"Tôi lái Uber không phải vì tiền mà là vì thiếu thốn tình cảm"

Jasper Fu sở hữu một chiếc BMW Series 3 và anh lái xe cho Uber không phải vì tiền. Một lần, khi một phụ nữ giàu có tỏ ra tức giận khi cho rằng anh cố tình đi đường xa hơn để kiếm thêm, Fu đã truy cập vào ứng dụng để kết thúc chuyến đi sớm hơn dự tính sau đó đưa người phụ nữ về nhà mà không lấy tiền. Hàng tháng, anh kiếm được khoảng 3.000 nhân dân tệ từ việc lái xe mỗi ngày hai tiếng cho Uber, chỉ bằng 1/10 mức lương quản lý bán hàng mà anh đang nhận.

Jasper Fu bên trong chiếc BMW Series 3 của anh

"Tôi không thích lái xe", người đàn ông 33 tuổi với búi tóc đuôi ngựa, đeo khuyên tai và vòng tay Phật giáo, chia sẻ. "Nhưng tôi thích được nói chuyện với mọi người".

Fu cao 1m9 nên biệt danh của anh trên WeChat là "190cm". Anh rất tự hào về chiều cao của mình. Anh là một người Bắc Kinh và vợ anh thì lại ở Thượng Hải nên anh thường phải qua lại giữa hai thành phố để chăm lo cho gia đình và xử lý công việc. Thời gian rảnh, anh lái xe cho Uber để gặp gỡ mọi người chứ không phải để kiếm thêm thu nhập.

"Trong bất cứ hoàn cảnh nào tôi cũng có thể tìm thấy một người nói chuyện với mình trong vòng 10 đến 20 phút", anh nói. Kỷ lục lái xe Uber của Fu cho tới nay là 12 giờ lái xe liên tục vì anh không muốn về nhà trong khi vợ của anh còn đang bận làm việc. Anh chia sẻ rằng khi bước ra khỏi xe sau ngày làm việc hết công suất đó chân anh không ngừng run rẩy.

Uber đang găp khó tại Trung Quốc và theo CEO Travis Kalanick hãng này lỗ gần 1 tỷ USD mỗi năm tại thị trường đông dân nhất thế giới. Trong khi Uber tuyên bố gần 30% chuyến đi của hãng tới từ thị trường Trung Quốc thì phần lớn thị trường chia sẻ xe tại đây thuộc về Didi Kuaidi, một công ty bản địa. Số lượng lệnh đặt xe của Didi hàng ngày nhiều hơn bảy lần so với Uber. Didi hoạt động tại hơn 400 thành phố ở Trung Quốc trong khi Uber chỉ có mặt ở 13 thành phố. Số lượng nhân viên của Didi là 4.000 trong khi Uber chỉ có 200.

Trên giấy tờ, có vẻ như hoạt động kinh doanh của Uber tại Trung Quốc đang bị đối thủ bản địa nghiền nát. Nhưng sau khi phỏng vấn một số lái xe Uber ở Thượng Hải chúng tôi khám phá ra một điều khá thú vị. Uber có một vị trí khá đặc biệt tại Trung Quốc. Với nhiều lái xe khá giả như Fu, Uber giống một nền tảng xã hội iups họ tìm kiếm bạn mới hơn là một ứng dụng chia sẻ xe.

Uber lấp đầy khoảng trống trong lòng những cư dân thời đại smartphone, nhưng người ít liên lạc với gia đình hoặc có quá nhiều thời gian rảnh sau khi nghỉ hưu. Nhiều người trong số họ không có anh chị em và ít bà con bởi chính sách mỗi gia đình chỉ sinh một con của Trung Quốc. Do vậy họ có rất ít người thân cùng độ tuổi. Và đôi khi người Trung Quốc cảm thấy khó tìm bạn mới bởi bản chất của họ ưa yên tĩnh, bắt quen và nói chuyện với người lạ trong quán bar hoặc câu lạc bộ không phải là thói quen của họ. Cư dân thời đại smartphone Trung Quốc cũng không muốn làm những công việc như bartender hoặc bồi bàn để làm quen với những người bạn mới bởi họ cho rằng đó là những công việc thấp kém.

Tuy nhiên mọi thứ thay đổi khi bạn là một lái xe và càng đặc biệt hơn khi đó lại chiếc xe của bạn. Là lái xe Uber, bạn có thể thoải mái tán gẫu với khách mà không cần tìm cách kết thúc câu chuyện thế nào cho độc đáo hay liệu có nên gặp lại hay không trừ khi bạn thực sự muốn gặp lại.

Các lái xe Uber tụ họp với nhau thành các nhóm trên WeChat để tán gẫu trực tuyến và thỉnh thoảng hẹn gặp nhau. Trong nhóm của Fu hiện có khoảng 40 lái xe. Họ thường xuyên chia sẻ với nhau thông tin về giao thông, số tiền kiếm được, cách lái xe để kiếm được nhiều tiền nhất và đôi khi cùng nhau tham dự một số sự kiện quảng cáo của Uber. Có lẽ có hàng ngàn nhóm tương tự trên khắp Trung Quốc.

