Nắng nóng nguy hiểm tựa đại dịch đối với dân số già ở châu Âu

Khi luồng gió nóng thổi qua phòng khách, bà Donata Grillo, một người sống sót sau căn bệnh ung thư với máy điều hòa nhịp tim cùng chứng suy giảm thị lực, ngồi cạnh ban công và dấp chiếc khăn ướt lên chân tay.

Đó là tất cả những gì bà có thể làm mát cho cơ thể trong tuần này, khi thời tiết lên đến 41 độ C tại quê hương Rome. Căn hộ của người phụ nữ 75 tuổi này không có máy điều hòa không khí hoặc quạt, hay thậm chí là tủ lạnh.

Bà Grillo vừa nói vừa xoay hai bàn tay để mô phỏng động tác đổ nước sôi khỏi nồi: “Đó là cảm giác như thể đang luộc mì suốt cả ngày”. Chuyến thăm hỏi của một nhân viên xã hội là lần tiếp xúc duy nhất của bà trong nhiều ngày qua. Cái nóng đã buộc bà phải ở yên trong nhà.

“Bà đừng đi đâu cả. Trời quá nóng và nguy hiểm đối với bà”, cô Carlotta Antonelli, 28 tuổi, nhân viên tổ chức từ thiện Caritas, nói với bà Grillo hôm 19/7.

Những đợt nắng nóng liên tiếp thiêu đốt Italy và phần còn lại của Nam Âu trong tuần qua đã buộc những người đủ điều kiện phải tìm nơi trú ẩn trong những ngôi nhà và văn phòng có máy lạnh hoặc những nơi nghỉ dưỡng bên bờ biển.

Nhưng đối với nhiều người cao niên, nắng nóng đã trở thành đại dịch COVID-19 mới.

Cái nóng thiêu đốt đã bao trùm khắp lục địa giống như một bệnh dịch lây nhiễm, cô lập những người lớn tuổi, đồng thời thúc đẩy chính phủ và các dịch vụ xã hội cố gắng bảo vệ nhóm đối tượng này.

“Giờ đây, họ thậm chí còn cô đơn hơn”, cô Antonelli nhận xét khi lái xe qua hai khu vực ngoại ô rộng lớn, thu nhập thấp, nơi tổ chức từ thiện của cô thường xuyên hỗ trợ hàng chục cư dân. Cô đến thăm bà Grillo mỗi tuần một lần để giúp bà làm công việc hàng ngày và xếp lịch hẹn khám bệnh cũng như các vấn đề pháp lý.

Khi nhiệt độ tăng lên, mối đe dọa đối với người cao tuổi ở châu Âu đang lan rộng. Các quốc gia khẩn trương thực hiện nhiều kế hoạch chống nóng nhằm bảo vệ dân số già.

Đối với Italy, cái nóng khắc nghiệt đã kết hợp cùng xu hướng nhân khẩu học cấp bách nhất của đất nước này -  dân số già - để gây ra một cuộc khủng hoảng đặc biệt nghiêm trọng. Khoảng 24% người Italy trên 65 tuổi, khiến nước này trở thành quốc gia già nhất ở châu Âu và hơn 4 triệu người trong số họ sống một mình.

Năm ngoái, Italy đã phải hứng chịu nhiệt độ khắc nghiệt lâu hơn hầu hết các nước châu Âu khác, đối mặt ba đợt nắng nóng nghiêm trọng.

Gần 30% trong số 61.000 người tử vong do nắng nóng khắc nghiệt ở châu Âu vào mùa hè năm ngoái là người Italy, trong đó tuổi tác đóng vai trò quan trọng. Số người Italy trên 80 tuổi hiện là khoảng 4,5 triệu người, gần gấp đôi so với 20 năm trước.

Giáo sư Andrea Ungar, Chủ tịch Hiệp hội Lão khoa Italy, cho biết: “Những người lớn tuổi mắc bệnh từ trước dễ bị tổn thương hơn. Nhưng nghèo đói và cô lập cũng đóng một vai trò quan trọng”.

