Mở ra 2 cuộc cách mạng nhưng Tesla có thể chết vì đi ngược lại xu thế tất yếu của thị trường công nghệ

Nếu được hỏi "Đâu là hãng xe hơi đáng ngưỡng mộ nhất của thế kỷ 21" thì chắc chắn phần đông người hâm mộ công nghệ sẽ trả lời "Tesla". Dưới sự lãnh đạo tài tình của tỷ phú Elon Musk, Tesla đã đưa xe điện từ chỗ là một ý tưởng chết (và bị ghẻ lạnh) trở thành tôn chỉ phát triển của ngành công nghệ xe hơi. Không dừng lại ở đây, Tesla cũng tiên phong cho ý tưởng mang công nghệ hiện đại hóa lên chiếc xe và trở thành người tiên phong cho cuộc cách mạng xe tự lái khi đưa Autopilot tới tay người dùng cuối vào tháng 10/2014, vượt mặt toàn bộ các gã khổng lồ công nghệ lẫn các thế lực xe hơi khác.

Quả thật, nếu nói đáng khâm phục thì không một hãng xe nào đáng khâm phục hơn Tesla. Thị trường xe hơi đã thực sự thay đổi sau thành công của Model S, Model X cũng như 400.000 đơn đặt hàng dành cho Model 3.

Nhưng đáng khâm phục không đồng nghĩa với bất khả chiến bại. Trái lại, hãng xe của Elon Musk sắp sửa phải đối mặt với giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử tồn tại.

Khác biệt về bản chất

Ngay cả khi đã vươn lên vị trí số 1 nước Mỹ về giá trị vốn hóa, Tesla vẫn chưa bao giờ làm ăn có lãi. Đến cả phản hồi vô cùng tích cực dành cho Model 3 cũng mang đến vô số nỗi sợ hãi về tương lai của Tesla. Không ai biết Elon Musk sẽ phải làm thế nào để bắt kịp lịch trình giao chiếc xe này đến tay người dùng vào năm 2017.

Nói cách khác, giá trị vốn hóa 50 tỷ đô của Tesla không đến từ những con số thực tế trong sổ kế toán hay từ năng lực thực sự của các nhà máy lắp ráp. Phố Wall đưa công ty của Elon Musk lên tận mây xanh chỉ bằng một niềm hy vọng duy nhất: Tesla đang là kẻ dẫn đầu, và nếu như các đối thủ lớn nhất không thể bắt kịp, Tesla sẽ giết chết các hãng xe truyền thống theo cùng một cách Apple đã giết chết Nokia, BlackBerry và Motorola.

Vấn đề là ở chỗ ngành công nghiệp xe hơi mang một bản chất khác hẳn so với smartphone hay bất cứ một ngành công nghiệp hi-tech nào khác. Khi ra mắt iPhone, Apple đã đánh vào một thị trường có chu kỳ nâng cấp chỉ tính bằng năm. Kết quả là chiếc iPhone của Apple và binh đoàn Android (vốn xuất hiện sau iPhone chỉ một năm) đã nhanh chóng "làm gỏi" các tên tuổi thống trị thị trường di động, vốn không thể nhắm mắt nhắm mũi chạy theo trào lưu mới mà vẫn phải cân nhắc đến các chủng loại sản phẩm cũ đang nuôi sống họ.

Nhưng thị trường xe hơi lại khác. Phần đông người mua không tính đến chuyện thay xe đều đặn 2 năm một lần chỉ để tận hưởng những cải tiến nhỏ. Các chủng loại xe của Tesla vẫn còn quá ít ỏi để có thể thuyết phục phần đông người dùng chuyển sang một Model nào đó. Nếu bạn muốn mua một chiếc SUV tầm trung, bạn không thể lựa chọn Tesla. Bởi vậy mà từ khi Elon Musk làm mưa làm gió cho đến nay, mỗi năm hàng triệu mẫu SUV chạy xăng vẫn được bán ra ngoài thị trường.

Nói cách khác, Tesla sẽ không thể bóp chết GM hay Ford một cách nhanh chóng như Apple đã từng đẩy Nokia và BlackBerry vào thế đường cùng chỉ bằng 1 sản phẩm duy nhất.

Tesla có thể làm được điều gì ngoài tầm với của Toyota, Ford hay Audi?

