời Liên Xô thì chất lượng của những con dao đa năng Nga đã có tiến triển nhưng sự đa dạng lại giảm đi đáng kể. Rất khó có thể nói rằng chúng được sử dụng phổ biến.

Vấn đề ở đây không nằm ở chất lượng hay thiết kế, mà đối với các nhà sản xuất Nga thì multitool chỉ là sản phẩm thứ yếu. Các blogger không viết hay kể về chúng, thậm chí trong giới chơi dao nghiệp dư cũng chẳng mấy ai bàn tán về multitool Nga. Mặc dù các loại dao được phân loại là vũ khí lạnh và được bày bán công khai tại Nga nhưng không có gì ngạc nhiên khi ngay cả người dân Nga cũng hiếm khi thấy những con dao đa năng "cây nhà lá vườn" xuất hiện trên kệ của các cửa hàng bán dao.

Multitool hiện đại của Nga

Sự quan tâm hiếm hoi gần đây nhất đối với multitool trong nước Nga xuất hiện sau khi bộ thiết bị quân sự cho binh lính Nga "Ratnik" được bổ sung món multitool 6E6 do công ty "Saro" sản xuất. Tuy nhiên, đây là mẫu công cụ đa năng rất đặc biệt, và đối với hầu hết những người bình thường thì nó không có gì thú vị cả.

Multitool 6E6 "Saro" của quân đội Nga

Pháp luật Việt Nam coi hành vi mang theo dao đa năng có thể bị xem là tàng trữ, vận chuyển, sử dụng trái phép vũ khí, và với hành vi này có thể bị xử phạt theo quy định tại Điềm c Khoản 5 Điều 10 Nghị định 167/2013/NĐ-CP với mức phạt từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng. Ngoài ra, người vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tại Khoản 8 Điều 5 Nghị định 167/2013/NĐ-CP là tịch thu tang vật.

Mời các bạn đón đọc phần tiếp theo: Victorinox và Leatherman - hai thương hiệu độc bá thị trường multitool.

(Còn nữa)