Tổng thống mang gần nửa tỷ USD quốc khố đặt vào 'canh bạc' Bitcoin, mỗi người dân El Salvador phải 'gánh' bao nhiêu tiền?

Theo CNBC, số tiền Chính phủ của Tổng thống El Salvador Nayib Bukele đã chi cho "canh bạc" Bitcoin lên tới 425 triệu USD, bao gồm khoản ủy thác 150 triệu USD được thiết kế để chuyển đổi ngay lập tức Bitcoin thành USD, 120 triệu USD cho khoản thưởng lượng Bitcoin trị giá 30 USD cho mỗi công dân tải xuống ví điện tử Chivo, số tiền không nhỏ ở một quốc gia mà mức lương tối thiểu hàng tháng 365 USD.

Cuối cùng là gần 105 triệu USD mà chính phủ nước này thừa nhận đầu tư vào đồng tiền số giá trị vốn hóa lớn nhất hành tinh. Ngoài ra, còn khoản lỗ trên sổ sách khoảng 50 triệu USD do Bitcoin mất giá.

Như vậy, mỗi người trong 6,5 triệu dân của El Salvador phải gánh khoản chi phí 65 USD (khoảng 1,5 triệu đồng) cho tham vọng sử dụng Bitcoin như một cứu cánh của nền kinh tế mà Chính phủ của ông Bukele đưa ra. Điều này còn trở nên nghiêm trọng hơn trong bối cảnh quốc gia trung Mỹ đang rất cần tiền mặt để thanh toán khoản nợ hơn 1 tỷ USD sẽ đến hạn vào năm tới.

Trên thực tế, nền kinh tế El Salvador vẫn đang suy giảm mạnh, thâm hụt vẫn ở mức cao và tỷ lệ nợ trên GDP của quốc gia này, một thước đo quan trọng được sử dụng để so sánh những gì một quốc gia nợ với những thứ họ tạo ra, được dự báo sẽ đạt 87% trong năm nay. Điều đó làm dấy lên lo ngại rằng El Salvador không thể trả các khoản nợ và lãi đến hạn của mình.

Những vấn đề với nền kinh tế cùng với cuộc chiến chống lại sự lộng hành của băng đảng đẩy quốc gia này tới bên bờ vực. Boaz Sobrado, một nhà phân tích dữ liệu fintech có trụ sở tại London, cho biết: "Nhìn bề ngoài, toàn bộ kế hoạch Bitcoin của Chính phủ El Salvador vẫn chưa thực sự thành công.

Ở thời điểm hiện tại, thiệt hại có thể nhìn thấy rõ ràng nhất với khoản đầu tư cho Bitcoin của El Salvador chính là khoản lỗ trên giấy tờ lên tới 50 triệu USD. Cụ thể, các khoản đầu tư Bitcoin của El Salvador đã giảm mạnh khi chỉ còn hơn 21.000 USD/coin, còn chưa tới 1/3 giá trị so với đỉnh gần 70.000 USD ở đỉnh tháng 11/2021.

Bộ trưởng Tài chính El Salvador nói rằng chưa bán là chưa lỗ và cho biết thêm phần này chưa chiếm tới 0,5% ngân sách quốc gia. Ngay cả với các ước tính cho thấy Chính phủ El Salvador chi 374 triệu USD cho giấc mộng Bitcoin, con số này cũng chẳng quá lớn với nền kinh tế 29 tỷ USD này. Họ cũng có 7,7 tỷ USD trái phiếu đang lưu hành.

Tuy nhiên, điều tồi tệ hơn có thể ở phía trước. Các cuộc đàm phán giữa El Salvador với các bên cho vay đã bị đình trệ khi các tổ chức không muốn ném tiền vào một quốc gia đang chi số tiền khủng cho một loại tiền số có giá biến động mạnh. Các cơ quan xếp hạng, bao gồm cả Fitch, đã hạ điểm tín dụng của El Salvador với lý do tương lai tài chính không chắc chắn khi muốn hợp pháp hóa Bitcoin. Điều đó đồng nghĩa Chính phủ của ông Bukele phải vay tiền mặt với chi phí đắt đỏ hơn.

