10 năm sau khi ra mắt, cùng nhìn ngắm di sản mà The Dark Knight đã để lại

Năm 2008, The Dark Knight (Kỵ Sĩ Bóng Đêm) của Christopher Nolan ra mắt khán giả. Bộ phim là một tác phẩm mang đậm tính thời đại, được cho là đại diện xuất sắc nhất của dòng phim siêu anh hùng ngay cả 10 năm sau này. Cùng nhìn lại về ấn tượng và những di sản mà tác phẩm của Christopher Nolan đã để lại sau một thập kỷ.

Khởi đầu không chắc chắn

Bước vào thế kỷ 21, loạt phim về Batman chứng kiến mình đang ở tình thế khá chông chênh. Sau thảm họa Batman and Robin, đạo diễn Joel Schumacher muốn chuộc tội. Ông này thuyết phục Warner Bros. làm một phần tái khởi động lấy cảm hứng từ bộ Batman: Year One. Hãng Warner Bros. không nghe, hoặc ít nhất là cũng không muốn nghe từ Schumacher. Thay vào đó vài năm sau họ mời Darren Aronofsky để đem Year One lên màn ảnh, nhưng rồi mọi thứ cũng đổ bể. Cuối cùng hãng cũng đã thuê được Christopher Nolan về đạo diễn cho phim.

Christopher Nolan không phải là lựa chọn đầu tiên để khởi động lại loạt phim về Batman.

Nolan khi đó là một ẩn số khi bắt đầu sự nghiệp bằng phim kinh dị Following, sau đó nổi lên bằng Memento , một phim khá lắt léo với các lát cắt thời gian thực thực hư hư; rồi lại bắt tay vào làm lại tác phẩm Insomnia. Không có chút gì gợi ý trong ba tác phẩm này rằng đây sẽ là đạo diễn của Batman. Thế nhưng Nolan đã chứng minh kỳ vọng của Warner Bros. đặt cho mình là đúng và hơn thế.

The Dark Knight dù mượn một số chi tiết từ Year One nhưng đã vạch riêng cho mình một con đường để đi theo. Lần đầu tiên trong lịch sử, một nhà làm phim không kể câu chuyện về Batman. Trong hơn nửa thời lượng phim, anh ta nói về Bruce Wayne, người đàn ông trút bỏ mặt nạ và bộ áo choàng. Phần lớn câu chuyện là hành trình Wayne (Christian Bale) trở thành Người Dơi và cách anh ta quay trở lại thành phố Gotham "nát bét" để dọn dẹp đống hỗn độn nhung nhúc tội phạm.

Bộ phim đã thỏa mãn cơn khát của Nolan đối với chủ nghĩa hiện thực trong điện ảnh. Cùng với người em Jonathan Nolan, vị đạo diễn đã tạo ra một thế giới tội phạm sặc mùi khủng bố - thứ luôn chập chờn trong cơn ác mộng mỗi đêm của người Mỹ. Còn Gotham là một thành phố bị xói mòn bởi tham nhũng. Trong The Dark Knight , cuộc thập tự chinh của Batman đã giáng mạnh một đòn vào cái ổ ung bướu đó.

Joker của Heath Ledger: Gã phản diện xuất sắc nhất nhì lịch sử

Khỏi phải nói Joker của Heath Ledger có sức hút thế nào. Trước anh, Jack Nicholson cũng đã từng cướp sân khấu kép chính để vào vai hoàng tử tội phạm năm 1989. Thế nhưng Joker của Ledger đã vượt qua cái bóng đó. Là mê hoặc, là sắc sảo, đầy ám ảnh, gã điên này là kẻ mà khán giả không thể rời mắt khỏi. Anh em nhà Nolan mô tả gã giống như con cá mập của Jawws - một thế lực mà con người trở nên yếu ớt và nhỏ bé. Joker của Ledger không phải là người - gã là một bóng ma có thể triệu hồi lên ở đầu phố góc nhà bất thình lình.

Không có cách nào là hoàn toàn đúng hay sai khi chuyển thể một nhân vật truyện tranh lên màn ảnh (ai đó vẫn khen Joker của Jared Leto đấy thôi). Ledger có mượn nguyên liệu từ comic, nhưng nhồi vào đó sự hoang dã, đau đớn của một con thú bị thương khiến Joker trở nên nổi bật.

Ở đó, làn da của gã không trắng bóc mịn màng mà vỡ lở thành từng mảng hóa trang từ mặt hề. Nụ cười không được tô vẽ gọn gàng mà bôi nhoe nhoét trên một vết sẹo to tổ chảng - vết thương mà một con thú như gã không thể liếm sạch. Khập khiễng và lảo đảo, gã bước qua những cảnh phim trong bộ đồ màu tím bẩn thỉu và mái tóc bóng nhờn mà ta có thể cảm nhận được mùi hôi phả ra.