Các đối thủ của Tesla cũng không chịu đứng yên để chịu chết theo cái cách của Nokia và BlackBerry. Các hãng xe lớn từng một thời ghẻ lạnh xe điện và hoàn toàn chậm chân trước Tesla nay cũng đã bắt đầu ra mắt động cơ điện và công nghệ tự lái trong các sự kiện đình đám như CES hoặc NAAS. Dĩ nhiên, chưa một ai có thể bắt kịp Tesla, nhưng sớm hay muộn thì khoảng cách với công ty của Elon Musk cũng sẽ bị xóa nhòa.

Bởi công nghệ pin điện và AI không phải là của riêng bất cứ ai cả. Công nghệ xe tự lái của Volvo đang hứa hẹn sẽ vượt mặt Autopilot về mức độ tự chủ, chưa kể các hãng công nghệ thuần túy như Waymo của Alphabet (công ty mẹ của Google), Apple và Microsoft đều đang nhòm ngó tới lĩnh vực này. Bất cứ một ai cũng có thể mua Drive PX của NVIDIA để tự phát triển xe tự lái.

Pin li-ion lại càng phổ biến hơn Drive PX. Đến cả công nghệ pin lưu trữ tại gia của Tesla còn bị đe dọa bởi một sản phẩm mới được Mercedes-Benz ra mắt trong thời gian gần đây. So với Powerwall 2, sản phẩm liên kết của Mercedes và Vivint (Mỹ) có lợi thế đặc biệt về giá.

Tham vọng xâm lấn tương lai của những kẻ làm chủ thời đại cũ là quá rõ ràng. Ford thậm chí sa thải CEO để cất nhắc người lãnh đạo bộ phận xe tự lái.

Sớm hay muộn thì người mua xe cũng sẽ buộc phải quay trở lại với câu hỏi " Lợi thế cạnh tranh của Tesla so với Toyota, Ford hay Audi sẽ là gì?". Câu trả lời có lẽ sẽ khiến ngay cả những người hâm mộ cuồng tín nhất của Elon Musk phải run sợ. Nếu lợi thế đi đầu về động cơ điện và công nghệ tự lái bị san phẳng, Tesla sẽ chẳng còn gì cả. So với các mẫu xe cùng tầm giá, xe Tesla vẫn đang bị chê bai về những chi tiết nhỏ nhặt như chất lượng da bọc ghế, chất liệu nhựa trên tay nắm cửa hay cửa trời quá rộng trên Model X. So với động cơ hay hệ thống AI tự lái, đó đều là những chi tiết rất, rất nhỏ - song chúng cũng hé lộ rằng Tesla chưa phải là một hãng xe dày dặn kinh nghiệm nắm bắt tâm lý khách hàng.

Đi ngược lại thời đại

Cuộc chiến xe hơi thời đại mới có lẽ sẽ còn lâu mới ngã ngũ, nhưng Tesla có thể đã mắc phải một sai lầm căn bản: ôm đồm quá nhiều trong thời đại "phân rã chuỗi cung ứng". Về bản chất, tất cả các công ty của Elon Musk đều là những startup với những ý tưởng tuyệt vời có thể thay đổi thế giới. Trong trường hợp của Tesla, những ý tưởng đó là: động cơ điện, AI tự lái và tư duy biến xe hơi thành thiết bị công nghệ (minh chứng là những chi tiết mang trải nghiệm mới lạ và hoàn thiện như cửa Falcon hoặc nút mở cửa tự động 'bật' ra khi lái xe đến gần Model S).

Thế nhưng, khi mỗi công ty công nghệ thường tập trung vào những ý tưởng đặc biệt mạnh của mình thì Tesla lại mang ý tưởng đó đóng gói vào một sản phẩm hoàn thiện. Kết quả là sản phẩm của Tesla vừa mang nhiều thiếu sót, vừa phải đối mặt với vô số những đối thủ cạnh tranh không tìm cách ôm đồm mọi thứ. Microsoft không tìm cách tạo ra một chiếc xe hoàn chỉnh nhưng vẫn có thể là đối thủ của Tesla bằng cách mang đám mây thông minh Azure đến tay các nhà sản xuất xe hơi truyền thống. Volvo xuất phát chỉ là một hãng xe bình thường nhưng vẫn có thể mua DRIVE PX của NVIDIA để phát triển Drive Me. Toyota sẽ sớm bắt tay với Matsushita (Panasonic) để sản xuất nhà máy pin, và Nissan cùng NEC sẽ sớm đi theo hướng tương tự.

Rõ ràng, một tương lai vô cùng khốc liệt đang chờ đón Tesla. Hãng xe của Elon Musk đã khởi đầu cho những trào lưu quan trọng trên chiếc xe hơi, nhưng vẫn không thể là ngoại lệ của những nguyên tắc kinh tế khắc nghiệt.