Nếu con người tuyệt chủng, loài sinh vật nào sẽ thống trị Trái Đất?

Trong một nghiên cứu mới được công bố, các nhà khoa học tại Đại học Oxford đã tính toán ra xác suất tuyệt chủng của loài người hiện nay là 1/14.000. Suy cho cùng, chúng ta nhiều khả năng sẽ biến mất rất sớm trước khi Mặt Trời phình ra thành một sao khổng lồ đỏ và nuốt trọn Trái Đất.

Ngai vàng khi đó sẽ bị bỏ trống, nhiều người sẽ tự hỏi: Vậy loài sinh vật nào sẽ thay chúng ta thống trị thế giới? Nếu một nhà du hành vũ trụ đi tới rìa hố đen để nhìn trộm vào tương lai 50 triệu năm sau khi con người tuyệt chủng, anh ấy sẽ thấy gì?

Liệu Trái Đất có biến thành một hành tinh khỉ như trong những tác phẩm văn học và điện ảnh ăn khách? Hay hành tinh của chúng ta mai đây sẽ bị thống trị bởi cá heo, chuột, gấu nước, kiến hay thậm chí là gián?

Chính những câu hỏi này đã truyền cảm hứng cho rất nhiều nhà khoa học đưa ra những dự đoán, và cả những nhà văn thể hiện trí tưởng tượng của họ. Tuy nhiên, trước khi đưa ra bất kỳ lập luận nào, chúng ta cần giải thích cẩn thận ý nghĩa: Thế nào là một loài chiếm ưu thế?

Nếu con người tuyệt chủng, loài sinh vật nào sẽ thống trị Trái Đất?

Hãy nhìn vào vương quốc của các loài động vật

Một số nhà khoa học lập luận rằng bây giờ là thời đại thống trị của các loài thực vật có hoa. Ngay lúc này, thống kê cho thấy khoảng 350.000 loài thực vật có hoa đang tồn tại, chiếm tới 90% tổng số loài thực vật đang sống. 

Không có thực vật có hoa nghĩa là không có các loài cây chủ lực trên thế giới, bể carbon của chúng ta cũng sẽ đầy lên cho đến khi nó nhấn chìm tất cả các loài động vật.

Khó có thể phủ nhận thực vật hiện là một phần thiết yếu của sự sống. Nhưng nếu được hỏi bạn sẽ hình dung thế nào về cuộc sống trong tương lai, hầu hết mọi người đều sẽ không nghĩ đến Audrey Two và bộ phim Little Shop of Horrors (dẫu cho những cây triffids giả tưởng trong đó cũng có các điểm đặc trưng của động vật - loài cây này có thể di chuyển và săn mồi).

Dưới góc nhìn thực tế phi triết học, thế giới từ trước đến nay cũng vẫn đang bị thống trị bởi vi khuẩn, dẫu cho thời đại của chúng đã kết thúc trên danh nghĩa từ khoảng 1,2 tỷ năm trước.

Sự kết thúc của thời đại vi khuẩn không phải là vì nó thực sự đã kết thúc, với số lượng vi khuẩn hay sự đa dạng loài của chúng giảm sút, mà đó là vì chính con người, loài sinh vật nắm giữ cuộc chơi và những khái niệm của mình ưu tiên sự chú ý cho các loài sinh vật đa bào lớn hơn.

Theo một số ước tính, nếu tính trên số lượng và chia toàn bộ động vật trên hành tinh thành những nhóm 5 cá thể, mỗi nhóm bây giờ đều sẽ có 4 con giun tròn. Số lượng giun tròn còn sống vô cùng lớn. Nhưng chẳng mấy ai trong số chúng ta biết đến, để ý và ghi nhận sự đông đúc của chúng.

Suy cho cùng, chẳng phải sự phổ biến, cũng chẳng phải sự đông đúc hay đa dạng loài là điều kiện giúp một sinh vật nào đó trở thành dạng sống thống trị. Thay vào đó, trí tưởng tượng của con người mới là thứ quyết định, mà chúng ta luôn bị cuốn hút bởi những sinh vật to lớn và hấp dẫn khác.

Vi khuẩn, giun tròn và thực vật có thể sẽ sống sót rất lâu sau khi con người tuyệt chủng. Nhưng để chọn ra một kẻ thống trị, chúng ta sẽ không chọn chúng. Định nghĩa về sự thống trị của con người có thể khác xa với định nghĩa của tạo hóa.

Bạn nghĩ lũ cây cối sẽ thống trị Trái Đất ư? Không đời nào.

Kẻ hiền tài sẽ được thừa kế Trái Đất?

Con người, với bản chất tự kiêu của mình, đã giành lấy quyền chỉ định loài động vật thừa kế Trái Đất trong kịch bản họ tuyệt chủng. Và thường thì ngôi vị sẽ được dành cho những người anh em trong nhà.

Planet of the Apes đã xây dựng hình ảnh những con tinh tinh, họ hàng gần nhất với chúng ta trong bộ linh trưởng có thể phát triển ngôn ngữ và tiếp quản mọi công nghệ của chúng ta, từ súng ống cho đến khoa học, miễn là chúng ta cho chúng thời gian và không gian để phát triển đến độ làm được điều đó.

Nhưng một cách khoa học mà nói, những con tinh tinh nhiều khả năng sẽ không thể trở thành sinh vật kế thừa vị trí thống trị của chúng ta trên Trái Đất. Bởi trong kịch bản tuyệt chủng của loài người, tất cả mọi loài linh trưởng khác sẽ tuyệt chủng trước cả chúng ta.

