Tại sao trung tâm nghiên cứu gen lớn nhất thế giới của Trung Quốc lại nằm trong một nhà máy giày?

Nếu bạn đang tìm kiếm một trung tâm nghiên cứu di truyền học lớn nhất thế giới hiện nay, một chỉ dẫn có ích là nó không nằm ở Đại học Harvard, Stanford, hay ngay cả trong hệ thống của Viện Y tế quốc gia Hoa Kỳ. Trung tâm này tọa lạc ở phía bên kia Thái Bình Dương, cách sân bay quốc tế Hồng Kông 20 dặm về phía đông bắc.

Trong nhịp sống công nghiệp hối hả của thành phố Thâm Quyến, Trung Quốc, quê hương của Tencent, Huawei và nhà máy lớn nhất của Foxconn, Viện Gen Bắc Kinh (BGI) mới chính là đơn vị nghiên cứu di truyền lớn nhất thế giới hiện tại.

Ở đây, bộ gen của hàng loạt sinh vật từ lớn đến bé đã từng được các nhà khoa học Trung Quốc giải mã: kê, gạo, gấu trúc khổng lồ, đủ 40 loài tằm, virus SARS, thậm chí là một người tiền sử sống ở cách đây 4.000 năm được đặt tên là Inuk.

Một phần 4 tất cả dữ liệu gen mà con người có được mỗi năm là từ BGI. Nhưng ít người biết được, cơ sở này đang nằm ở Thâm Quyến Trung Quốc, bên trong một nhà máy giày được tân trang lại.

Tại sao trung tâm nghiên cứu gen lớn nhất thế giới của Trung Quốc lại nằm trong một nhà máy giày?

Viện Gen Bắc Kinh được thành lập vào năm 1999, đại diện cho Trung Quốc tham gia vào dự án quốc tế Human Genome Project, nhằm thiết lập bản đồ trình tự bộ gen người. Ngay từ thời điểm đó và kể cả về sau này, BGI chưa bao giờ được đầu tư tương xứng như một cơ sở nghiên cứu gen.

Nhưng chỉ trong hơn 15 năm, trải qua nhiều thăng trầm, BGI ngày hôm nay đã trở thành một trung tâm nghiên cứu cực mạnh, xếp ngang hàng với nhiều đơn vị khác trên thế giới. Về quy mô, dĩ nhiên BGI vẫn đứng hàng số 1.

Bắt đầu từ 7 năm trước, họ đã đưa Trung Quốc trở thành một siêu cường trong nghiên cứu di truyền. BGI mua tới 128 cỗ máy giải trình tự gen nhanh nhất thế giới tại thời điểm đó, HiSeq 200 của Illumina.

Năm 2014, BGI đã sản sinh ra ít nhất 1 phần 4 dữ liệu gen của toàn thế giới, nhiều hơn bất kể một tổ chức nào trên hành tinh. Các dữ liệu và công việc của BGI được ứng dụng trong năng lượng sinh học, nông nghiệp và y tế ở Trung Quốc.

Bên cạnh đó, họ còn đóng góp vào kho tàng kiến thức chung của nhân loại, với rất nhiều bài báo khoa học xuất sắc trên tạp chí Nature và Science.

Neelima Mahajan, một nữ nhà báo đã có dịp đến thăm Viện nghiên cứu Gen Bắc Kinh, sẽ kể cho chúng ta biết: Tại sao BGI có thể đạt được những thành tựu đáng tự hào như vậy? Và đâu là những điểm độc đáo của một cơ sở nghiên cứu di truyền kiểu Trung Quốc:

1. Làm khoa học vì vui vẻ và tò mò

Năm 2013, khi các nhà khoa học tại Viện Gen Trung Quốc tạo ra một giống lợn phát sáng được trong đêm. Nhiều người cười mà hỏi rằng tại sao họ lại mất thời gian biến đổi gen cho những con lợn, rồi chỉ để làm cảnh như vậy?

Yanmei Zhu, phó giám đốc Ủy bạn Kế hoạch chiến lực của BGI nói rằng: “Chúng tôi làm điều đó vì khoa học”.

“Giống như làm cho vui ư?” Mahajan hỏi – “Vâng”, Zhu mỉm cười. “Chúng tôi làm cho vui đó”.

