Uống thực phẩm chức năng có thực sự giúp bạn khỏe hơn?

Nếu bạn hỏi ý kiến bác sĩ, về việc có hay không nên sử dụng thực phẩm chức năng, đa phần họ sẽ nhắc nhở bạn rằng: Đồng tiền thật khó kiếm.

Cho tới nay, ngày càng nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra sự vô dụng của thực phẩm chức năng với đối tượng đích mà thực phẩm đó nhắm đến. Một bài xã luận, đăng trên tạp chí JAMA Network của Hiệp hội Y học Hoa Kỳ tháng trước, thậm chí gọi thực phẩm chức năng là “nghịch lý”. Câu hỏi đặt ra là vì sao các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng thực phẩm chức năng đem lại rất hạn chế ích lợi mà những viên nang đắt đỏ ấy lại được mọi người đón nhận và tiêu thụ rất mạnh mẽ?

Các nhà khoa học cũng không hiểu sao lại có rất nhiều người sử dụng thực phẩm chức năng

Thường thì bạn gặp một ai đó, những người thân, bạn bè, đồng nghiệp, nói với bạn rằng họ đã sử dụng một loại thực phẩm chức năng để chữa khỏi bệnh hay cảm thấy khỏe mạnh hơn. Nếu bạn phàn nàn rằng mình cũng gặp phải vấn đề tương tự, họ sẽ ngay lập tức khuyên bạn, thậm chí nhiệt tình giúp bạn đi mua loại thực phẩm chức năng họ đang sử dụng.

Nhiều người đã từng sử dụng melatonin và viên uống bổ sung magie để mong muốn có một giấc ngủ tốt hơn. Ai đó đã giới thiệu Glucosamine-chondroitin làm giảm cơn đau khớp. Và bạn tin rằng uống những viên dầu cá hay vitamin tổng hợp mỗi ngày là để bảo vệ não và trái tim bạn?

Bởi vì chúng ta đều bận rộn, đa số mọi người không tìm hiểu sâu hơn về những nghiên cứu tác dụng của thực phẩm chức năng. Thiếu kiến thức, họ sẽ phải trả một số tiền lớn mà chẳng nhận được lợi ích nào từ những viên nang đắt đỏ.

Đầu tiên, hãy nói về ví dụ về những viên vitamin tổng hợp. Có vẻ như đó là loại thực phẩm chứng năng phổ biến nhất mà nhiều người hay dùng hiện nay. Đồng nghiệp của bạn khuyên rằng nếu bạn thấy mệt mỏi, nếu bạn muốn phòng ngừa béo phì, tiểu đường, hãy uống vitamin tổng hợp?

Tuy nhiên, một ủy ban độc lập triệu tập bởi Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, sau nhiều nghiên cứu, đã kết luận: Không có đủ bằng chứng hiện tại, chứng minh các loại viên bổ sung vitamin hỗn hợp có tác dụng chống lại bệnh mạn tính, như tiểu đường, tim mạch…Bên cạnh đó, Hiệp hội Ung thư, Hiệp hội tim mạch và Dịch vụ Y tế dự phòng Hoa Kỳ đều tuyên bố không tìm thấy bằng chứng nói rằng những loại thực phẩm chức năng, sử dụng hàng ngày, có tác dụng ngăn ngừa ung thư hay bệnh tim. Các cơ quan này đều khuyến cáo người dân nên ăn uống theo một chế độ dinh dưỡng cân bằng, với các loại thực phẩm lành mạnh. Điều đó mới thực sự hiệu quả, chứ mọi người không nên trông đợi vào lợi ích từ các viên nang thực phẩm chức năng.

Tuy nhiên, với những người có nguy cơ cao về thiếu hụt vi chất (như chế độ ăn không đa dạng, người đang ốm mà ăn uống kém, tức là có tăng nhu cầu chất dinh dưỡng mà các nỗ lực đảm bảo chế độ ăn đáp ứng đủ nhu cầu không được) thì những viên bổ sung vitamin tổng hợp này lại thực sự hữu ích.

Hơn một nửa dân số Mỹ sử dụng thực phẩm chức năng, và các nhà khoa học không nghĩ như vậy là thông minh

Như vậy, thực phẩm chức năng không phải hoàn toàn vô dụng. Bạn là người khỏe mạnh bình thường, ăn uống đầy đủ và cân bằng, bạn sẽ không cần sử dụng thực phẩm chức năng. Nhưng nếu bạn thuộc nhóm đối tượng bị thiếu hụt dinh dưỡng thực sự, thực phẩm chức năng sẽ phát huy tác dụng.

