"Nhất tiễn hạ song điêu" - 27 năm trước Microsoft đi một nước cờ khôn ngoan, vừa được tiếng giúp Apple khỏi phá sản, vừa giải cứu chính mình

Apple ngày nay đã khẳng định vị trí là một trong những công ty hàng đầu thế giới, nhưng đầu những năm 1990, công ty đang phải chật vật với tình hình tài chính khó khăn. Sau khi Steve Jobs rời đi và rơi vào tình trạng suy thoái, Apple đã bên bờ vực phá sản tài chính vào đầu năm 1997. Nhưng may mắn thay, nhờ sự trở lại của Steve Jobs, cùng khoản đầu tư cổ phiếu 150 triệu USD của Microsoft, Apple đã được cứu khỏi tình trạng phá sản để tiếp tục trở thành biểu tượng văn hóa và sáng tạo như ngày nay.

Thời kỳ khủng hoảng của Apple

Năm 1985, Apple đã trải qua một biến động lớn khi Steve Jobs, nhà đồng sáng lập Apple, bị sa thải khỏi công ty. Sau khi Jobs bị thay thế chức trưởng nhóm dự án cho máy tính Macintosh, ông đã xung đột với ban giám đốc lúc bấy giờ của Apple, dẫn đến việc bị sa thải. Sau đó, Steve Jobs cùng một số nhân viên của Apple đã thành lập một công ty mới, NeXT, chuyên phát triển máy tính có phần mềm hình ảnh tiên tiến.

Kỷ nguyên này không chỉ quan trọng đối với lịch sử PC mà còn đối với lịch sử điện ảnh. Trong khi Steve Jobs là CEO tại NeXT vào năm 1986, ông đã tiếp xúc với một nhóm chuyên về hình ảnh 3D và hoạt hình. Sau đó, Jobs đã mua một công ty để có thể sử dụng hoạt hình 3D tại NeXT. Công ty mà ông mua vào ngày đó hiện được gọi là Pixar.

Steve Jobs và công ty NeXT

Trong thời gian này, phía Apple tiếp tục suy thoái chậm. Dòng máy tính Macintosh của công ty có doanh số không như mong đợi, nội bộ ban lãnh đạo liên tục thay đổi và việc máy tính Apple đắt gấp đôi so với các lựa chọn thay thế của Microsoft càng khiến tình hình tồi tệ hơn. Nếu không có Steve Jobs, có vẻ như Apple sẽ không thể thành công.

Khi Jobs quay trở lại Apple vào tháng 7 năm 1997, công ty đang sản xuất máy nhắn tin và thiết bị kiểu PDA. Steve Jobs đã xem xét kỹ lưỡng công ty và quyết định rằng cần một sự thay đổi táo bạo về tầm nhìn. Ban đầu, Jobs chỉ đóng vai trò cố vấn. Chỉ sau đó, ông mới được thăng chức trở lại làm CEO của công ty, khi ông bắt đầu thực hiện những thay đổi thực sự.

Một trong những yêu cầu của Steve Jobs đối với Apple trước khi ông trở lại làm CEO là công ty phải mua lại và sáp nhập công ty mới của ông, NeXT. Sử dụng thương hiệu và thiết kế của Apple, kết hợp với hệ điều hành và phần mềm GUI được tạo ra tại NeXT, Jobs tạo ra Mac OS X và bắt đầu một dòng thiết bị mới mà chúng ta hiện biết đến là iMac và iPod.

Microsoft cứu chính mình khi giúp đỡ Apple

Microsoft thường được cho là người đã giúp Apple tồn tại cho đến ngày nay, nhưng dường như việc bỏ số tiền lớn mua lại cổ phiếu của Apple không chỉ là để hỗ trợ nhà Táo. Microsoft vào thời điểm đó kiểm soát khoảng 92% thị trường PC.

Trong khoảng thời gian từ năm 1996 đến năm 1997, Microsoft đã phải đối mặt với hai vụ kiện lớn và cả công chúng lẫn chính phủ đều theo dõi Microsoft khi công ty này gần như độc quyền thị trường. Vào đầu những năm 90, Apple đã thuê công ty San Fransisco Canyon để tạo ra một trình chỉnh sửa video có tên là QuickTime, trình chỉnh sửa này sẽ được sử dụng cho các phiên bản Macintosh trong tương lai.

