Tại sao những con bò này lại được sơn lên mình những sọc đen trắng như ngựa vằn?

Từ lâu, hình ảnh những chú ngựa vằn với bộ lông sọc đen trắng độc đáo đã là một biểu tượng của thế giới hoang dã châu Phi. Và theo đó, giới khoa học đã dành nhiều thời gian để tìm hiểu về mục đích tiến hóa của những sọc vằn này.

Một trong những giả thuyết nổi bật nhất, dù thoạt nghe có vẻ kỳ lạ chính là khả năng xua đuổi ruồi cắn. Đây không chỉ là một suy đoán vô căn cứ, mà đã được kiểm chứng qua nhiều nghiên cứu thực nghiệm trên cả ngựa và, gây bất ngờ hơn cả, trên những chú bò quen thuộc ở nông trại.

Để làm rõ giả thuyết này, vào năm 2019, một nhóm các nhà khoa học tại Anh, đứng đầu là nhà sinh vật học Tim Caro, đã tiến hành một nghiên cứu chuyên sâu về hành vi của ruồi xung quanh những con ngựa được khoác những tấm áo có họa tiết khác nhau. Cụ thể, một số con ngựa được mặc áo khoác có sọc vằn giống ngựa vằn, trong khi những con khác mặc áo khoác màu đen hoặc trắng trơn.

Kết quả quan sát đã cho thấy một điều đáng chú ý: ruồi trâu vẫn bay lượn gần các con vật bất kể chúng mặc loại áo nào. Tuy nhiên, khi đến thời điểm hạ cánh, chúng lại gặp khó khăn hơn rất nhiều để đậu lên những bộ lông có sọc.

Điều này chỉ ra rằng, các sọc vằn đã can thiệp vào khả năng tiếp cận hoặc cách xử lý tín hiệu thị giác của ruồi đối với mục tiêu của chúng. Nói cách khác, sọc vằn dường như làm rối loạn hệ thống định vị thị giác của loài côn trùng này.

Phát hiện trên ngựa là một bước tiến quan trọng, nhưng nó lại đặt ra một câu hỏi thực tế: liệu ý tưởng này có thể được áp dụng hiệu quả cho gia súc phổ biến trong các trang trại? Rõ ràng, việc mặc áo cho từng con bò không phải là một giải pháp khả thi trên quy mô lớn. Với trăn trở này, một nhóm các nhà nghiên cứu Nhật Bản đã quyết định thử nghiệm một phương pháp trực tiếp và táo bạo hơn nhiều: họ vẽ sọc trực tiếp lên cơ thể những con bò.

Vào cùng năm 2019, trong một thí nghiệm thực địa được thiết kế kỹ lưỡng, sáu con bò đen Nhật Bản đã được sử dụng trong một chu trình luân phiên. Mỗi con bò trải qua ba giai đoạn riêng biệt: giai đoạn không sơn, giai đoạn sơn toàn thân màu đen đặc, và giai đoạn được sơn các sọc đen trắng theo phong cách ngựa vằn.

Những chú bò này được quan sát cẩn thận trên các cánh đồng trống vào mùa cao điểm của ruồi. Các nhà nghiên cứu đã tỉ mỉ đếm số lượng ruồi cắn đậu trên từng con bò và ghi lại tần suất những con bò phản ứng bằng cách vẫy đuôi hoặc lắc đầu để xua đuổi ruồi.

Kết quả của thí nghiệm đã gây ngạc nhiên lớn và mang lại niềm hy vọng cho giới nông nghiệp: khi những con bò được sơn sọc ngựa vằn, số lượng ruồi đậu trên chúng đã giảm một cách rõ rệt.

Cụ thể, số lượng ruồi cắn đã giảm hơn 50% so với những con bò không được sơn. Ngay cả khi so sánh với những con bò chỉ được sơn màu đen đơn sắc, sự khác biệt vẫn rất đáng kể, cho thấy hiệu quả vượt trội của họa tiết sọc vằn.

Bên cạnh việc giảm số lượng ruồi, những con bò có sọc cũng ít biểu hiện các hành vi tránh ruồi hơn, chẳng hạn như vẫy đuôi hoặc lắc đầu. Điều này cho thấy rằng chúng cảm thấy thoải mái và ít bị quấy rầy hơn, một yếu tố quan trọng trong việc nâng cao phúc lợi động vật và năng suất chăn nuôi.

Các nhà khoa học giải thích rằng, tương tự như nghiên cứu về ngựa, các sọc vằn đã làm rối loạn thị giác của ruồi. Ruồi phụ thuộc rất nhiều vào các tín hiệu thị giác để định hướng và hạ cánh chính xác lên vật chủ.

Các hoa văn tương phản cao và liên tục thay đổi trên bộ lông sọc dường như làm nhiễu loạn khả năng của ruồi trong việc đánh giá khoảng cách, tốc độ chuyển động hoặc thậm chí là hình dạng tổng thể của mục tiêu.

Nói một cách đơn giản, khi ruồi cố gắng tiếp cận để hạ cánh, chúng hoặc bị trượt mục tiêu hoặc buộc phải từ bỏ nỗ lực.

Mặc dù việc sơn sọc lên bò không phải là một giải pháp lâu dài hay lý tưởng, đặc biệt là đối với các trang trại quy mô lớn (do tốn thời gian và sơn dễ bị phai màu), nhưng nghiên cứu này đã mở ra một cánh cửa mới cho việc khám phá những cách thức quản lý ruồi ở gia súc một cách ít công nghệ và không sử dụng hóa chất.

Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng ở những khu vực mà các bệnh do ruồi gây ra là mối đe dọa nghiêm trọng đối với vật nuôi, hoặc nơi việc sử dụng thuốc trừ sâu không được khuyến khích vì lý do môi trường hay sức khỏe.

Một điểm đáng lưu ý là nghiên cứu về bò đã có một bản sửa đổi được công bố vào năm 2020, cập nhật một số chi tiết về cách đếm hành vi như ném đầu của bò. Tuy nhiên, những phát hiện cốt lõi về hiệu quả giảm ruồi của họa tiết sọc vằn vẫn được giữ nguyên và các tác giả vẫn khẳng định kết luận của họ.

Khi xem xét tổng thể, cả nghiên cứu trên ngựa và bò đã cung cấp những bằng chứng rõ ràng hơn về cách các tín hiệu thị giác có thể ảnh hưởng đến hành vi của côn trùng.

Đồng thời, chúng cũng minh chứng cho việc các giải pháp mà thiên nhiên đã tạo ra, trong trường hợp này là mô hình của ngựa vằn có thể có những ứng dụng thực tiễn vượt ra ngoài môi trường tự nhiên hoang dã.