Trong gia đình linh trưởng lớn, hiện nay chỉ có con người tự đưa mình ra được khỏi một danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng cao. Sẽ không thể có một thảm họa xóa sổ toàn bộ chúng ta, mà lại để sót lại một loài linh trưởng chỉ có dân số mỏng manh nào đó.

Trên thực tế, bất kỳ sự kiện tuyệt chủng nào ảnh hưởng đến con người sẽ đều gây ra những nguy cơ lớn hơn cả đối với các loài linh trưởng cùng họ, chia sẻ một bộ gen gần giống với chúng ta.

Chẳng hạn, trong kịch bản con người phải chiến đấu với một đại dịch bệnh trên quy mô toàn cầu. nếu mầm bệnh tiến đến chỗ xóa sổ chúng ta khỏi Trái Đất, chúng sẽ cần một sinh vật mới để ký sinh. Và lúc này, linh trưởng lớn sẽ là loài phải đứng mũi chịu sào cho toàn bộ các loài động vật có vú khác.

Những con tinh tinh có thể phát triển ngôn ngữ và rồi tiếp quản mọi công nghệ của chúng ta, từ súng ống cho đến khoa học. Nhưng chúng có thể còn tuyệt chủng trước cả chúng ta.

Đến đây, câu hỏi được đặt ra là: Liệu có một họ hàng xa xôi nào đó của chúng ta, xa hơn cả động vật linh trưởng có thể phát triển trí thông minh và một xã hội giống với loài người hay không? Theo các nhà khoa học, điều đó gần như là không thể.

Trong số tất cả các loài sinh vật từng thống trị Trái Đất ở một giai đoạn lịch sử nào đó, chỉ riêng con người là loài phát triển được trí thông minh và một trình độ thủ công vượt trội.

Theo sau đó, những đặc tính này không phải là yêu cầu thiết yếu nhất để chiếm ưu thế so với các loài động vật khác, trí thông minh và trình độ thủ công cũng không phải là những đặc điểm ưu tiên trong quá trình tiến hóa.

Thực tế thì tiến hóa chỉ ủng hộ hai đặc tính duy nhất: sự sống còn và tỷ lệ sinh sản cao. Con người chỉ được trao cho trí thông minh và khả năng khéo léo, khi trí tuệ và trình độ thủ công có thể giúp chúng ta sinh tồn, sinh sản và duy trì giống nòi.

Bởi vậy, sẽ thật sai lầm khi chúng ta thay mặt tiến hóa để tìm kiếm một loài động vật kế nhiệm mình và hi vọng chúng cũng có trí tuệ như chúng ta, có thể phát triển ngôn ngữ, hình thành xã hội hoặc tiếp quản những khoa học công nghệ của loài người.

Sẽ thật sai lầm khi chúng ta thay mặt tiến hóa để tìm kiếm một loài động vật kế nhiệm mình và hi vọng chúng cũng có trí tuệ như chúng ta, có thể phát triển ngôn ngữ, hình thành xã hội hoặc tiếp quản những khoa học công nghệ của loài người.

Đó là một bí ẩn phụ thuộc vào vận may và cơ hội

Vậy thì rốt cuộc, chúng ta có thể đoán ra loài động vật nào sẽ thống trị hành tinh trong khoảng 50 triệu năm sau khi loài người tuyệt chủng hay không? Câu trả lời chắc chắn sẽ không thể khiến bạn hài lòng ngay vào lúc này, nhưng nó đảm bảo sẽ thu hút bạn bởi sự kịch tính. 

Trong khi chúng ta biết loài sinh vật này đã đánh bại được những con tinh tinh biết nói, nhưng chúng ta không biết chắc hình dạng của chúng sẽ như thế nào.

Trái Đất đã chứng kiến không ít những sự kiện tuyệt chủng hàng loạt trong lịch sử. Và sự sống sau mỗi lần đều phát triển trở lại một cách nhanh chóng. Các loài mới thích nghi với các điều kiện mới hầu như đều phải rũ bỏ những gen cũ, khiến cho hình dạng của chúng bắt đầu khác xa với tổ tiên.

Những sinh vật nhỏ bé trông như chuột chù từng chạy rông dưới chân những con khủng long vào cuối kỷ Phấn trắng trông rất khác với gấu, hải cẩu và cá voi, mặc dù tất cả những động vật có vú ngày nay đều là hậu duệ của chúng.

Tương tự như vậy, các loài bò sát sống sót sau sự kiện tuyệt chủng cuối kỷ Permi, giết chết 90% sinh vật biển và 70% các loài sống trên cạn 250 triệu năm trước, không thể dùng để dự đoán hình dáng của pterizard, khủng long, cho đến các loài động vật có vú và chim ngày nay.

Chúng ta khó có thể đoán trước được đâu sẽ là sinh vật sống sót sau sự kiện tuyệt chủng giết chết toàn bộ loài người. Và chúng ta cũng không biết liệu sinh vật đó sẽ phát triển theo hướng nào, với cơ thể và các đặc tính như thế nào.

Trong cuốn sách Wonderful Life: the Burgess Shale and the Nature of History, cố tác giả Stephen J. Gould đã lập luận rằng cơ hội, hay là sự tình cờ theo cách gọi của ông ấy, là yếu tố đóng vai trò rất lớn trong các quá trình chuyển đổi của quần thể động vật.

Và bởi đó chỉ là sự tình cờ, chúng ta khó có thể đoán trước được đâu sẽ là sinh vật sống sót sau sự kiện tuyệt chủng giết chết toàn bộ loài người. Và chúng ta cũng không biết liệu sinh vật đó sẽ phát triển theo hướng nào, với cơ thể và các đặc tính như thế nào.

Tham khảo Theconversation