Virus herpes 'tái sinh' ẩn nấp trong não có thể liên quan đến chấn động và sa sút trí tuệ

Các nghiên cứu mới đã cung cấp thêm manh mối về mối liên hệ giữa chấn thương não và chứng sa sút trí tuệ, cho thấy viêm do chấn động có thể kích hoạt các virus ngủ đông trong não. Phát hiện này có thể giúp giải thích tại sao chấn động, một dạng tổn thương não phổ biến, thường đi trước sự khởi phát của các bệnh lý như Alzheimer hoặc chứng mất trí nhớ liên quan đến chấn thương mãn tính (CTE).

Chấn thương não và sa sút trí tuệ: Một mối nguy tiềm tàng

Chấn thương đầu, đặc biệt là chấn động từ lâu đã được xác định là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ. Mối liên hệ này càng rõ ràng hơn ở những người từng trải qua nhiều lần chấn động hoặc bị tổn thương não lặp đi lặp lại, chẳng hạn như trong các môn thể thao có tính đối kháng cao như bóng đá, quyền Anh, hoặc khúc côn cầu.

Tuy nhiên, cơ chế sinh học cụ thể đứng sau hiện tượng này vẫn là một bí ẩn lớn. Các nhà khoa học đã phát hiện rằng chấn thương não có thể dẫn đến sự tích tụ bất thường của protein, chết tế bào thần kinh và rối loạn chức năng tế bào não – tất cả đều là các dấu hiệu đặc trưng của Alzheimer và CTE. Nghiên cứu mới đây đã cung cấp thêm bằng chứng rằng một loại virus phổ biến, virus herpes simplex 1 (HSV-1) , có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.

Virus ngủ đông trong não: Kẻ thù vô hình

Virus herpes, bao gồm cả HSV-1, có khả năng tồn tại lâu dài trong cơ thể ở trạng thái tiềm ẩn. HSV-1, thường được biết đến như nguyên nhân gây ra mụn rộp, có thể xâm nhập não và "ngủ đông" trong nhiều năm mà không gây ra triệu chứng đáng chú ý.

Dana Cairns, nhà nghiên cứu tại Đại học Tufts và tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: "HSV-1 có thể nằm im lìm trong cơ thể bạn mãi mãi". Nhưng điều gì khiến virus này bất ngờ thức tỉnh? Theo nghiên cứu, tình trạng viêm do chấn thương não có thể đóng vai trò như một chất xúc tác, đánh thức virus và khởi đầu các quá trình bệnh lý liên quan đến chứng sa sút trí tuệ.

Bước đột phá trong nghiên cứu virus và chấn thương não

Nghiên cứu mới, được công bố trên tạp chí Science Advances , sử dụng các mô hình não thu nhỏ được phát triển trong phòng thí nghiệm – một bước tiến lớn trong việc hiểu các cơ chế sinh học phức tạp. Các nhà khoa học đã tạo ra các mô hình não có kích thước chỉ khoảng 6mm, được chế tạo từ tế bào gốc và vật liệu sinh học. Các mô hình này được lây nhiễm HSV-1 và đưa virus vào trạng thái ngủ đông bằng thuốc kháng virus.

Sau đó, nhóm nghiên cứu tạo ra hai loại tổn thương để mô phỏng chấn thương não: một loại chấn thương nặng và một loại nhẹ hơn tương tự như chấn động. Các mô hình não bị tổn thương nhẹ được đặt trong môi trường chất lỏng giống với dịch não, và chúng được tác động cơ học bằng các thiết bị mô phỏng để tái tạo hiện tượng xoắn hoặc rung lắc bên trong hộp sọ.

Kết quả cho thấy rằng cả hai loại tổn thương đều kích hoạt HSV-1 và dẫn đến tình trạng viêm cùng các thay đổi liên quan đến sa sút trí tuệ, như sự tích tụ protein bất thường. Đáng chú ý, khi các mô hình não bị chấn động lặp đi lặp lại, các dấu hiệu bệnh lý càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Ý nghĩa của phát hiện này đối với y học

Những phát hiện từ nghiên cứu không chỉ củng cố mối liên hệ giữa viêm, virus và chứng mất trí nhớ mà còn mở ra hướng đi mới trong điều trị và phòng ngừa. Việc kiểm soát tình trạng viêm sau chấn thương hoặc ngăn chặn HSV-1 hoạt động trở lại có thể giúp giảm nguy cơ phát triển các bệnh lý thần kinh nghiêm trọng.

Tiến sĩ Gorazd Stokin, chuyên gia thần kinh học tại Viện Y học Phân tử và Dịch thuật ở Cộng hòa Séc, nhận xét: "Các kết quả cho thấy tiềm năng ngăn ngừa sự tái kích hoạt virus bằng thuốc chống viêm hoặc kháng virus, dù cần nhiều nghiên cứu hơn để áp dụng vào thực tiễn lâm sàng".

Tương lai của nghiên cứu: Liệu pháp kháng virus và quản lý viêm

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Tufts đang tiếp tục thử nghiệm với các mô hình não để xác định các phương pháp ngăn chặn virus thức tỉnh. Một số ý tưởng bao gồm sử dụng thuốc kháng viêm hoặc các liệu pháp mới nhằm kiểm soát tải lượng virus trong não.

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng hy vọng sẽ mở rộng các thí nghiệm sang các mô hình động vật, nhằm đảm bảo kết quả không chỉ giới hạn trong phòng thí nghiệm mà còn phản ánh thực tế sinh học ở con người.

Mặc dù cần thêm bằng chứng để khẳng định mối liên hệ giữa HSV-1 và chứng mất trí nhớ, nghiên cứu mới là một bước tiến quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về hậu quả dài hạn của chấn thương não.

Nếu các phát hiện này được xác nhận, chúng có thể dẫn đến sự thay đổi lớn trong cách chúng ta điều trị và phòng ngừa các bệnh lý thần kinh. Quan trọng hơn, nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ sức khỏe não bộ, đặc biệt là trong các môn thể thao hoặc ngành nghề có nguy cơ cao.

Giữ cho não bộ khỏe mạnh không chỉ là bảo vệ trí nhớ mà còn là bảo vệ tương lai của chính chúng ta.