Từng gây bão toàn cầu với Nokia, Ericsson, thời hoàng kim của ngành công nghệ châu Âu giờ chỉ còn là dĩ vãng, bị Mỹ và Trung Quốc bỏ xa: Vì đâu nên nỗi?

Trong báo cáo thường niên mới nhất của mình, Nvidia – gã khổng lồ chip AI, thậm chí còn không báo cáo doanh thu của công ty ở châu Âu. Điều này gợi ra một câu chuyện lớn hơn về ngành công nghệ của lục địa già.

Ngày nay, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ ở châu Âu chỉ bằng 1/5 so với ở Mỹ và một nửa so với Trung Quốc. Đầu tư vào AI ở Mỹ cao hơn khoảng 50 lần so với ở châu Âu. Ngành công nghệ châu Âu đang tụt hậu so với các đối thủ cạnh tranh ở mức đáng báo động.

Làn sóng sa thải công nghệ gần đây đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về một số điểm yếu trong cơ cấu mô hình châu Âu. Tái cơ cấu ở châu Âu tốn nhiều tiền bạc và thời gian hơn nhiều so với ở Mỹ. Điều này đang cản trở đầu tư vào AI.

Tại Mỹ, Microsoft đã sa thải 10.000 nhân viên vào tháng 1/2023 và đưa ra tổng trợ cấp thôi việc là 800 triệu USD, tương đương 80.000 USD một người. Chi phí tái cơ cấu bằng 5,9 tháng lương trung bình. Đối với Meta, tỷ lệ này là 4,2 tháng, Google là 7,5 tháng, trong khi đối với X (Twitter) là 3 tháng, tác giả bài báo và doanh nhân công nghệ Oliver Coste cho biết.

Thành công mang tính đột phá của ChatGPT đã tạo ra phản ứng domino. Microsoft đã tái cơ cấu nhân sự, đầu tư 10 tỷ USD vào OpenAI, và chi mạnh tay cho cơ sở hạ tầng AI của riêng mình. Meta đã tạm dừng nỗ lực của mình trên metaverse, sa thải 20.000 nhân viên trong vòng vài tháng và tăng khoản đầu tư vào AI lên 37 tỷ USD trong năm nay. Lo lắng thế thống trị trong lĩnh vực tìm kiếm của mình bị ảnh hưởng, Google đã dừng các dự án lớn, sa thải 12.000 nhân viên và tăng tốc phát triển AI bằng cách tăng đầu tư vào R&D lên 45 tỷ USD trong năm 2023.

Tại châu Âu, ba hãng công nghệ hàng đầu – Nokia, SAP và Ericsson – cũng đã công bố kế hoạch tái cơ cấu. Doanh số của Nokia – nhà đầu tư công nghệ lớn nhất châu Âu, lao dốc vào năm ngoái, đòi hỏi công ty phải hành động ngay lập tức. Nhưng phải đến năm 2026, Nokia mới triển khai được kế hoạch của mình do các quy định lao động ở Đức, Pháp và Phần Lan.

SAP, công ty phần mềm hàng đầu Châu Âu, cũng không phản ứng nhanh hơn là bao khi chỉ có thể đầu tư 500 triệu euro mỗi năm vào AI, so với hàng chục tỷ USD được đầu tư bởi các tập đoàn công nghệ khổng lồ trong nhóm Magnificent 7 của Mỹ.

Ví dụ, quá trình tái cơ cấu phức tạp ở Đức có thể được minh họa bằng kế hoạch hai năm được hãng sản xuất ô tô Volkswagen công bố vào tháng 10 năm ngoái. Volkswagen cho biết kế hoạch này vẫn cần có sự chấp thuận của công đoàn công ty, trong đó người lao động phải được đảm bảo việc làm cho đến giữa năm 2025.

Tái cơ cấu có vai trò quan trọng trong lĩnh vực công nghệ hơn bất kỳ lĩnh vực nào khác. Tại sao? Đơn giản vì đầu tư vào công nghệ tiên tiến có nhiều rủi ro hơn. Không có gì lạ khi tỷ lệ thất bại lên tới 80%.

Trong cuốn sách “Châu Âu, Công nghệ và Chiến tranh” của Coste, các khoản đầu tư được coi là có lãi ở Mỹ lại không tạo được hiệu quả ở châu Âu. Lý do là các công ty lớn thiếu khả năng tái cấu trúc nhanh chóng và tốn ít chi phí.

Ở cấp độ vĩ mô hơn, nhận định này được củng cố bởi một nghiên cứu của McKinsey. Nghiên cứu cho thấy các công ty lớn ở châu Âu có lợi nhuận thấp hơn nhiều so với các đối tác Mỹ, và 90% khoảng cách đó được cho là từ các ngành sáng tạo công nghệ.

Công nghệ rất khó đoán, mang tính đột phá và không ổn định. Với trợ cấp thôi việc cao hơn và thời gian trì hoãn dài hơn, chi phí thích ứng ở châu Âu cao hơn ở Mỹ khoảng 10 lần. Sau nhiều thập kỷ, các công ty Mỹ có đủ nguồn tài chính để đầu tư vào AI, còn các công ty châu Âu đơn giản là không thể so sánh được.

AI đang thúc đẩy cuộc cách mạng công nghiệp hiện nay, giống như động cơ hơi nước ở thế kỷ 19 và động cơ đốt trong ở thế kỷ 20. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng AI trên toàn cầu được dự báo sẽ đạt khoảng 150 tỷ USD vào năm 2024, chủ yếu là Mỹ và Trung Quốc dẫn đầu. Ngược lại, ở châu Âu, chỉ có khoản đầu tư trị giá vài tỷ đô la của các ông lớn công nghệ và startup.

Các yếu tố khác đằng sau những khó khăn của châu Âu trong lĩnh vực công nghệ có thể là hội nhập thị trường, quy mô thị trường, nguồn vốn, cơ chế và thậm chí cả văn hóa. Tuy nhiên, dường như không có yếu tố nào trong số này ngăn cản được sự xuất hiện của các công ty dẫn đầu châu Âu trong các ngành công nghiệp trưởng thành và ít rủi ro hơn như ô tô hoặc hàng không.

Một giải pháp không đe dọa mô hình xã hội châu Âu và có thể mang lại hiệu quả cao là cải cách luật việc làm để nâng cao mức lương. Điều đó, hơn bất cứ điều gì khác, có thể giúp đưa châu Âu trở lại vị trí dẫn đầu về đổi mới.

Theo FT