Thế nhưng, đằng sau mỗi vấn đề khoa học, dù là vui vẻ như những con lợn phát sáng, người ta có thể cảm nhận được một động lực nghiêm túc đang thúc đẩy những hoạt động ở BGI: sự tò mò.

Tại BGI, tất cả hơn 5.000 nhân viên đều được khuyến khích tìm tòi những điều mới mẻ, dù cho những điều mới có kỳ quặc hay phức tạp.

Dự án tìm kiếm gen thông minh của BGI là một ví dụ. Người phụ trách cả dự án này mới chỉ ở độ tuổi 21. Dự án có thể không đi đến điểm tận cùng, nhưng quan điểm của BGI ở đây là: Những dữ liệu hoặc khám phá có thể chưa hữu ích ngay ở thời điểm hiện tại, nhưng chúng sẽ tạo ra những bài học và giúp ích cho tương lai.

Yanmei Zhu tuyên bố: “BGI nghĩ rằng mọi thứ đều có ích”. Bạn có thể thấy ngành công nghệ sinh học phát triển đến mức thương mại hóa và kiếm được tiền, nhưng mọi thứ cần đi từ những nghiên cứu nhỏ bé cơ bản. “Nếu không hiểu rõ DNA, thì bạn đã không thể biết được ung thư bắt nguồn từ đâu”.

2. Hãy biết trân trọng những người trẻ

BGI làm việc trong lĩnh vực giải trình tự gen, là một vấn đề khoa học phức tạp, giải quyết những vấn đề phức tạp. Đó là công việc của những tiến sĩ, ít cũng đến độ trung tuổi phải không?

Sai rồi. Phần lớn nhân viên của BGI đều là những người trẻ. Bạn có thể bắt gặp ở bất cứ đâu một thanh niên mới 22-23 tuổi đang làm việc tại đây, một số họ còn bỏ đại học giữa chừng. Triết lý của BGI là hãy bắt lấy những người trẻ, để họ sống trong ký túc xá, nhưng sẽ không ngừng đào tạo họ trong khi họ làm việc.

Đây là một mũi tên trúng nhiều đích: BGI có được một lực lượng lao động số lượng lớn, chi phí thấp. Điều này cực kỳ cần thiết khi phải xử lý những công việc lớn liên quan đến Big Data ở BGI. Họ không mất thời gian đào tạo lại những người có bằng cấp, nhưng lại chẳng thể thích nghi được với lối làm việc công nghiệp.

Tóm lấy những người trẻ cũng là cách để tìm ra những tài năng chớm nở, và tạo nên những mối lương duyên lớn hơn trong tương lai. Bạn có thể thấy một thanh niên 21 tuổi trở thành người quản lý dự án gen thông minh ở BGI, sau 4 năm bỏ học và tham gia vào BGI từ tuổi 17.

Như Yanmei Zhu nói: Những đứa trẻ ở BGI được “đứng trên vai” của những nhà khoa học lớn tuổi và thành công nhất trong nhiều lĩnh vực. Và cuối cùng thì mọi người đều đi tới đích.

3. Đã làm là làm lớn ngay từ đầu

Không cứ gì trong lĩnh vực nghiên cứu, hầu hết mọi người khi bắt đầu một thứ gì đó đều muốn bắt đầu từ việc nhỏ và hướng đến với những thành quả dễ dàng. BGI thì khác. Ngay từ khi mới thành lập vào năm 1999, họ đã tham gia ngay vào một dự án lớn toàn cầu được gọi là Human Genome Project, nhằm thiết lập bản đồ gen của con người.

Ngay cả khi tham gia vào một dự án lớn và làm 1% công việc, nó cũng có ý nghĩa rất quan trọng. BGI từ một đơn vị nhỏ, chưa từng được biết đến ở Trung Quốc (khi đó còn là một quốc gia thuộc thế giới thứ ba), đã sánh vai được với những cường quốc khoa học công nghệ lớn trên toàn cầu.

Sau dự án đầu tiên của mình, BGI tiếp tục tham gia vào nhiều hợp tác toàn cầu khác và tiếp tục xây dựng được danh tiếng cho mình. Mới tháng trước, BGI khánh thành một trung tâm 2 trong 1 tại Seattle và San Jose, Hoa Kỳ với nhiều tham vọng lớn mới.

