Vì sao máy ảnh đời mới càng ngày càng đắt hơn?

Những chiếc máy ảnh hiện đại mang trong mình vô số công nghệ: cảm biến khổ lớn, bộ xử lý ảnh chuyên dụng, khả năng lấy nét theo mắt chim đang bay, thân vỏ kín khít chống nước và bụi. Với chừng ấy "đồ chơi" tối tân, không lạ khi giá bán vượt xa một mẫu điện thoại cao cấp. Thế nhưng mức giá vài chục, thậm chí vài trăm triệu đồng vẫn khiến nhiều người băn khoăn: liệu linh kiện đắt đỏ đến đâu, hay còn yếu tố nào khác đang ẩn sau tem giá? Hãy cùng lần ngược chuỗi giá trị của một chiếc máy ảnh để hiểu rõ nguyên nhân.

1. Thị trường thay đổi, phân khúc giá rẻ dần biến mất

Mười năm trước, mỗi hãng đều có dăm ba mẫu DSLR chỉ khoảng 10 triệu đồng. Khi chất lượng camera trên điện thoại thông minh bứt tốc, người dùng phổ thông không còn hứng thú mang theo thiết bị cồng kềnh. Nhu cầu tụt giảm khiến các model giá rẻ "chết yểu", dây chuyền sản xuất bị dừng, kỹ sư và vốn đầu tư được dồn vào phân khúc cao cấp - nơi vẫn còn những khách hàng sẵn sàng chi mạnh cho đam mê nhiếp ảnh. Kệ trưng bày vì vậy chỉ còn lại các thân máy đắt đỏ, tạo ấn tượng rằng giá máy đang "leo thang" từng năm, trong khi thực chất là tầng đáy của kim tự tháp đã biến mất khỏi tầm mắt.

Sự co hẹp phân khúc kéo theo hệ quả dây chuyền: số lượng đặt hàng linh kiện giảm, lợi thế quy mô mất dần, khiến chi phí trung bình trên mỗi thân máy đội lên một bậc ngay từ khâu sản xuất.

2. Lạm phát âm thầm phóng đại con số

Giá niêm yết chưa bao giờ đứng yên trước trượt giá tiền tệ. Chiếc Canon 5DS R ra mắt năm 2015 được bán 3 899 USD; nếu quy đổi theo lạm phát Hoa Kỳ, con số đó tương đương xấp xỉ 6 700 USD vào năm 2025. Gần như cùng mức giá ấy, người mua hôm nay có thể chọn Fujifilm GFX100 II khổ medium format. Người tiêu dùng thường bốn hoặc năm năm mới nâng cấp một lần nên ít khi chú ý tới biến động tiền tệ, kết quả là những model flagship nghe chừng "đắt vô lý" dù thực ra mức tăng phần lớn nằm ở lạm phát.

Lạm phát còn tác động tới chi phí vận hành nhà máy, lương kỹ sư, giá năng lượng và logistic. Tất cả được cộng dồn vào chi phí sản xuất, rồi chuyển thẳng sang giá bán cuối cùng.

3. Khung vỏ sinh ra để chịu đựng khắc nghiệt

Trên một mẫu thân máy bình dân, phần lớn chi tiết làm bằng nhựa polycarbonate. Chất liệu này rẻ và nhẹ, phù hợp nhu cầu gia đình. Ngược lại, khung máy chuyên nghiệp sử dụng hợp kim magie, sau đó được gia công CNC, phủ sơn tĩnh điện, lắp gioăng cao su ở mọi khe hở. Kết quả là thiết bị có thể hoạt động trong mưa rừng Amazon, chịu gió cát sa mạc hay cái lạnh xuống âm độ ở Bắc Cực.

Gia công magie đòi hỏi lò nung nhiệt độ cao, máy phay chính xác và bộ phận đo kiểm khắt khe. Tỷ lệ phế phẩm sau mỗi mẻ đúc cao hơn hẳn ép nhựa, vì vậy chi phí sản xuất một khung vỏ loại này đắt gấp nhiều lần. Đó là khoản "bảo hiểm rủi ro" mà các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp chấp nhận trả để đổi lấy độ bền vận hành.

4. Cảm biến - lát cắt silicon giá trị nhất

Cảm biến là trái tim của máy ảnh. Trên cùng một tấm wafer silicon, cảm biến APS-C cỡ nhỏ chỉ chiếm diện tích bằng một phần ba full frame. Khi lát cắt lớn gấp ba, số lượng thành phẩm giảm xuống tương ứng. Tỷ lệ lỗi cũng tăng vì diện tích lớn nghĩa là nhiều khả năng gặp điểm chết hoặc vết xước. Nếu một lô wafer thu được 100 cảm biến APS-C với 5 phần trăm lỗi, vẫn còn 95 miếng đạt chuẩn; nhưng cùng lô wafer đó chỉ cắt được 33 cảm biến full frame, lại phải loại thêm khoảng 10 phần trăm lỗi, chỉ còn 30 miếng thành phẩm. Chính tỉ lệ hao hụt này làm giá một cảm biến full frame cao gấp ba, bốn lần APS-C.

