Trạng thái ý thức bị thay đổi có thể làm sai lệch thời gian, và không ai biết tại sao!

Thời gian luôn là một khái niệm khó nắm bắt, không chỉ bởi sự liên quan mật thiết của nó với vũ trụ mà còn bởi cách con người trải nghiệm nó. Có lẽ bạn đã từng cảm thấy một tuần nghỉ dưỡng ở nơi xa xôi kéo dài hơn nhiều so với một tuần bình thường ở nhà, hoặc nhận thấy thời gian dường như chậm lại trong những khoảnh khắc buồn chán, đau đớn.

Ngược lại, khi tập trung vào các hoạt động yêu thích như vẽ, chơi nhạc hoặc khiêu vũ, thời gian trôi nhanh đến mức bất ngờ. Nhưng liệu có lúc nào bạn cảm thấy thời gian gần như ngừng lại, kéo dài như thể vài giây biến thành vài phút? Đó chính là hiện tượng được gọi là "trải nghiệm mở rộng thời gian".

Trên thực tế, trải nghiệm thời gian không hề cố định mà thay đổi tùy thuộc vào cách chúng ta xử lý thông tin. Theo các nhà nghiên cứu, khi não bộ tiếp nhận và xử lý một lượng lớn thông tin mới, chẳng hạn khi chúng ta đến một nơi xa lạ hoặc đối diện với điều chưa từng biết, thời gian dường như trôi qua chậm hơn. Đây là lý do tại sao trẻ em thường cảm thấy thời gian dài hơn người lớn; với chúng, mọi thứ đều mới mẻ và kích thích sự chú ý.

Trái lại, khi tâm trí tập trung vào một nhiệm vụ duy nhất, như trong trạng thái "dòng chảy" (flow), thời gian có vẻ như trôi nhanh hơn. Sự tập trung cao độ này khiến não bộ ít chú ý đến các tác nhân khác, làm thời gian dường như ngắn lại.

Trong một số trường hợp, thời gian có thể không chỉ chậm lại mà còn bị "kéo dài" đến mức kỳ lạ, vượt ra ngoài những cảm nhận thông thường. Hiện tượng này, được gọi là "trải nghiệm mở rộng thời gian" (Time Expansion Experience), thường xảy ra trong các tình huống khẩn cấp hoặc các trạng thái ý thức thay đổi đặc biệt.

Nhiều người từng trải qua "trải nghiệm mở rộng thời gian" trong các tình huống nguy hiểm như tai nạn xe hơi, ngã hoặc bị tấn công. Trong những khoảnh khắc đó, họ có cảm giác như thời gian dừng lại, đủ để họ đưa ra những quyết định quan trọng cứu lấy mạng sống.

Một phụ nữ từng kể lại rằng khi một tấm chắn kim loại rơi về phía xe của cô, thời gian như "chậm lại" để cô có thể tìm cách tránh né. Một người khác chia sẻ rằng trong trận đấu khúc côn cầu, chỉ trong tám giây thực tế, anh cảm thấy thời gian dường như kéo dài tới mười phút, đủ để quan sát và phản ứng với từng tình huống trên sân băng.

Không chỉ trong các tình huống nguy hiểm, "trải nghiệm mở rộng thời gian" còn xuất hiện trong những trạng thái bình yên, chẳng hạn khi thiền định hoặc đắm chìm trong vẻ đẹp của thiên nhiên.

Vậy điều gì khiến thời gian có thể kéo dài hay chậm lại như vậy? Một giả thuyết phổ biến cho rằng hiện tượng này liên quan đến việc giải phóng noradrenaline, một chất dẫn truyền thần kinh được kích hoạt trong các tình huống "chiến đấu hoặc bỏ chạy". Noradrenaline có thể làm tăng cường khả năng nhận thức và phản ứng nhanh, giúp não bộ xử lý nhiều thông tin hơn trong thời gian ngắn, dẫn đến cảm giác thời gian chậm lại.

Tuy nhiên, giả thuyết này không giải thích được vì sao nhiều người cảm thấy bình tĩnh và thư thái trong những tình huống khẩn cấp – một trạng thái hoàn toàn trái ngược với căng thẳng. Nó cũng không phù hợp với các trường hợp "trải nghiệm mở rộng thời gian" xảy ra khi thiền định hoặc trong những khoảnh khắc hòa mình với thiên nhiên, nơi mà không có nguy hiểm hay áp lực nào hiện diện.

Một số nhà nghiên cứu khác cho rằng "trải nghiệm mở rộng thời gian" có thể là một sự thích nghi tiến hóa. Trong quá khứ, khi con người phải đối mặt với các tình huống nguy hiểm như đối đầu với thú dữ hoặc thiên tai, khả năng "kéo dài" thời gian có thể giúp họ đưa ra những quyết định nhanh và chính xác, từ đó tăng cơ hội sống sót.

Ngoài ra, còn có giả thuyết cho rằng trải nghiệm kéo dài thời gian thực chất chỉ là một "ảo tưởng hồi tưởng". Trong các tình huống nguy cấp, não bộ của chúng ta ghi nhận một lượng lớn thông tin hơn bình thường, tạo ra ký ức phong phú và chi tiết. Khi hồi tưởng lại, những ký ức này có thể khiến chúng ta cảm thấy như thời gian đã kéo dài.

Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy đa số những người trải qua "trải nghiệm mở rộng thời gian" đều tin rằng đó là một trải nghiệm thực tế, không phải ảo giác. Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy, trong 280 trường hợp "trải nghiệm mở rộng thời gian" , chỉ 3% người tham gia cho rằng đó là ảo giác, trong khi 87% khẳng định rằng họ thực sự cảm nhận được sự kéo dài của thời gian.

Theo nhiều chuyên gia, chìa khóa để giải thích "trải nghiệm mở rộng thời gian" nằm ở trạng thái ý thức thay đổi. Khi gặp cú sốc mạnh, như một tai nạn, hoặc khi đạt đến trạng thái tập trung cao độ trong thể thao, ý thức bình thường của chúng ta có thể bị gián đoạn, chuyển sang một trạng thái đặc biệt, nơi thời gian không còn trôi qua như thường lệ.

Trong những trạng thái ý thức thay đổi này, cảm giác về bản thân và thời gian thường bị mờ nhạt. Nhà tâm lý học Marc Wittmann từng chỉ ra rằng cảm giác về thời gian gắn liền với ý thức về bản thân. Khi cảm giác bản thân hòa tan – chẳng hạn khi thiền hoặc khi đắm chìm trong một môi trường tự nhiên – thời gian dường như mở rộng, đưa con người ra khỏi nhịp điệu thường ngày và bước vào một "thế giới thời gian khác".

Trải nghiệm mở rộng thời gian là một hiện tượng độc đáo, nhắc nhở chúng ta rằng thời gian không chỉ là một đại lượng vật lý mà còn là một phần của ý thức. Dù vẫn còn nhiều điều chưa được giải đáp, nghiên cứu về "trải nghiệm mở rộng thời gian" không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về não bộ và ý thức mà còn mở ra những góc nhìn mới về mối liên hệ giữa con người và thời gian.