Trung tâm tại Seattle sẽ tập trung nghiên cứu trong lĩnh vực y học chính xác, cộng tác với Đại học Washington, Viện Allen về não khoa và Quỹ Bill and Melinda Gates. Trong khi đó, trung tập tại San Jose là nơi BGI đặt một phòng thí nghiệm với 100 nhân viên, hỗ trợ tham vọng phát triển thế hệ tiếp theo của các cỗ máy giải trình tự gen.

BGISEQ-500, thế hệ máy giải trình tự gen của BGI

Cho tới hiện nay, công nghệ giải trình tự gen đang được dẫn đầu bởi Illimina. Nhưng BGI chưa bao giờ từ bỏ nỗ lực vượt mặt công ty công nghệ này để vươn lên đứng đầu trong cả kỹ thuật giải trình tự gen chứ không chỉ là quy mô. Năm 2013, họ đã mua lại đối thủ cạnh tranh chính của Illumina, Complete Genomics.

Đồng thời, sau khi mua thế hệ máy giải trình tự HiSeq 200, BGI đã tự nghiên cứu phát triển một thế hệ máy giải trình tự cho riêng mình được gọi là BGISEQ-500. Cỗ máy ra mắt vào năm 2015 và theo BGI, nó có thể giải được toàn bộ trình tự gen người với giá chỉ 600 USD, rẻ hơn máy của Illumina 40%.

Họ tiếp tục làm việc để giảm giá công việc giải mã trình tự gen người xuống dưới 200 USD. Nhưng ở phía bên kia Illumina cũng tuyên bố rằng họ có công nghệ để làm điều tương tự với 100 USD. Cuộc cạnh tranh này còn chưa kết thúc, nhưng rõ ràng chúng ta biết được BGI sẽ luôn muốn làm những việc lớn và lớn nhất.

4. Linh hoạt và thích ứng nhanh chóng

Tại Thâm Quyến, BGI được đặt trong một nhà máy giày được tân trang lại. Bạn sẽ không tưởng tượng ra được một cơ sở khoa học công nghệ cao điển hình nào lại có sàn linoleum rẻ tiền như BGI. Thế nhưng, điểm khởi đầu của BGI, đúng như cái tên đầy đủ của nó Viện Gen Bắc Kinh, là từ Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc.

Mặc dù được là một bộ phận của một tổ thức nhà nước có uy tín là lợi thế, nhưng nó cũng là một trở ngại. Môi trường nhà nước hạn chế sự sáng tạo và nhấn mạnh sự quan trọng của bằng cấp. Bởi vậy, khi chính quyền Thâm Quyến có nhã ý muốn cung cấp cho BGI một địa điểm và một nguồn tài chính, họ đã quyết định tách ra để hoạt động độc lập, dù địa điểm họ chuyển tới chỉ là một nhà máy giày cũ.

Ở một quốc gia như Trung Quốc, đặc biệt là vào những năm mà BGI được thành lập, nghiên cứu về gen không phải là một lĩnh vực nổi bật. Chẳng có một hệ sinh thái các nhà khoa học, phòng thí nghiệm, trường học và doanh nghiệp nào hỗ trợ BGI. Và vì vậy, chính họ phải tự xây dựng tất cả.

BGI không phụ thuộc vào các trường đại học để có được những sinh viên đã tốt nghiệp và sẵn sàng cho công việc. Họ đào tạo những người trẻ ngay trong công việc họ làm, ở cơ sở nghiên cứu của BGI.

Khi mà Trung Quốc chưa hề có một công nghệ giải trình tự gen nào, BGI đã mua ngay Complete Genomics, công ty công nghệ sinh học đứng thứ 2 trong lĩnh vực chỉ sau Illumina. Trung Quốc cũng chẳng có một ngân hàng dữ liệu gen nào, cho đến khi BGI quyết định sẽ tự xây dựng nên một ngân hàng cho họ.

Vậy, đó là tất cả những gì khi bạn nhìn sâu một chút vào Viện Gen Bắc Kinh mà chẳng tọa lạc ở Bắc Kinh. Nó nằm ở trong một nhà máy giày cũ ở Thâm Quyến .

Bài học ở đây mà chúng ta rút ra được từ BGI, đó là nếu bạn đang cố gắng trở thành một người tiên phong trong lĩnh vực, bạn sẽ phải xây dựng con đường đi riêng cho chính mình. Khởi đầu có thể không dễ dàng, nhưng cuối cùng, mọi công việc và kết quả sẽ đều đáng giá.

Tham khảo Wired, Foundingfuel