Việt Nam như "cỗ máy nghiền" dịch vụ gọi xe công nghệ: Gojek biết vậy sao còn lao vào như thiêu thân?

Theo Asia Tech Review, thông báo về việc rời khỏi thị trường Việt Nam của Gojek đã đánh dấu kết thúc cho kỷ nguyên cạnh tranh giữa Grab-Gojek.

Câu chuyện về việc Gojek thất bại ở Việt Nam là điều dường như đã được dự đoán từ trước. Bản thân Gojek cũng biết điều đó nhưng vì sao công ty vẫn đưa ra quyết định gia nhập thị trường đầy khó hiểu cách đây 4 năm?

Việt Nam – dấu chấm hết cho Gojek

Trên thực tế, Việt Nam ban đầu vốn là lựa chọn khá hợp lý để mở rộng ở Đông Nam Á. Với dân số 100 triệu người, một nửa trong số đó dưới 30 tuổi, đây đã trở thành thị trường mở rộng đầu tiên của Gojek vào những ngày tháng sôi động của tháng 8/2018. Công ty Indonesia tìm cách lấp đầy khoảng trống được tạo ra khi Uber rời khỏi khu vực và một phần là để tăng sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.

Việt Nam là bước đầu tiên trong quá trình mở rộng bao gồm Singapore, Thái Lan và Philippines. Trong số các thị trường đó, hiện chỉ còn lại Singapore. Gojek có thể sẽ không rời khỏi Singapore vì thị trường này đã có lãi và sự gắn kết nhất định với nền tảng. Nhưng chẳng ai nói trước được điều gì.

Trên thực tế, sự mở rộng của Gojek đã bị cản trở rất nhiều.

AirAsia đã mua lại GET, doanh nghiệp của Gojek tại Thái Lan, với mức giá cắt giảm là 50 triệu USD vào tháng 7/2021. Tại Philippines, Gojek không thể ra mắt dịch vụ gọi xe do không xin được giấy phép.

Coins.ph, công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính mà Gojek mua lại tại Philippines với giá gần 100 triệu USD vào năm 2019, chưa bao giờ được tích hợp vào hoạt động kinh doanh. Sản phẩm của công ty này trở nên trì trệ và chỉ hai năm sau đó đã bị bán cho một công ty do cựu giám đốc tài chính của Binance điều hành.

Việt Nam là cái tên nối dài vào danh sách tồi tệ đó.

Ban đầu, số liệu về thị phần cho thấy Gojek đang thách thức Grab một cách nghiêm túc nhưng kết quả lại không được như mong đợi.

Có nhiều ước tính khác nhau, nhưng Gojek Vietnam (trước đây gọi là GoViet) được trích dẫn rộng rãi là công ty thứ tư trên thị trường với thị phần một chữ số. Công ty đứng sau Grab và những công ty mới hơn như Xanh SM và Be Group. Bản thân GoTo (công ty mẹ) cho biết Việt Nam, nơi công ty cung cấp dịch vụ gọi xe, giao đồ ăn và giao hàng, đóng góp chưa đến 1% tổng số giao dịch.

GoTo không phải là công ty quốc tế duy nhất gặp khó khăn tại Việt Nam: Grab đã ngừng cung cấp dịch vụ ví điện tử cách đây nhiều tháng sau khi không nhận được sự chú ý đáng kể và Baemin, một công ty giao hàng Hàn Quốc thuộc sở hữu của công ty mẹ Foodpanda là Delivery Hero, đã rời khỏi Việt Nam vào năm ngoái sau bốn năm không đạt được nhiều tiến triển.

Mục đích thực sự của Gojek

Mọi chuyện đã từng rất khác vào năm 2018. Gojek bị cuốn vào cuộc chiến huy động vốn với Grab, và mục tiêu của công ty là chuyển từ thống trị Indonesia - nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á và quốc gia có dân số lớn thứ tư thế giới - sang mở rộng ra nước ngoài, lấp đầy khoảng trống từ Uber.