Tại sao Uber đánh bại Didi về khả năng tìm bạn

Có một sự khác biệt tinh tế trong ứng dụng khiến Uber được ưa thích hơn Didi về khả năng tìm kiếm bạn bè. Didi, ví dụ, yêu cầu hành khách phải nhập điểm đến và cho phép lái xe chọn khách hàng mà họ muốn đón. Trong khi đó, Uber gắn khách hàng và lái xe với nhau một cách ngẫu nhiên. Kết quả là Uber thu hút những lái xe chỉ quan tâm tới việc nói chuyện với người ngồi sau mà chẳng để ý gì tới số tiền lớn mà họ có thể nhận được khi đi những chuyến dài.

Fu đã trở thành lái xe trung thành của Uber dù anh đăng ký Didi và Uber gần như cùng lúc vào tháng 3/2014. "Tôi gỡ bỏ Didi ngay sau chuyến đầu tiên", Fu nói. Những gì Fu nói có vẻ kỳ lạ nhưng anh không phải là người duy nhất.

Tan, một lái xe Uber khác, cũng có cùng quan điểm với Fu. Tan làm việc tại cơ quan nhà nước từ khi còn trẻ và anh đề nghị giữ kín danh tính vì lo sợ việc anh lái xe Uber có thể gây rắc rối cho công việc hiện tại. Anh chia sẻ rằng mỗi tuần lái xe cho Uber anh kiếm được khoảng 1.000 nhân dân tệ, không đáng gì so với mức lương 20.000 nhân dân tệ mỗi tháng của anh.

Anh rất thích cảm giác hồi hộp khi gặp người lạ và lái xe đưa họ tới một nơi mà anh chưa bao giờ đi qua. Công việc của Tan không cố định giờ làm nên anh có thể lái xe bất cứ khi nào anh thích, đôi khi vào buổi sáng sớm nhưng đôi lúc lại vào lúc nửa đêm. Anh thích nói chuyện với những khách hàng "ưu tú" như chuyên gia, luật sư và những ông chủ, hiểu về cuộc sống và nghề nghiệp của họ trong khi đưa họ tới nơi cần đến bằng chiếc Roewe750 của anh.

Là kẻ tới sau tại thị trường Trung Quốc, Uber nhắm vào các khách hàng thuộc tầng lớp có thu nhập cao với ý nghĩa ban đầu là những người nước ngoài sống và làm việc tại Trung Quốc chứ không dành cho người dân bản địa, Tan nói. Đó chính là lý do tại sao anh thấy, sau khi thử một số ứng dụng, Uber giúp anh kết nối với những loại người và đi tới những nơi mà cuộc đời nhân viên nhà nước của anh chưa bao giờ nghĩ tới.

Uber không bình luận gì về hiện tượng lái xe của họ làm việc chỉ để tìm bạn. Tuy nhiên, hãng này chia sẻ với Quartz rằng hơn kết quả khảo sát giữa năm 2015 cho thấy 80% lái xe Uber Trug Quốc làm việc bán thời gian. Khoảng 60% những người tham gia khảo sát có bằng cao đẳng hoặc cao hơn và lái xe ở Bắc Kinh có trình độ học vấn cao nhất với 5% có bằng thạc sỹ hoặc cao hơn.

"Các lái xe của Uber trình độ học vấn rất cao", bà Huang Xue, một phát ngôn viên của Uber tại Trung Quốc, chia sẻ. "Uber đang nỗ lực để cung cấp cho khách hàng hững trải nghiệm dễ dàng, thoải mái và an toàn".

Khách hàng Bắc Kinh so với khách hàng Thượng Hải

Uber có thể giúp đỡ bạn tìm bạn bè, tìm kiếm cơ hội kinh doanh hoặc đánh giá cư dân xung quanh, Fu nói. Ví dụ, Fu đã sử dụng Uber để tìm bạn chơi tennis cùng với anh. Bằng cách đăng nhập vào Uber ngay sau khi chơi tại sân quần, anh có thể đón những người chơi khác và bắt quen với họ, anh nói. Bằng cách này, anh đã gặp một người đàn ông người Bồ Đào Nha đang làm việc trong ngành tài chính ở Thượng Hải. Họ nói chuyện với nhau trong khi đi xe và kết bạn với nhau trên WeChat sau đó thường rủ nhau chơi quần vợt. "Kỹ năng tennis của ông ấy tương đương với tôi", Fu nói. "Nhưng tiếng Anh của ông ta tệ hơn tôi rất nhiều".

Anh còn cố ý đón khách đi xe Uber sau khi tới một học viện hàng không ở Bắc Kinh để bán linh kiện điện tử. Anh muốn moi thông tin từ các vị khách tới từ học viện để biết họ đang phát triển sản phẩm gì. "Tôi có thể tìm thấy cơ hội cho mình bằng những thông tin moi được", anh chia sẻ.

