Tại sao con người lại cần gối đầu để ngủ ngon hơn?

Trong thế giới hiện đại, chiếc gối đã trở thành một vật dụng gần như không thể thiếu trên giường ngủ. Từ gối lông vũ đến gối cao su non, từ thiết kế chỉnh hình đến công nghệ làm mát, mọi người đều tin rằng một giấc ngủ ngon phải đi kèm với một chiếc gối tốt.

Nhưng liệu điều đó có thực sự cần thiết? Một nghiên cứu mới đã chỉ ra rằng: chúng ta hoàn toàn có thể ngủ ngon, thậm chí khỏe mạnh hơn mà không cần bất kỳ chiếc gối nào.

Theo nhóm nghiên cứu tại châu Âu, cụ thể là từ các ghi chép liên quan đến hành vi ngủ của các bộ lạc nguyên thủy và loài linh trưởng, gối không phải là một phần tất yếu của quá trình tiến hóa.

Trên thực tế, thói quen sử dụng gối là một sản phẩm của "nền văn minh", được sinh ra từ sự thay đổi lối sống và tư thế ngủ của con người hiện đại chứ không phải nhu cầu sinh lý tự nhiên.

Giải thích theo góc độ khoa học, cột sống của con người vốn cong tự nhiênm đây là một đặc điểm giúp chúng ta giữ thăng bằng khi đi thẳng, đồng thời giảm sốc và hỗ trợ nâng đỡ phần đầu.

Khi ngủ, nếu cột sống được giữ ở trạng thái cong tự nhiên, cơ thể sẽ cảm thấy thoải mái và không bị căng thẳng lên các khớp hoặc cơ xung quanh. Và đúng như vậy, gối giúp duy trì trạng thái này, đặc biệt là với người ngủ nằm ngửa hoặc nghiêng.

Tuy nhiên, đây không phải là điều kiện bắt buộc. Nếu tư thế ngủ phù hợp, cơ thể vẫn có thể đạt được sự thư giãn tối đa mà không cần tới bất kỳ sự nâng đỡ nào dưới đầu.

Một ví dụ điển hình là các cộng đồng nguyên thủy vẫn còn tồn tại trên thế giới. Theo quan sát, họ không sử dụng gối hay bất kỳ vật dụng nào để kê đầu khi ngủ. Thậm chí, họ không dùng cả cánh tay hay chân để hỗ trợ đầu.

Thế nhưng, những người này lại hiếm khi gặp phải các vấn đề về cơ, xương, khớp, trong khi hơn 90% người hiện đại dùng gối sẽ gặp một số rối loạn cơ xương trong suốt cuộc đời.

Tư thế ngủ của họ rất đáng lưu ý. Ví dụ, tư thế nằm nghiêng, vốn phổ biến ở khỉ đột và tinh tinh không yêu cầu kê đầu nhưng vẫn giữ cho cổ và cột sống ở trạng thái cân bằng. Trong tư thế này, vai dưới được ép vào mặt đất, cổ được hỗ trợ tự nhiên, miệng khép lại nhờ tác dụng của trọng lực, qua đó giảm nguy cơ côn trùng bò vào miệng khi ngủ. Tuy nhiên, người nguyên thủy lại không mấy ưa chuộng tư thế này vì bộ phận sinh dục gần sát mặt đất, dễ bị côn trùng tấn công.

Để khắc phục, họ thường điều chỉnh bằng cách ngủ nghiêng nhưng khép chân hoặc xoay hông, vừa bảo vệ vùng kín, vừa giúp các khớp vận động hợp lý. Một tư thế khác là ngủ trong trạng thái "nửa ngồi, nửa cuộn tròn", sử dụng gân Achilles của chân này kẹp vào khoảng trống giữa các ngón chân của chân kia, không chỉ giúp giữ tư thế, mà còn có thể hỗ trợ điều chỉnh tình trạng vẹo ngón chân cái.

Tất nhiên, không phải ai cũng có thể ngủ ngon trong tư thế không có gối. Một số tư thế, như dùng tay làm gối, có thể gây tê hoặc đau mỏi nếu kéo dài. Nhưng điều đáng chú ý là người nguyên thủy thường ngủ không quá lâu như người hiện đại và có thể do đó, họ không gặp phải những tác dụng phụ như chúng ta.

Bên cạnh đó, có tư thế gọi là "tư thế bốn chân", nơi người ngủ chống cả hai khuỷu tay và đầu gối xuống đất, để ngực chạm đất và đầu cúi xuống. Tư thế này giúp cột sống được kéo giãn nhẹ nhàng, đồng thời khóa xương chậu và điều chỉnh các đốt sống một cách tự nhiên. Tác giả nghiên cứu cho rằng tư thế này không chỉ thoải mái mà còn có thể khắc phục những tổn thương tiềm ẩn ở cột sống nếu duy trì thường xuyên.

Ở một số nơi khác, con người thậm chí không nằm để ngủ. Trong điều kiện khắc nghiệt, như đất lạnh và ẩm, việc nằm xuống có thể làm mất nhiệt rất nhanh. Thay vào đó, những người du mục Tây Tạng trong các chuyến hành trình dài thường ngủ trong tư thế ngồi thu mình, giảm tối đa tiếp xúc với mặt đất nhưng vẫn đủ để cơ thể nghỉ ngơi. Hình ảnh ghi lại từ năm 1938 cho thấy họ ngủ như vậy ngoài trời, trong thời tiết lạnh giá mà không cần đến bất kỳ dụng cụ hỗ trợ nào.

Tư thế này cũng được nhiều nhà thám hiểm hiện đại sử dụng khi ở trong môi trường hoang dã, và nó thường được nhắc tới trong các chương trình sinh tồn như một kỹ thuật giữ ấm khi không có chăn hay lều trại.

Tất cả các ví dụ trên đều cho thấy rằng, với sự linh hoạt vốn có của các chi và tư thế của cơ thể, chúng ta hoàn toàn có thể tự điều chỉnh để ngủ ngon mà không cần đến gối. Thậm chí, trong nhiều trường hợp, bỏ gối có thể giúp cơ thể "tự điều chỉnh" về mặt cơ, xương, khớp, giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh liên quan như thoái hóa đốt sống cổ, đau vai gáy, hay vẹo cột sống.

Dĩ nhiên, không ai phủ nhận rằng gối mang lại cảm giác dễ chịu, và với nhiều người, đó là một phần không thể thiếu cho giấc ngủ. Nhưng xét trên bình diện sinh học, rõ ràng việc không có gối không hề đồng nghĩa với mất ngủ hay bất lợi. Đôi khi, quay lại những gì tự nhiên nhất mới là cách tốt nhất để chăm sóc cơ thể.

Vậy nên, nếu bạn từng cảm thấy đau cổ khi ngủ dậy hoặc thấy mình lệ thuộc vào quá nhiều loại gối đặc biệt, có lẽ đã đến lúc bạn thử thay đổi. Biết đâu, bỏ gối một đêm sẽ giúp bạn ngủ ngon hơn như cách tổ tiên chúng ta đã từng ngủ qua hàng vạn năm.