"Về mặt tài chính, El Salvador đang ở trong một giai đoạn rất khó khăn", Sobrado cho biết.

Frank Muci, chuyên gia chính sách tại Trường Kinh tế London - người có kinh nghiệm tư vấn cho các chính phủ ở Mỹ Latinh, nói rằng: "Chính sách kinh tế của đất nước về cơ bản là tư duy tâm. Họ loại bỏ cả các chuẩn mực của thị trường tài chính và IMF ra khỏi chính sách của mình. Chính vì thế, chẳng ai sẵn sàng cho Chính phủ của ông Bukele vay tiền nếu lãi suất không phải từ 20-25%".

Thậm chí, ông Muci còn bi quan hơn nữa khi cho rằng quốc gia Trung Mỹ này đang "mộng du trong nguy cơ vỡ nợ".

Tuy nhiên, vị tổng thống thuộc thế hệ gen Y, hiểu biết về công nghệ, người tự xưng trên Twitter là "nhà độc tài tuyệt vời nhất thế giới", đã gắn số phận chính trị của mình với canh bạc Bitcoin này. Chính vì thế, sẽ khó có sự thay đổi nào trong ngắn hạn đối với nền kinh tế gần 6,5 triệu dân này khi cuộc bầu cử tổng thống nhiệm kỳ 5 năm tiếp theo diễn ra vào 2024.

Trước khi Tổng thống Bukele nghĩ Bitcoin là tiên dược để khắc phục những lỗ hổng kinh tế tồn tại suốt nhiều năm ở El Salvador, khó khăn đã chất chồng. Ngân hàng Thế giới dự báo nền kinh tế El Salvador sẽ tăng trưởng 2,9% trong năm nay và 1,9% trong năm 2023, giảm từ 10,% của năm 2021 (dù bản chất sự tăng trưởng này chỉ là phục hồi từ mức giảm 8,6% của năm 2020).

Tỷ lệ nợ trên GDP của quốc gia này là gần 90% và chi phí lãi vay vào khoảng 5%, cao gấp nhiều lần so với 1,5% của Mỹ. Quốc gia này cũng có bội chi ngân sách lớn nhưng lại không có kế hoạch giảm bớt, dù là tăng thuế hay cắt giảm mạnh chi tiêu.

JPMorgan và Quỹ Tiền tệ Quốc tế đều đang cảnh báo El Salvador đang đi trên con đường không bền vững với tổng nhu cầu tài chính vượt quá 15% GDP từ năm 2022 và nợ công đang trên đà đạt 96% GDP vào năm 2026 nếu các chính sách hiện hành không có gì thay đổi.

Tất cả những điều này xảy ra trong bối cảnh El Salvador đang phải đối mặt khoản nợ phải trả cả tỷ USD, bao gồm 800 triệu USD trái phiếu Eurobond, sẽ đáo hạn trong tháng 1/2023.

Từ đầu năm 2021, quốc gia này đã nỗ lực đàm phán khoản vay 1,3 tỷ USD với IMF, một động thái dường như đã rất khó khăn trước việc ông Bukele từ chối nghe theo lời khuyên của tổ chức này về việc hợp pháp hóa Bitcoin. Thậm chí, việc bị xếp hạng tín nhiệm thấp khiến họ vay khó, phải trả lãi cao.

Ngoài ra, El Salvador không thể tin tiền mặt để hỗ trợ tài chính của đất nước. Năm 2001, quốc gia này đã bỏ đồng nội tệ colon để chuyển sang dùng đồng USD. Mà chỉ FED mới có quyền in nhiều USD hơn. Chính bởi thế, Bitcoin cũng có lý do để được tôn sùng ở quốc gia này. Tháng 9/2021, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên chấp nhận Bitcoin như một phương thức thanh toán hợp pháp.