Đối với cảm biến medium format, kích thước lớn hơn nữa và sản lượng rất thấp, chỉ vài nghìn chiếc mỗi năm. Đường kính lát cắt lớn đến mức hãng phải bỏ đi gần nửa tấm wafer, khiến chi phí sản xuất mỗi miếng silicon vượt trội. Vì thế, một thân máy medium format có giá không kém một chiếc xe tay ga là chuyện bình thường.

5. R&D: hành trình ngốn ngân sách nhiều năm

Một mẫu máy ảnh mới không chỉ là vỏ kim loại và vài bo mạch. Hãng phải khởi động khảo sát thị trường, xác định tính năng người dùng cần, rồi chuyển về phòng lab để thiết kế. Khâu tạo nguyên mẫu đầu tiên tốn hàng chục nghìn đô la, nhưng chi phí leo thang nhanh khi phải ra đời phiên bản thứ hai, thứ ba nhằm điều chỉnh thuật toán lấy nét, bộ chống rung, hệ thống tản nhiệt.

Thuật toán lấy nét nhận diện mắt chim là ví dụ tiêu biểu. Để theo dõi mục tiêu có bán kính vài milimet di chuyển hàng chục mét mỗi giây, nhóm kỹ sư phải thu thập hàng terabyte dữ liệu, huấn luyện mô hình, rồi tối ưu hóa để chạy trên bộ xử lý tích hợp. Quá trình ấy kéo dài nhiều năm, đòi hỏi đội ngũ lập trình viên, chuyên gia thị giác máy tính và nhiếp ảnh gia thực nghiệm – tất cả gộp lại thành con số chi hàng trăm nghìn đô la cho riêng một tính năng.

6. Sản lượng khiêm tốn, chi phí cố định cao

Báo cáo Nikkei chỉ ra rằng Canon bán khoảng 3,3 triệu thân máy trong năm vừa qua, Sony đạt xấp xỉ 2 triệu, Nikon chưa chạm mốc 1 triệu. Để so sánh, Apple xuất xưởng hơn 77 triệu iPhone chỉ trong ba tháng cuối năm. Với sản lượng nhỏ, chi phí đầu tư dây chuyền, khuôn đúc, robot lắp ráp và phòng kiểm tra không thể khấu hao đủ nhanh, buộc mỗi thân máy "gánh" chi phí cố định cao hơn đáng kể.

Đó cũng là lý do các hãng chia sẻ linh kiện. Cảm biến, khung ngắm và bộ xử lý ảnh thường được đưa vào nhiều model ở các phân khúc khác nhau, nhằm tăng sản lượng linh kiện và hạ giá thành mỗi đơn vị. Nếu phải thiết kế hoàn toàn mới cho từng đời máy, giá bán sẽ còn cao hơn mức hiện tại.

7. Marketing và hào quang thương hiệu

Chiến dịch quảng bá sản phẩm thời đại số không dừng ở một thông cáo báo chí. Hãng phải tài trợ các cuộc thi ảnh, hợp tác nhiếp ảnh gia nổi tiếng, đồng hành cùng hội thảo, trả phí hiện diện trên YouTube và TikTok. Mỗi video trải nghiệm độc quyền hay bài phỏng vấn hậu trường gắn liền với ngân sách cụ thể, thường tính bằng trăm nghìn đô la.

Với các tên tuổi lâu đời như Leica, yếu tố lịch sử và cảm giác sở hữu vật phẩm sang trọng nâng giá bán lên thêm một nấc. Người mua không chỉ trả tiền cho linh kiện mà còn trả cho di sản thương hiệu, sự khan hiếm và giá trị sưu tầm.

8. Làm sao để tiết kiệm mà vẫn thỏa đam mê

Máy ảnh, không giống điện thoại, không lỗi mốt trong vòng một hoặc hai năm. Một thân máy mirrorless ra đời từ năm 2020 vẫn có thể cho ra ảnh triển lãm nếu được ghép với ống kính phù hợp. Vì vậy, mua máy cũ là cách nhiều nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp lựa chọn: họ chấp nhận mất đi vài tính năng nhỏ để đổi lấy khoản tiết kiệm hàng chục triệu đồng, rồi đầu tư vào ống kính chất lượng hoặc kinh phí cho những chuyến đi săn ảnh.

Bên cạnh đó, người dùng có thể cân nhắc thuê máy khi cần quay phim hoặc chụp sự kiện đặc biệt, tránh phải bỏ ra số tiền lớn cho thiết bị ít sử dụng. Việc hiểu cấu trúc chi phí và vòng đời sản phẩm cho phép bạn ra quyết định hợp lý hơn, đầu tư đúng vào những yếu tố tác động trực tiếp tới chất lượng hình ảnh.

Kết luận

Giá một chiếc máy ảnh cao cấp phản ánh tổng hòa của khung vỏ bền bỉ, cảm biến lớn khó chế tạo, ngân sách nghiên cứu kéo dài, sản lượng hạn chế và chi phí tiếp thị đáng kể. Khi nắm rõ những lớp chi phí này, con số trên tem giá không còn quá khó hiểu. Và quan trọng hơn, bạn sẽ biết đâu là cách sử dụng nguồn ngân sách hiệu quả nhất cho hành trình nhiếp ảnh của riêng mình.