Thế giới trước nguy cơ bước vào một cuộc chạy đua vũ khí sinh học kiểu mới

Clade X là tên một virus, được Bộ Quốc phòng Mỹ ủy quyền cho Trung tâm An ninh Sức khỏe Johns Hopkins tạo ra. Nó là một thể lai giữa Nipah (chủng virus được lo ngại sẽ gây ra đại dịch tiếp theo sau Ebola) và parainfluenza (chỉ là virus thường gây ra các bệnh đường hô hấp).

Các nhà khoa học đã thả Clade X xuống Đức và Venezuela, dưới kịch bản của một vụ tấn công khủng bố sử dụng vũ khí sinh học. Kết quả, nó đã giết chết 150 triệu người trong vòng một năm.

May mắn thay, tất cả những gì diễn ra phía trên chỉ là một kịch bản được tái hiện bằng mô phỏng máy tính. Ngay cả Clade X cũng không có thật, mà chỉ là một virus được lập trình.

Mục đích của Bộ Quốc phòng Mỹ với cuộc thử nghiệm ảo này là để kiểm tra tốc độ phản ứng của thế giới trước một vụ tấn công khủng bố sinh học kiểu mới. Trong đó, kẻ khủng bố có thể thiết kế mầm bệnh nhờ vào các công nghệ hiện đại như chỉnh sửa gen hoặc sinh học tổng hợp.

Mặc dù Clade X chỉ là một virus ảo, mối đe dọa từ việc lạm dụng công nghệ sinh học là có thật, và nó thực sự rất đáng sợ. Nhiều nhà nghiên cứu lo ngại sinh học tổng hợp sẽ tạo ra những cuộc chạy đua vũ trang trong tương lai, với những loại vũ khí sinh học kiểu mới như virus Clade X.

Các nhà khoa học thảo luận về kịch bản một vụ tấn công bằng virus Clade X

Kịch bản tấn công khủng bố bằng virus Clade X nằm trong một báo cáo hồi tháng 5 được quân đội Mỹ ủy quyền thực hiện. Họ đã kết hợp với Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y học Quốc gia để đánh giá và xếp hạng những lỗ hổng an ninh có thể xuất hiện, theo sau sự phát triển của lĩnh vực nghiên cứu sinh học tổng hợp.

Một trong số những ví dụ điển hình là việc lạm dụng các công cụ như CRISPR, để chỉnh sửa gen hoặc thiết kế lên các dạng sinh vật sống nguy hiểm. "Nếu là bản thân nó, sinh học tổng hợp không có hại", nhà vi sinh học Michael Imperiale đến từ Đại học Michigan, người chủ trì báo cáo của Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y học Quốc gia cho biết.

"Nhưng chúng ta ngày càng phải quan tâm đến độ nguy hiểm của nó, tùy thuộc vào các ứng dụng hoặc khả năng cụ thể mà sinh học tổng hợp có thể làm được". Những quyền năng đó có thể gây ra sự tàn phá nghiêm trọng.

Điển hình như vào nằm ngoái, một nhóm các nhà khoa học Canada đã tạo ra một chủng virus gây bệnh truyền nhiễm giống với virus đậu mùa, thứ đã cướp đi nửa tỷ mạng người trong thế kỷ trước. Mục đích virus này được tạo ra là để hỗ trợ nghiên cứu vắc xin và ung thư, nhóm nghiên cứu giải thích.

Mặc dù vậy, các nhà khoa học khác lên án hành động này của họ, tuyên bố nó gây ra một nguy cơ mang bệnh đậu mùa quay lại tấn công thế giới. Thậm chí, nghiên cứu của các nhà khoa học Canada còn có thể được xếp vào danh mục DURC (dual use research of concern).

Hiểu một cách đơn giản, nó có thể là những công trình nguy hiểm đội lốt nghiên cứu vô hại. Trong trường hợp các virus tổng hợp, nó hoàn toàn có thể ngụy trang cho các loại vũ khí sinh học mang mầm bệnh nguy hiểm.