Việt Nam là một cách hữu hiệu để chọc tức con gấu Grab. Tăng cường khuyến mại và giảm giá để tăng thị phần, qua đó buộc Grab phải đưa ra những nhượng bộ tài chính tương tự, đồng thời có thể làm nổi bật hình ảnh chính thương hiệu của mình.

Đơn giản là Grab không có thị phần ở Thái Lan hoặc không có sự hiện diện ở Philippines, vì vậy Việt Nam đã trở thành mục tiêu tấn công buộc Grab phải tập trung nhiều hơn vào các thị trường bên ngoài Indonesia, nơi mà Gojek đang thống trị và CEO Grab Anthony Tan rất muốn chiếm giữ.

Tan quá ám ảnh với việc giành vị trí hàng đầu ở Indonesia đến nỗi ông gọi đó là Dự án Jericho, được đặt theo tên câu chuyện trong Kinh thánh. Nói cách khác, Gojek cần gây áp lực lên Grab ở thị trường bên ngoài như một cách để giảm bớt áp lực cho thành trì của mình.

Về mặt đầu tư, có vẻ như mọi thứ đã đơm hoa kết trái. Lời hứa mở rộng khu vực đã giúp Gojek trở thành kỳ lân vào năm 2016 và sau đó huy động được 2 tỷ USD với mức định giá 9,5 tỷ USD vào năm 2019. Công ty thậm chí còn có vốn để mở thêm cả một công ty chuyên về đầu tư.

Các giám đốc điều hành của Gojek thời điểm đó tin rằng việc mở rộng sang các thị trường mà Grab đã thống trị, với lợi thế đi trước, vẫn đáng giá nếu điều đó giúp định vị Gojek như một công ty đa thị trường và thu hút thêm đầu tư, thay vì chỉ giới hạn ở một thị trường duy nhất.

Vì vậy, mặc dù nhân viên Gojek, và thậm chí cả Grab, không mấy tin tưởng vào việc Gojek có thể thiết lập sự hiện diện to lớn ở nước ngoài, thậm chí là ở Việt Nam, nhưng công ty vẫn theo đuổi mục tiêu mở rộng của mình cho những mục đích quan trọng hơn.

Tuy nhiên, quay trở lại thời điểm hiện tại thì tình hình đã rất khác.

Là một công ty đại chúng, Gojek đã loại bỏ những bộ phận cồng kềnh giống như cách một con tàu vũ trụ thả đi những tên lửa nặng nề sau khi hoàn thành nhiệm vụ thoát khỏi bầu khí quyển để bay vào không gian.

Tokopedia, bộ phận thương mại điện tử thua lỗ của công ty này vốn trì trệ cũng đã được bán cho TikTok vào cuối năm ngoái trong một thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD. Kể từ đó, GoTo đã ở chế độ cắt giảm chi phí để tìm kiếm con đường dẫn đến lợi nhuận.

Đối thủ cũ của công ty, Grab, cũng đang trên con đường tương tự. Trong khi cả hai đều ăn mừng sự tăng trưởng thì lợi nhuận vẫn còn xa vời đối với GoTo.

Thách thức chính của Gojek hiện nay là đảo ngược đà giảm giá cổ phiếu, thay vì cạnh tranh với Grab - công ty cũng đang gặp khó khăn trên thị trường đại chúng.

Chắc chắn, vẫn có những cuộc thảo luận về một thỏa thuận sáp nhập tiềm năng—và ý tưởng Uber quay trở lại Đông Nam Á không phải là không thể xảy ra khi công ty này đã đạt được lợi nhuận và vẫn sở hữu một phần Grab.

Trò chơi kỳ quặc giữa hai bên đã kết thúc, với việc Gojek rời khỏi Việt Nam. Điều gì sẽ xảy ra trong kỷ nguyên mới này, chỉ có thời gian mới trả lời được.