Lý lẽ của cô gái muốn đánh thuế robot

Robot đang bắt đầu góp mặt nhiều hơn và dần dần thay thế lực lượng lao động truyền thống trong nhiều lĩnh vực. Gần như trong mọi việc, robot hoạt động nhanh hơn, ổn định hơn, thông minh hơn và thậm chí còn tiết kiệm chi phí hơn. Cùng với sự phát triển chóng mặt của trí tuệ nhân tạo, robot sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong các bước nhảy vọt của con người. Đi theo các bước nhảy vọt này, hàng triệu người sẽ mất việc làm, mất nguồn thu nhập. Vậy nếu các khoản thu nhập này biến mất, chính phủ sẽ đánh thuế ai và thu tiền thuế từ đâu?

Jane Kim

Jane Kim, một giám sát viên hiện đang sinh sống tại San Francisco muốn theo đuổi vấn đề này từ tận gốc của sự việc: cô muốn đánh thuế robot. Để làm được điều này, cô đã và đang trao đổi với các chủ lao động, giáo sư và những nhà phát triển robot để có thể phác thảo ra một kế hoạch phù hợp cho thế giới chứa rất nhiều chủ tập đoàn lớn cùng với các chính trị gia theo chủ nghĩa tự do, những người luôn đặt lợi ích của bản thân lên hàng đầu. Khó khăn chồng chất khó khăn, kế hoạch của Kim gặp phải một trở ngại rất lớn. Không ai có thể định nghĩa được robot là gì.

Đánh thuế robot, đúng hay sai?

Khái niệm đánh thuế robot không phải là điều gì đó quá mới mẻ, Kim thu nhận ý tưởng này thông qua bài phỏng vấn nổi tiếng của Quartz với Bill Gates hồi tháng Hai vừa qua. Theo những gì vị tỉ phú tài ba nói, chúng ta nên đánh thuế robot với cùng các loại thuế mà những người lao động bị thay thế phải trả như thuế thu nhập, thuế bảo hiểm lao động,...

Kim cho rằng khi ⅓ số việc làm đóng góp cho nền kinh tế Mĩ bị thay thế bởi máy móc, chính phủ Mĩ sẽ vào cuộc. Cô khẳng định rằng sẽ có các luật lệ mới được ban hành một khi việc thay thế nhân lực con người và tự động hóa các công đoạn sản xuất trở nên phổ biến hơn. Nếu không có chúng, một cộng đồng chắc chắn sẽ có mâu thuẫn, nhất là khi 37% người dân sinh sống trong cộng đòng đó đánh mất công việc của mình.

Bạn sẽ nhận được 10 câu trả lời khác nhau nếu bạn hỏi 10 kĩ sư điện tử về định nghĩa của robot. Định nghĩa rộng nhất dành cho robot chính là “một hệ thống máy móc sở hữu các tính năng phức tạp, bao gồm cả hành động và cảm giác”. Theo định nghĩa này, một cỗ máy lái xe tự động cũng sẽ là robot. Một con robot lái một chiếc Boeing 747 cũng vậy. Ngay cả khi không nhắc tới trí tuệ nhân tạo, công nghệ thậm chí còn có thể làm được nhiều hơn những gì robot có thể làm, những loại robot nào sẽ bị đánh thuế ?

Với hàng loại các loại robot như trên, liệu những loại nào sẽ bị đánh thuế ?

Trong thực tế, điều này rất khó để xác định. Để đạt được sự thống nhất, các bộ luật được ban ra sẽ phải chỉ rõ những loại robot nào sẽ bị đánh thuế. Liệu các phần mềm về thuế có bị đánh thuế khi chúng thay thế khá nhiều các nhân viên kê khai và xử lý đơn từ về thuế ? Nếu có nhiều robot loại robot đến từ nhiều công ti khác nhau cùng làm việc, đâu sẽ là loại robot bị đánh thuế ?