"Công nghệ để làm điều này đã sẵn có ngay thời điểm này", tiến sĩ Imperiale nói. Để tổng hợp được một mầm bệnh là virus, bạn cần có một chút chuyên môn. Nhưng nó vẫn tương đối dễ làm. Tiến sĩ Imperiale cho biết, thậm chí, bạn có thể download mã di truyền của bất kỳ virus lây nhiễm cho động vật có vú nào đã được tổng hợp thành công từ internet.

Vụ tấn công giả định bằng vũ khí sinh học đã giết chết 150 triệu người trong 1 năm

Ngoài ra, mối lo ngại còn đến từ việc chúng ta có thể chỉnh sửa các vi khuẩn hoặc virus hiện có, khiến chúng trở nên nguy hiểm hơn - chẳng hạn như cố tình làm cho vi khuẩn kháng kháng sinh mạnh hơn, biến đổi các gen độc tính của chúng, hoặc tăng cường khả năng miễn dịch của mầm bệnh với vắc-xin.

Một mối đe dọa khác có thể đến từ việc khai thác hệ vi sinh vật trong ruột người. Bằng cách nào đó, một người có thể khiến vi khuẩn trong ruột bạn tiết ra các hợp hóa sinh nguy hiểm và chúng lại có khả năng lây lan giữa người với người.

Điều này nghe có vẻ như khoa học viễn tưởng, nhưng nó có thể sớm ở trở thành hiện thực. Các nhà khoa học nói các kịch bản này hoàn toàn nằm trong tầm với của sinh học tổng hợp.

Theo báo cáo của Trung tâm An ninh Sức khỏe Johns Hopkins, chúng ta sẽ phải đối mặt với các mối đe dọa ở mức độ trung bình, có thể bao gồm các cuộc tấn công khủng bố sinh học được thiết kế để thay đổi hệ vi sinh vật, hệ miễn dịch hoặc bộ gen của con người.

Nhóm nghiên cứu xếp hạng mức độ nghiêm trọng của các lỗ hổng an ninh dựa trên những tiêu chí: công nghệ và chuyên môn cần có để thực hiện các cuộc tấn công như vậy và sức mạnh tương đối của các biện pháp chính quyền có sẵn để đối phó với cuộc tấn công nhằm giảm thiểu thiệt hại từ chúng.

Theo bảng tiêu chí này, việc tạo ra một mầm bệnh mới bằng sinh học tổng hợp - giống như virus Clade X – có thể không nguy hiểm bằng việc biến đổi những mầm bệnh hiện có để chúng trở nên nguy hiểm hơn. Các nhà nghiên cứu cho biết ngay cả một thay đổi nhỏ với một chủng virus quen thuộc cũng có thể khiến chúng ta bất lực trong việc chống lại chúng.

Kịch bản thế giới 1 tháng sau vụ tấn công bằng Clade X tại Đức và Venezuela

Trong khi phân tích được ủy quyền bởi Bộ Quốc phòng Mỹ, một số nhà khoa học khác chỉ ra chính quân đội Mỹ lại là một nhà tài trợ chính của các nghiên cứu sinh học tổng hợp. Thậm chí, có những nghi ngờ cho rằng Bộ Quốc phòng Mỹ đã hạ thấp những mối nguy hiểm từ sinh học tổng hợp khi cho đó "không phải là một vấn đề đe dọa lớn tại thời điểm này".

Theo một số nhà bình luận, việc Quân đội Mỹ điều phối khoa học có thể là một mối đe dọa tiềm tàng khác chúng ta cần phải chú ý. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, chính phủ Mỹ cũng đã từng theo dõi sát các tiến bộ trong lĩnh vực vật lý và hóa học. Và bây giờ, họ làm điều tương tự với sinh học. "Bạn sẽ không muốn một cuộc đua vũ khí sinh học mới bắt đầu", nhà nghiên cứu bảo mật sinh học Filippa Lentzos từ King's College London ở Anh cho biết.

Tham khảo Sciencealert, Iflscience