Mùa hè nóng nhất được ghi nhận ở châu Âu vào năm 2003 đã khiến hơn 70.000 người thiệt mạng. Và kể từ đó, nước Italy tiếp tục già đi và phải vật lộn để thích nghi.

Tiến sĩ Francesca De Donato, nhà nghiên cứu y tế cộng đồng, cho biết: “Ở Italy, thời tiết nóng từ trước năm 2003 và nhưng số lượng người già đã tăng lên đáng kể, kéo theo những rủi ro tăng lên”.

Sau năm 2003, Italy trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Âu đưa ra kế hoạch quốc gia nhằm giảm thiểu tác động của nhiệt độ cực đoan, dựa trên hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Giới chức trách gần đây đã kêu gọi các bệnh viện và bác sĩ đa khoa đặc biệt chú ý đến những người dễ bị tổn thương nhất, đồng thời thiết lập một đường dây điện thoại miễn phí để mọi người có thể tìm kiếm lời khuyên hoặc trợ giúp về các vấn đề liên quan đến nhiệt độ cao.

Những ngày như hôm 19/7, khi nắng nóng lên đến đỉnh điểm, được đánh dấu màu đỏ trên bản tin hàng ngày mà Bộ Y tế Italy đưa ra để cảnh báo người dân.

Các kênh truyền hình phát định kỳ bản hướng dẫn của Bộ Y tế khuyến cáo người dân ở trong nhà trong những giờ nắng nóng nhất; mặc quần áo thoáng mát và thoa kem chống nắng; uống nhiều nước, ăn trái cây tươi, tránh cà phê và đồ uống có cồn; và phải đặc biệt cẩn thận khi đi ra ngoài trời.

Khi nhiệt độ tăng dần về phía Bắc Âu đến với các quốc gia vốn quen với khí hậu mát mẻ, Bỉ đã thiết lập một kế hoạch nhiệt gồm ba bước, dựa trên việc theo dõi thường xuyên nhiệt độ và nồng độ ôzôn.

Tại Brussels, người cao tuổi và những người dễ bị tổn thương có thể đăng ký qua điện thoại với chính quyền thành phố để được kiểm tra y tế thường xuyên ngay khi nhiệt độ qua mốc 29 độ C.

Các nhân viên xã hội sẽ phân phối nước uống và kiểm tra môi trường sống. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong vượt mức của Bỉ đã tăng lên 5,7% trong những tháng nóng nhất vào mùa hè năm ngoái, cao nhất trong vòng 20 năm.

Tại Hy Lạp, các điểm tham quan ngoài trời của đất nước này sẽ đóng cửa từ trưa đến 5h30 chiều khi nhiệt độ lên tới 44 độ C ở Athens.

Tất cả các dịch vụ của chính phủ đều trong tình trạng sẵn sàng tăng cường để giải quyết hậu quả của nhiệt độ cao.

Ở Hy Lạp và những nơi khác, lời khuyên của chính quyền là một mệnh lệnh đơn giản: Hãy ở nhà. Yêu cầu đó đã đặt ra một trách nhiệm đặc biệt đối với chính phủ và các nhân viên xã hội để đảm bảo rằng bản thân sự cô lập này không trở thành một mối nguy hiểm.

Tại Rome, một nhóm chuyên gia y tế khu vực thường xuyên kiểm tra qua điện thoại với những người dễ bị tổn thương nhất, chủ yếu là người già và người ốm yếu, vào những ngày được gắn cờ màu cam hoặc đỏ về nắng nóng.

Các quan chức y tế cho biết mặc dù nỗi khó khăn và sự cô lập của những người dễ bị tổn thương nhất đã lặp lại giống như cuộc chiến chống lại COVID-19, thì đại dịch này cũng đã đem lại một số quy định mới như thăm hỏi và điều trị cho người dân tại nhà.

Một đạo luật được chính phủ của cựu Thủ tướng Mario Draghi thông qua năm 2022 đã thúc đẩy sự phối hợp tốt hơn giữa các dịch vụ y tế và y tế từ xa. Các cơ quan y tế Italy cũng đang triển khai xây dựng một nền tảng kỹ thuật số về thông tin của người bệnh để các y tá, bác sĩ, dịch vụ cấp cứu có thể truy cập từ xa.