Một ví dụ khác: ngày nay, các bác sĩ thường xuyên kiểm tra nồng độ vitamin D, đặc biệt là ở người già. Bởi vì nếu thiếu hụt vitamin D, cơ thể bạn sẽ không hấp thụ được đủ canxi và phố pho từ thực phẩm. Các thành phần này hỗ trợ cho sự chắc khỏe của xương.

Nhưng chúng ta đều biết cơ thể mỗi người đều có khả năng tự sản sinh vitamin D một cách tự nhiên, khi làn da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Nghiên cứu mới đây tạp chí British Medical Journal chỉ ra rằng: Với đa số mọi người, sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung vitamin D cũng chẳng đem lại lợi ích gì.

Mặc dù uống vitamin D điều độ cũng không gây tác hại, nhưng lẽ dĩ nhiên là bạn sẽ tốn rất nhiều tiền, cho một lượng vitamin D mà lẽ ra cơ thể có thể tự nó sản xuất miễn phí.

Vậy đâu là đối tượng mà những viên thực phẩm chức năng bổ sung vitamin D có thể cung cấp lợi ích? Họ là những người có da sẫm màu, gốc Phi, Nam Á, sống ở những vùng cực lạnh giá, người làm việc cả ngày trong các tòa nhà, hầm mỏ, người già, người bệnh nằm liệt, người ít khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời…

Tựu chung lại, chỉ những người thiếu hụt vitamin D mới phải sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung vitamin D. Bạn có lẽ sẽ không thuộc nhóm người này, bởi ngay cả một nhân viên ngồi cả ngày trong văn phòng, chỉ cần xắn tay áo trong giờ ra ngoài ăn trưa, cũng đủ để tự tổng hợp được lượng vitamin D cần thiết.

Vitamin D không có tác dụng với đa số mọi người, chỉ những ai thiếu hụt vitamin D thực sự mới cần đến chúng

Ví dụ thứ ba, hãy nói về những viên thực phẩm chức năng bổ sung canxi. Liệu bạn có cần uống viên canxi, khi mà nguồn canxi có mặt ở khắp mọi nơi, trong rất nhiều loại thực phẩm bạn ăn hàng ngày. Sữa có canxi, sữa chua, pho mát, kem… đều có canxi. Ngay cả các loại rau xanh cũng có canxi.

Mọi người sử dụng thực phẩm chức năng thường mong đợi thái quá lợi ích của chúng mà không để ý đến những tác dụng phụ. Ví dụ, uống thực phẩm chức năng bổ sung canxi có thể gây táo bón. Nhưng thế vẫn còn tương đối nhẹ, hãy xem những nguy cơ tệ hơn nữa.

Một phân tích từ 15 nghiên cứu năm 2010 chỉ ra thực phẩm chức năng bổ sung canxi làm tăng nguy cơ đau tim thêm 30%. Nó cũng có thể dẫn đến sỏi thận và vấn đề tiêu hóa.

Cũng như vitamin D, thực phẩm chức năng bổ sung canxi chỉ nên dành cho những người thiếu hụt canxi, người có bệnh loãng xương, người dị ứng với sữa hoặc người già, người phải đối mặt với nguy cơ gãy xương cao. Ngoài ra thì các chuyên gia đều khuyến cáo chúng ta nên bổ sung canxi một cách tự nhiên thông qua các nguồn thực phẩm.

Bạn nên bổ sung canxi tự nhiên từ các nguồn thực phẩm, chứ không phải uống những viên thực phẩm chức năng thay thế

Bây giờ, nói đến những viên dầu cá. Mọi người thường sử dùng dầu cá, với mong muốn nó có thể ngăn chặn bệnh tim và duy trì sự minh mẫn của não bộ. Loại thực phẩm chức năng này chứa axit béo Omega-3, được chứng minh là rất tốt cho sức khỏe não bộ và ngăn ngừa viêm nhiễm. Omega-3 cũng là một yếu tố quan trọng với sức khỏe của tim.

Tuy nhiên, một nghiên cứu năm 2013, khảo sát hơn 12.000 bệnh nhân có nguy cơ cao phải đối diện với một cơn đau tim, cho thấy những viên dầu cá không hề bảo vệ được họ. Cũng trong năm ấy, một nghiên cứu khác lại cảnh báo việc uống dầu cá làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.

Các nhà nghiên cứu cảnh báo những người đàn ông có nguy cơ cao chỉ nên nạp omega-3 thông qua việc ăn thực phẩm, mà cụ thể là các loại cá béo từ một đến 2 bữa mỗi tuần.