Sự lỏng lẻo trong định nghĩa cũng có thể dẫn đến các lối thoát dành cho các doanh nghiệp “ranh ma”. Họ có thể sở hữu một con robot với 5 cánh tay, có khả năng hoàn thành khối lượng công việc dành cho 5 người và vẫn chỉ phải trả thuế cho 1 con robot.

Để xử lý quán triệt vấn đề này, chúng ta không nên đánh giá theo số lượng robot mà hãy tính theo số lượng nhân công mất việc khi bị các cỗ máy tự động thay thế. Hậu quả của hàng loạt lao động nghỉ việc, cho dù có do robot hay không, vẫn luôn có ảnh hưởng rât lớn đến nguồn thu của chính phủ. Tại West Virginia, ngành công nghiệp than mỏ đang tụt dốc trầm trọng mặc dù quá trình khai thác vẫn chưa bị tác động bởi sự tự động hóa, khiến rất nhiều công nhân nghỉ việc. Chính việc trì trệ này đã kéo theo sự giảm sút của nguồn thu từ thuế thu nhập tại nơi đây.

Ngành khai thác than đá ở West Virginia đang được tự động hóa với tốc độ chóng mặt

“Khi bạn mất việc, bạn sẽ ngừng chi tiêu. Do đó, tiền thuế thu về từ các mặt hàng cũng sẽ giảm, vì các mặt hàng không hề được tiêu thụ. Cũng vì điều này, thị trường bất động sản sẽ rơi vào trì trệ vì không có ai muốn mua đất hay đầu tư tại đây, nguồn thu từ thuế nhà đất cũng sẽ giảm sút.” - Joseph Henchman, phó chủ tịch của Tax Foundation chia sẻ

Theo ước tính, quá trình tự động hóa sẽ khiến cho nguồn thu từ thuế tụt giảm ⅓ và nếu điều này xảy ra, các dịch vụ cung cấp bởi chính phủ cũng sẽ phải cắt giảm đi mất một phần tương tự. Chỉ vậy thôi, các cơ quan dịch vụ sẽ phải gồng mình lên để làm việc hiệu quả hơn, tập trung vào các phần quan trọng hơn hoặc, trong tình huống xấu nhất, ngừng hoạt động. Điều này sẽ khiến hệ thống của các nước phát triển vốn đã quá tải nay còn quá tải hơn.

Thuế dành cho robot cũng không thể ngăn cản các doanh nghiệp tự động hóa dây chuyền của mình. Mục đích chính của loại thuế này chính là giảm nhẹ các thiệt hại của việc tự động hóa hàng loạt bằng cách cung cấp một nguồn thu tối thiểu, chỉ trả cho việc đào tạo lại nhân lực để chuyển sang các ngành nghề khác.

Ở bên kia chiến tuyến, Hiệp hội Phát triển Tự động hóa không quá hào hứng về việc robot sẽ bị đánh thuế. Họ sẽ làm tất cả để tiếp tục cạnh tranh ở trong một thị trường đang bùng nổ, đặc biệt là Trung Quốc, đất nước mà các công ty robot mọc lên nhan nhản. Những khoản thuế đặc biệt dành cho robot không khác gì một đòn đánh hướng thẳng vào lợi nhuận của những công ty trên.

Ngoại ra, hiệp hội còn cho rằng việc tự động hóa sẽ giúp đem lại công ăn việc làm tại các nhà máy sản xuất sắp sửa được ra đời tại Mĩ. Nhờ khả năng làm việc tự động của robot, các doanh nghiệp có thể sản xuất ngay tại Mĩ thay vì phải đặt nhà máy của mình ở các nước có nhân công rẻ, điều họ đã làm trong suốt hai thập kỉ vừa qua.

Về phía Kim, cô vẫn đang tiếp tục tìm hiểu và luôn giữ vững lập trường của mình. Nhờ sự nỗ lực không ngừng nghỉ của cô và những người cùng hợp tác, các đề xuất liên quan đến việc đánh thuế robot đã được được đưa ra và có rất nhiều sự đồng thuận cùng những phản ứng tích cực từ phía cộng đồng người lao động.

Tham khảo Wired