Vì Fu lái xe ở hai thành phố lớn nhất của Trung Quốc nên anh có thể phân tích những khác biệt về tính cách của khách hàng Bắc Kinh và Thượng Hải. Khách hàng Thượng Hải khá lịch sự và mang dáng vẻ tiểu tư sản trong khi khách hàng Bắc Kinh khá tiết kiệm và thô lỗ, anh nói.

Tại Bắc Kinh, anh thường phàn nàn trực tiếp với khách hàng nếu họ không thiết lập điểm đến. Tuy nhiên, tại Thượng Hải, anh thường bắt đầu câu bằng từ vui lòng và nói chuyện một cách kiên nhẫn.

Bỏ mạt chược đi lái xe cho Uber

Với hơn 20 năm kinh nghiệm lái xe, Sheng Rongdi, 60 tuổi, đã nghỉ hưu tại Thượng Hải, đã bắt đầu lái xe cho Uber từ tháng Hai sau khi con gái bà nói với bà rằng hãy sống vui vẻ. Sau khi nghỉ hưu, bà đánh mạt chược hàng ngày chỉ để giết thời gian mặc dù bà không chịu nổi khói thuốc lá tại các câu lạc bộ mạt chược gần nhà. Sau khi thử lái xe Uber như một sở thích mới, bà đã từ bỏ mạt chược.

Bà Sheng (ngoài cùng bên phải) trong quảng cáo của Uber

Mỗi ngày, Sheng thức dậy từ lúc 6 giờ sáng, chuẩn bị bữa sáng cho chồng và con gái rồi đưa con gái tới trường. Sau đó bà lái xe cho Uber toàn thời gian từ 8h30 sáng tới 6h30 chiều. Kết thúc ngày làm việc, bà đi chợ mua đồ ăn và lái xe về nhà để nấu ăn cho gia đình.

Trong một sự kiện quảng cáo của Uber nhằm nâng cao nhận thức về ung thư vú tại Thượng Hải, Sheng được chọn là gương mặt cho những năm 60. Bà cảm thấy hạnh phúc khi một hành khách nhận ra bà và nói: "Tôi đang ở trong xe một người nổi tiếng".

Sheng cho biết hành khách của bà thường nói ngồi trong xe của bà không giống như ngồi xe thuê mà giống như ngồi trong chiếc xe gia đình, rất ấm áp". Bà trở thành bạn bè của rất nhiều hành khách cùng độ tuổi và một trong số đó đã trở thành lái xe Uber theo đề nghị của bà. Hai người thường xuyên hẹn nhau uống cà phê và đi du lịch bên ngoài Thượng Hải. Một người khác, cũng đam mê mạt chược, thường xuyên tán gẫu với bà qua điện thoại để phàn nàn về những điều mà cô con dâu tương lai khiến bà ta không vừa ý.

Có nhiều thời gian hơn với gia đình

Tommy Wu, 27 tuổi, ở Thượng Hải, đã bỏ công việc quan chức chính phủ để trở thành lái xe toàn thời gian cho Uber. "So với đi làm lái xe cho Uber có rất nhiều lợi thế", Wu nói.

Đầu tiên, bạn kiếm được nhiều tiền hơn trong cùng một khoảng thời gian. Là một công chức, Wu kiếm được khoảng 4.300 nhân dân tệ mỗi tháng. Hiện tại, anh lái xe hàng ngày từ 5 giờ chiều tới 10 giờ tối và thêm ba tiếng buổi sáng từ 7 giờ tới 10 giờ thì thu nhập hàng tháng của anh có thể đạt 15.000 nhân dân tệ. Sau bốn ngày, chưa tính thưởng, Wu đã kiếm được 2.800 nhân dân tệ.

Lái xe Tommy Wu bên chiếc Mazda 6

Điều thứ hai, quan trọng hơn, đó là anh cảm thấy tự do hơn. Vào buổi chiều, Wu thường nghỉ ngơi ở nhà, anh có thể ngủ một giấc ngắn hoặc chơi một vài trận Liên minh Huyền thoại. Làm cho Uber anh cũng có nhiều thời gian hơn dành cho cô con gái một tuổi. Trước đây, anh thường rời nhà trước khi cô bé thức dậy và trở về sau khi bé đã ngủ nên hầu như anh không có cơ hội chơi với con.

Wu đang tận hưởng khoản tiền mà anh kiếm được từ Uber. Anh thường tán gẫu với những lái xe khác qua nhóm chat trên WeChat. Trong số họ có "190cm", một trong những người bạn lái xe tốt nhất của anh. Một lần Wu gọi cả nhóm đi ăn nhẹ vào lúc nửa đêm, 18 người đã có mặt. Khi chuẩn bị về vào lúc 2 giờ sáng họ đã quyết định chơi một trò chơi: Tất cả mọi người đều đăng nhập vào ứng dụng Uber và đặt điện thoại lên bàn.

"Ai được đặt xe trước sẽ đi trước", Wu nói, "và người cuối cùng sẽ phải trả tiền".

Tham khảo Quartz