Cảnh giác với dầu cá, nó có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt

Megie, một khoáng chất rất quan trọng với chức năng cơ bắp, cũng được nén vào các viên thực phẩm chức năng và ngày càng trở nên phổ biến với mọi người. Những ai có bệnh thận, bệnh Crohn và phải uống thuốc ức chế axit là những đối tượng thường bị thiếu hụt magie.

Bạn có thể xét nghiệm máu để biết mình có thiếu thụ magie hay không. Nếu có, các bác sĩ sẽ khuyên bạn nên ăn rau chận vịt, các loại hạt, đậu và ngũ cốc nguyên cám. Đừng chỉ trông chờ vào các viên thực phẩm chức năng bổ sung magie.

Nghiên cứu chỉ ra viên uống magie không ngăn ngừa được chuột rút ở người bình thường, nó chỉ có một ít tác dụng trên phụ nữ có thai. Ở liều > 250mg, những viên thực phẩm chức năng bổ sung magie có thể gây tiêu chảy. Chúng cũng ảnh hưởng đến việc bạn sử dụng các loại thuốc khác như kháng sinh hoặc thuốc lợi tiểu. Những người mắc bệnh mạn tính phải cẩn thận với magie, tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi muốn sử dụng chúng.

Ngày càng nhiều nghiên cứu chỉ ra nhiều loại thực phẩm chức năng không có tác dụng như quảng cáo

Danh sách thực phẩm chức năng phổ biến tiếp tục với các viên uống bổ sung tinh chất củ nghệ. Nghệ là một gia vị truyền thống trong ẩm thực Châu Á. Các nhà khoa học để ý đến nghệ vì y học cổ truyền Trung Quốc đã sử dụng nó trong hàng ngàn năm.

Nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy nghệ có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa và thậm chí chống lại ung thư. Thế nhưng, Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ cho biết có quá ít nghiên cứu trên người xác nhận lại những lợi ích từ củ nghệ. Như vậy thì thực sự những người đang sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung tinh chất nghệ đang hoàn toàn tin vào những tác dụng mà chưa được khoa học khẳng định.

Ngoài ra, còn rất nhiều ví dụ khác chứng minh cho việc sử dụng thực phẩm chức năng mà lợi ích chẳng thấy đâu, đôi khi lại còn gây hại.

Một thời gian, selen và vitamin E được một số nhà khoa học khẳng định có thể làm giảm ung thư tuyến tiền liệt. Nhưng cho đến khi một nghiên cứu, tài trợ bởi chính phủ Hoa Kỳ, khảo sát hiệu quả của selen và vitamin E trên người thì than ôi: Những người đàn ông uống vitamin E phát triển nguy cơ đáng kể mắc ung thư. Còn nhóm sử dụng selen thì nhiều khả năng mắc tiểu đường.

Với thực phẩm chức năng, hãy thận trọng và tiết kiệm túi tiền của bạn

Tương tự, axit folic và vitamin nhóm B khác từng được cho là giúp ngăn ngừa bệnh tim và đột quỵ. Cho đến khi nghiên cứu sau này không xác nhận được kết quả trước, thậm chí còn chỉ ra liều cao của chúng có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

Glucosamin-chondroitin thì vẫn được mọi người tin dùng để làm giảm viêm đau khớp. Nhưng những thử nghiệm lâm sàng lớn đều cho thấy loại glucosamine thường được sử dụng trong các loại thực phẩm chức năng (Glucosamin HCl) chẳng làm gì hơn một viên giả dược. Tuy nhiên Glucosamin sulfate thì lại mang lại một số hiệu quả điều trị nhất định. Do đó cần phải xem xét kỹ bản chất hóa học của các loại thực phẩm chức năng trước khi quyết định lựa chọn.

Nói tóm lại, khoa học ngày nay đang từng bước chứng minh vai trò của các sản phẩm thực phẩm chức năng. Nhiều báo cáo đã chứng minh được sự vô dụng của một số loại thực phẩm chức năng trên những đối tượng nhất định.

Trong khi chờ kết quả chứng minh khoa học, bạn đừng bao giờ vội tin vào những hứa hẹn trên bao bì của nhà sản xuất, lời giới thiệu của bạn bè, người thân hay bất kỳ ai khác. Luôn nhớ một thông điệp từ các bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng khi họ nói về thực phẩm chức năng: Thận trọng và tiết kiệm túi tiền của bạn.

Tham khảo Nytimes, JAMA, Harvard