Sự thật: Nhắc đến công nghệ là cái gì cũng miễn phí, nhưng "không bao giờ có bữa trưa miễn phí"

Nhắc đến công nghệ là nhắc đến miễn phí. Truy cập vào Facebook, một trong những dòng chữ đầu tiên bạn nhìn thấy sẽ là "Miễn phí và mãi mãi sẽ như vậy". Google cũng miễn phí, Gmail cũng miễn phí, Android cũng miễn phí, thậm chí đến cả Windows 10 cũng được phát hành dưới dạng bản cập nhật miễn phí trong một thời gian dài. Từ hệ điều hành, dịch vụ nền web cho đến cả những tựa game đình đám, nhắc đến công nghệ là nhắc đến miễn phí.

Nhưng "miễn phí" ở đây không mang cùng một nghĩa với "từ thiện". Tất cả những gì miễn phí trong thế giới công nghệ đều là ví dụ điển hình của khái niệm "bữa trưa miễn phí" xuất phát từ nước Mỹ trong thế kỷ 19: tất cả các món ăn tại những cửa hàng cho khách ăn trưa miễn phí đều có rất nhiều muối, khiến thực khách khát nước và gọi nhiều đồ uống hơn. Cuối cùng, tiền ăn trưa "miễn phí" được trừ vào tiền nước.

Hãy nhìn lại cái giá của các trải nghiệm công nghệ miễn phí.

Có những đế chế xây dựng từ mồi câu "miễn phí".

Cái giá đầu tiên bạn phải trả luôn là những thông tin cá nhân để dùng cho quảng cáo. Google ra mắt Gmail miễn phí để có thể "quét" được dữ liệu trong mail người dùng, từ đó mang lại cho họ những mẩu quảng cáo chính xác hơn. Nhiều sản phẩm khác của Google như tìm kiếm, Maps, YouTube đều có một bản chất tương tự. Khi Google biết nhà bạn ở đâu, đi về nhà lúc mấy giờ, Google có thể đưa ra gợi ý cực kỳ chính xác để "hút" bạn đến một quán ăn ở gần nhà chẳng hạn.

Cũng chính vì mô hình hoạt động này nên Google rất "sợ" Facebook. Với sự trỗi dậy của mạng xã hội số 1 hành tinh, những thông tin Mark Zuckerberg biết về bạn thậm chí còn gần gũi, dễ kiếm tiền hơn Google rất nhiều.

"Miễn phí" một dịch vụ trị giá tỷ đô để thu lấy những thông tin cá nhân riêng tư nhất của người dùng.

Vậy, quảng cáo sẽ gây ảnh hưởng như thế nào đến người dùng?

Bạn phải chấp nhận sự thật rằng sẽ có những thông tin rất tế nhị về bạn sẽ thuộc về tay người khác. Không một ai có thể đảm bảo được rằng các thông tin được thu thập qua Gmail, những bức ảnh chụp trẻ em được lưu lại trên Facebook sẽ không bao giờ rơi vào tay tội phạm số. Không một ai có thể đảm bảo được rằng sẽ không có một nhân viên Google nào không sử dụng thông tin cá nhân của người dùng vào mục đích xấu. Cái giá đầu tiên người dùng phải trả sẽ là sự bình tâm.

Và dĩ nhiên, quảng cáo cũng sẽ tiêu tốn một phần băng thông hay dữ liệu di động mà bạn không hề muốn mất. Đôi khi, một mẩu quảng cáo không phù hợp cũng sẽ khiến cho bạn mất mặt: hãy thử tưởng tượng tình cảnh khó nói khi bạn truy cập vào một trang web "không liên quan" và bị hiển thị quảng cáo... bao cao su to đùng ngay trên đầu trang. Lý do quảng cáo này được hiển thị là bởi bạn đã tìm kiếm "bao cao su" trên Google từ trước.

"Miễn phí" là một cách để thu lấy sự phụ thuộc của người dùng.

Cái giá thứ hai phải trả không bắt buộc sẽ xảy ra, nhưng chúng hứa hẹn sẽ là một mô hình kinh doanh rất màu mỡ cho các gã khổng lồ công nghệ. Khi cung cấp dịch vụ miễn phí, các hãng như Apple, Google hoặc Microsoft rất có thể đang tạo ra một sợi dây vô hình giữ bạn ở lại với hệ sinh thái của họ. Nhiệm vụ kiếm tiền sẽ thuộc về các sản phẩm khác.

Ví dụ, bạn sẽ nhận được iCloud miễn phí khi mua iPhone. Đến bây giờ, đây vẫn là giải pháp sao lưu ít khi xảy ra lỗi nhất trên iOS. Kết quả là khi bạn mua điện thoại mới, bạn sẽ có thêm một lý do để tìm một chiếc điện thoại có thể sử dụng iCloud. Nói cách khác, khi chiếc iPhone cũ hết thời, bạn có thêm một lý do để tiếp tục mua một chiếc iPhone khác.

"Miễn phí" để một ngày người dùng "nghiện" trả phí.

Chiêu "bán nước" cuối cùng cho bữa trưa miễn phí nằm ở các gói nâng cấp cho các dịch vụ trả phí. Ví dụ, Microsoft có cung cấp một phiên bản Office miễn phí trên nền web cho người dùng. Phiên bản này đi kèm nhiều giới hạn như: hiệu năng bị ảnh hưởng bởi tốc độ mạng, không cung cấp các tính năng cần cho môi trường văn phòng (Track Change, chèn file, thay đổi hướng trang...), bạn sẽ buộc phải bỏ tiền ra mua phiên bản Office 365 cao cấp hơn.

Cũng giống như khách hàng ăn món thịt nguội quá mặn nên phải mua nước uống, người dùng đã đặt chân vào hệ sinh thái của Microsoft là khó có thể bước ra. Tất cả những gì Office Online miễn phí cần làm là tạo ra trải nghiệm Office vừa-đủ-tốt để người dùng không thể đặt chân ra ngoài nữa.

Trong thế giới kinh tế của chúng ta, chẳng có thứ gì là miễn phí cả. Với thế giới công nghệ vận hành trong những data center đắt đỏ và mỗi năm tiêu tốn hàng tỷ USD lương thưởng cho nhân công chuyên nghiệp, miễn phí lại càng là một khái niệm xa vời. Dù là Microsoft, Facebook, Google hay bất cứ một startup nhỏ bé nào mới xuất hiện, "miễn phí" sẽ là chuyện không bao giờ xảy ra.