Sáng kiến liên quan đến việc mua Bitcoin bằng công quỹ cũng như tung ra một ví tiền số quốc gia có tên chivo, tiếng lóng của người El Salvador là mát mẻ, cung cấp giao dịch miễn phí và một phép thanh toán xuyên biên giới nhanh chóng. Đối với một quốc gia mà 70% người dân không có tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng hay các dịch vụ tài chính truyền thống khác, chivo được thiết kế để cung cấp một phương thức thanh toán thuận tiện cho những người chưa từng tham gia hệ thống ngân hàng.

Thử nghiệm cũng liên quan đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng toàn quốc với các máy ATM Bitcoin và yêu cầu tất cả doanh nghiệp chấp nhận thanh toán bằng tiền số. Xa hơn thế, Tổng thống Bukele còn công bố tham vọng xây dựng "thành phố Bitcoin" bên cạnh núi lửa Conchagua ở đông nam đất nước. Họ muốn ưu đãi thuế và sử dụng năng lượng địa nhiệt từ ngọn núi lửa lân cận để cung cấp điện cho những người đào Bitcoin.

425 triệu USD đã được chi để hiện thực hóa giấc mơ này.

Tuy nhiên, 9 tháng sau khi đặt cược vào Bitcoin, El Salvador đang phải đối mặt với một thách thức to lớn. Trong tháng 1/2022, Tổng thống Bukele nói nước này có 4 triệu người dùng Bitcoin (trong số 6,5 triệu dân). Tuy nhiên, một báo cáo tháng 4 của Mỹ cho rằng chỉ 20% những người tải ví Bitcoin ở El Salvador tiếp tục sử dụng nó. Phần còn lại dừng sử dụng sau khi nhận 30 USD tiền thưởng.

Tình trạng này có thể bắt nguồn từ việc ví điện tử này gặp lỗi, khiến trải nghiệm người dùng không tốt. Thậm chí, có hiện tượng mất tiền từ ví. Một số đối tượng ở nước ngoài sử dụng thông tin của công dân El Salvador để tải về ví điện tử nhằm lấy 30 USD tiền thưởng mà chính phủ nước này tung ra để khuyến khích người dân sử dụng.

Trên thực tế, ví chivo có thể giúp một người tiết kiệm hàng trăm USD phí chuyển tiền kiều hối. Tiền từ nước ngoài chiếm 20% tổng GDP của El Salvador và thu nhập của một số hộ gia đình phần nhiều dựa vào tiền kiều hối. Các dịch vụ hiện có tính phí 10% trở lên với chuyển tiền quốc tế và đôi khi mất vài ngày mới có thể nhận được tiền. Tuy nhiên, vào năm 2022, chỉ 1,6% số kiều hối được gửi qua ví chivo, một con số đáng thất vọng.

Phòng Thương mại và Công nghiệp El Salvador thì cho biết 86% doanh nghiệp nước này chưa bao giờ thực hiện mua bán bằng Bitcoin. Tham vọng Thành phố Bitcoin cũng như huy động trái phiếu Bitcoin trị giá 1 tỷ USD của El Salvador cũng đang bị đình trệ do điều kiện thị trường không thuận lợi.

Nếu những thông tin mà Tổng thống nước này cung cấp trên Twitter là chính xác, các khoản đầu tư của El Salvador vào Bitcoin cũng đã lỗ 50 triệu USD trên giấy tờ (không khoản lỗ nào được ghi nhận cho tới khi nước này bán Bitcoin).

Trong khi đó, vấn đề của El Salvador không chỉ là tiền tệ. Nền kinh tế này còn phải đối mặt với hàng loạt thách thức liên quan tới an ninh, năng lực của nền kinh tế và nhiều thứ khác. Bitcoin không thể giải được bất cứ bài toán nào trong số này.

"Cuối cùng thì chiếc máy bay cũng sẽ rơi nếu họ không thay đổi mọi thứ. Nếu họ không tăng thuế, cắt giảm chi tiêu hay bắt đầu kỷ luật hơn nữa, sẽ khó để các chủ nợ tin rằng thị trường của họ bền vững. Bitcoin không thể giải quyết bất cứ vấn đề kinh tế quan trọng nào của đất nước", Frank Muci, chuyên gia chính sách tại Trường Kinh tế London, nói.

Tham khảo: CNBC