Những dòng mã giống như QuickTime sau đó sẽ được tìm thấy trên các hệ điều hành Windows và trong driver Intel. Điều này có nghĩa là cả Microsoft và Intel đều vi phạm bản quyền phần mềm. Vụ kiện đã diễn ra trong vài năm, nhưng toàn bộ thỏa thuận cuối cùng đã được giải quyết bên ngoài tòa án. Có tin đồn rằng Microsoft đã trả ít nhất 100-200 triệu USD tiền giải quyết.

Microsoft từng bị kiện vì giao diện Windows giống với thiết bị của Apple

Cùng thời điểm đó, các cơ quan Mỹ bắt đầu nhận thấy rằng Microsoft có thị phần khá lớn trong lĩnh vực PC và có các hành động độc quyền khiến những công ty khác không thể cạnh tranh.

Một trong những công cụ tìm kiếm trên Internet lớn nhất vào thời điểm đó là Netscape đã lên tiếng phản đối Microsoft không được phép độc quyền thị trường bằng cách cài đặt Internet Explorer kèm theo Windows. Microsoft đã cung cấp trình duyệt miễn phí, vốn là điều không phổ biến vào thời điểm đó vì hầu hết các công cụ tìm kiếm trên Internet đều tính phí sử dụng. Những hành động này được cho là nằm trong phạm vi các hoạt động kinh doanh không công bằng, vì vậy cả Netscape và cơ quan Mỹ đều đưa Microsoft ra tòa. Netscape và các công cụ tìm kiếm khác cuối cùng đã phá sản do sự ra mắt của Internet Explorer.

Jobs tiết lộ khoản đầu tư mới của Microsoft vào Apple tại Triển lãm Macworld Expo 1997 ở Boston. Sự kiện đã đưa Jobs trở thành CEO mới của Apple.

Nhà sáng lập Microsoft xuất hiện to lớn qua màn hình phía sau Jobs, lấn át cả ông chủ Apple. Nhiều người hâm mộ Apple có mặt tại sự kiện, những người không biết tất cả các chi tiết của thỏa thuận, đã phản đối.

Bill Gates xuất hiện trong sự kiện Macworld Expo

Trong khi Apple thật sự gặp khó khăn vào thời điểm đó, công ty này vẫn có khoảng 1,2 tỷ USD tiền mặt dự trữ. Tuy nhiên, khoản tiền tăng thêm từ Microsoft chắc chắn sẽ có ích.

Có lẽ quan trọng nhất là Apple đã đồng ý hủy bỏ vụ kiện tụng kéo dài cáo buộc Microsoft sao chép giao diện của hệ điều hành Mac cho Windows. Vụ kiện này đã diễn ra trong 10 năm trước đó. Và cũng nhờ sự rút lui của Apple mà Microsoft đã trở nên ít độc quyền hơn trong con mắt của các cơ quan quản lý. Cuối cùng, cả Apple và Microsoft đều có lợi.

Cái kết cho xung đột giữa Apple và Microsoft lúc bấy giờ

Tổng kết lại, vào năm 1997, Apple vẫn đang trên bờ vực phá sản nhưng đã thắng kiện Microsoft, mua lại công ty NeXT và chào đón trở lại vị CEO có tầm nhìn, Steve Jobs. Sau đó, vào cuối năm, tại hội nghị Macworld, Steve Jobs đã bước lên sân khấu và tuyên bố rằng Apple sẽ bắt đầu chương trình hợp tác với Microsoft, bao gồm 5 năm hỗ trợ Microsoft Office cho tất cả các thiết bị Mac. Giữa vụ kiện và tình trạng gần phá sản của Apple, Microsoft cũng xoay xở thành công để thỏa thuận nhà Táo xuất xưởng tất cả các thiết bị Mac thế hệ tiếp theo với... Internet Explorer. Chúng tôi cũng có một bài viết về lịch sử đầy thú vị của trình duyệt này mà bạn có thể tìm hiểu tại đây.

Internet Explorer từng là trình duyệt mặc định trên Mac

Trong khi Apple có thể đã phải gặp khó khăn hơn nếu không có sự giúp đỡ tài chính từ Microsoft khi Steve Jobs mới trở lại, thì Microsoft cũng không phải làm mọi chuyện vì Apple. Phần lớn, Microsoft quan tâm nhiều hơn đến việc tự cứu mình bằng cách giúp đỡ một đối thủ cạnh tranh để chính phủ không coi họ là một công ty độc quyền kiểm soát thị trường, đồng thời mở ra cơ hội mới trong thỏa thuận Internet Explorer.