Tâm sự với AI: Khi sự lắng nghe “hoàn hảo” lại trở thành con dao hai lưỡi

Đầu tháng 8/2025, một vụ án mạng gia đình gây rúng động nước Mỹ xảy ra tại thị trấn Greenwich, bang Connecticut. Theo hồ sơ vụ kiện, Stein Erik Soelberg, 56 tuổi, cựu nhân viên ngành công nghệ, đã đánh đập và siết cổ mẹ ruột là bà Suzanne Adams đến chết ngay tại căn nhà nơi hai mẹ con cùng sinh sống, trước khi tự sát.

Đến ngày 11/12/2025, những người thừa kế của bà Adams chính thức nộp đơn kiện OpenAI đơn vị phát triển ChatGPT cùng đối tác Microsoft tại Tòa Thượng thẩm California. Gia đình cáo buộc chatbot AI đã khuếch đại các hoang tưởng và hoang thần của Soelberg, đồng thời hướng sự nghi kỵ đó về phía chính mẹ anh ta, dẫn đến một “cái chết oan uổng”.

Theo nội dung đơn kiện, trong quá trình trò chuyện kéo dài, AI không phản biện, không ngắt lại, không cảnh báo, mà vô tình đóng vai trò như một “người lắng nghe luôn đồng thuận”, khiến Soelberg ngày càng tin rằng những suy nghĩ lệch lạc của mình là có cơ sở. Dù vụ việc vẫn đang chờ phán quyết của tòa án, nó đã ngay lập tức làm dấy lên một câu hỏi đáng lo ngại: tâm sự với AI thói quen đang ngày càng phổ biến liệu có thực sự an toàn, hay đang trở thành một con dao hai lưỡi mà nhiều người không nhận ra?

AI lắng nghe rất giỏi, nhưng không biết bạn đang “trượt dốc”

Chatbot AI có một ưu điểm mà con người không có: luôn rảnh, luôn kiên nhẫn, luôn trả lời. Bạn có thể nói bất cứ điều gì, bao lâu cũng được, không lo bị đánh giá hay bị từ chối. Nhưng AI không có cảm giác bất an. Nó không nhận ra khi bạn đang mất kiểm soát cảm xúc. Nó không biết khi nào một cuộc trò chuyện nên dừng lại vì đã chạm tới vùng nguy hiểm. Với AI, đó đơn giản chỉ là một chuỗi câu chữ cần được nối tiếp.

AI hiếm khi nói những điều quá cực đoan. Nhưng khi một người đang yếu tâm lý, chỉ cần một sự đồng tình nhẹ, một câu trả lời “nghe có lý”, cũng đủ để họ tin rằng mình đang đi đúng hướng. Vấn đề là: AI không chịu trách nhiệm nếu bạn làm theo. Nó không phải bác sĩ, không phải chuyên gia tâm lý, cũng không phải người thân. Nhưng khi niềm tin bị đặt nhầm chỗ, con người vẫn có thể hành động dựa trên những gì AI nói, và hậu quả thì không nằm trên màn hình.

AI không biết khi nào nên dừng, còn con người thì không biết khi nào nên ngừng tin

Trong đời thực, khi thấy ai đó có biểu hiện bất thường, người xung quanh sẽ lo lắng, can thiệp hoặc tìm thêm sự giúp đỡ. AI thì không. Nếu bạn tiếp tục kể về những suy nghĩ tiêu cực, chatbot vẫn tiếp tục trả lời để duy trì cuộc trò chuyện. Dần dần, người dùng có thể cảm thấy: “AI cũng thấy mình đúng”. Và đó là lúc ranh giới an toàn bắt đầu biến mất.

Nhiều người sau khi tâm sự với AI cảm thấy dễ chịu hơn. Nhưng cảm giác đó chỉ là tạm thời. Nó không đồng nghĩa với việc vấn đề đã được giải quyết. AI không thể nhận ra bạn đang trầm cảm, hoang tưởng hay tuyệt vọng ở mức nguy hiểm. Nó cũng không thể kéo bạn ra khỏi tình trạng đó. Nếu quá phụ thuộc, bạn có thể chậm trễ trong việc tìm đến gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia những người thực sự có thể giúp bạn.

Hãy nhớ: AI chỉ nên là chỗ để nói ra, không phải chỗ để quyết định

AI có thể giúp bạn viết ra suy nghĩ, sắp xếp cảm xúc hoặc nhìn vấn đề ở góc độ trung tính. Nhưng nó không nên là nơi bạn gửi gắm các quyết định liên quan đến hành vi, mối quan hệ hay sự an toàn của bản thân. Vụ kiện liên quan đến ChatGPT là một lời cảnh tỉnh rõ ràng: sự lắng nghe “hoàn hảo” không phải lúc nào cũng tốt. Khi công nghệ không có trách nhiệm đạo đức, nhưng con người lại hành động theo nó, rủi ro không còn nằm trong cuộc trò chuyện mà nằm ngoài đời thực.

AI có thể ở bên bạn 24/7. Nhưng khi mọi thứ trở nên nghiêm trọng, đừng để nó là người duy nhất bạn nói chuyện cùng.