Khán giả ấn tượng và ngay lập tức say mê tạo hình và động cơ của gã điên này. Triết lý "muốn đốt cả thế giới" của Joker đã tìm được nguồn sống trong một xã hội thối tha thèm khát bạo lực. Hắn là một kẻ nguy hiểm bởi hắn vô đạo đức và không biết sợ. Gã sinh ra để gieo rắc sự sợ hãi. Gã sinh ra để bị ghê tởm. Một kẻ giết người không gớm tay, coi nỗi sợ như cơm áo hằng ngày. Ấy vậy mà mọi người vẫn yêu quý hắn.

Ồ mày biết gì về hỗn loạn đấy à?

Kế hoạch của Joker là đẩy mọi thứ vào vòng hỗn loạn. Gã muốn chứng minh rằng Gotham và cả thế giới đều điên như mình. Thông qua một loạt các hành động ngày càng chết chóc, gã biến Gotham thành bệnh viện tâm thần của riêng mình. Sự cuồng loạn ngự trị, và Joker tiến đến rất gần mục đích của mình. Thế nhưng người dân Gotham chứng minh rằng hắn đã sai. Hy vọng ập tới với một thông điệp nhân văn được viết nên vào năm 2008.

"Kỵ Sĩ" nới rộng con đường tranh hạng mục Phim hay nhất tại Oscar

Tưởng như với một nội dung và tầm vóc xuất sắt, Kỵ Sĩ Bóng Đêm sẽ làm nên chuyện tại Oscar năm đó. Nhưng không. Sau The Dark Knight ra mắt, đến lượt The Reader (Người Đọc) xuất hiện. Bộ phim phản ánh tội ác diệt chủng của đạo diễn Stephen Daldry có đề tài rất hợp lòng các đầu phiếu ở viện Hàn Lâm. Harvey Weinstein, cái tên mà chúng ta đều đã biết đến khi đó vẫn đang là một ông trùm đầy quyền lực.

The Dark Knight thu được 500 triệu đô la quốc nội và được hiệp hội nhà sản xuất, biên kịch, đạo diễn ủng hộ hết mình nhưng lại không thể lọt vào danh sách đề cử của viện hàn lâm.

Sau khi con đường vào thảm đỏ Oscar của hai phim do Harvey sản xuất là Mrs Henderson Presents và Bobby trở nên vô cùng hạn hẹp, ông này đã dồn rất nhiều tiềm lực và quan hệ của mình để vận động hành lang cho The Reader, nhằm tạo tiếng vang cho công ty giải trí Weinstein Co. mà mình vừa thành lập. The Reader năm đó lọt vào danh sách đề cử phim hay nhất, đạo diễn xuất sắc nhất, kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất và gạt đi suất đề cử của Nolan.

Chuyện tình lệch tuổi và quyền lực ngầm tại Oscar đã khiến Batman sẩy chân khi không có đề cử cho Phim hay nhất.

Đó là lần cuối cùng hạng mục Phim hay nhất bị giới hạn trong 5 đề cử

Chỉ bốn tháng sau khi Oscar 2009 kết thúc, bộ phim Slumdog Millionaire (Triệu Phú Khu Ổ Chuột) đổ bộ vào trong danh sách đề cử của mọi hạng mục, chỉ trừ hoà âm xuất sắc nhất. Bởi vì trường hợp đáng tiếc trước đó của The Dark Knight, viện Hàn Lâm Khoa Học Điện Ảnh Mỹ đã quyết định tạo ra một sự thay đổi làm ảnh hưởng đến thể thức trao giải suốt những năm về sau. Hạng mục phim hay nhất được mở rộng ra thành 10 suất đề cử, với hy vọng rằng những bộ phim vừa nổi tiếng trước công chúng vừa có chất lượng tốt sẽ được góp mặt, và quan trọng nhất là có thể thu hút được nhiều người xem đến với sự kiện hơn.

Đạo diễn hình ảnh của Oscar 2009, Bill Condon đã từng gợi ý về sự mở rộng này. Viện Hàn Lâm đã từng mở rộng suất đề cử trong quãng thời gian từ 1931 đến 1943, tại sao bây giờ lại không thể? Năm đầu tiên của thể thức mới là một thành công mĩ mãn. Những hit như The Blind Side, Disctrict 9 và Up đều lọt vào trong danh sách. Những bộ phim độc lập sáng giá như An Education và A Serious Man cũng được chọn.

Sân chơi lúc này đã trở nên rất rộng khi chứng kiến sự đối đầu kinh điển giữa James Cameron và người vợ cũ của mình là Kathryn Bigelow ở hạng mục phim hay nhất. Avatar là ứng cử viên phim hay nhất có doanh thu cao nhất mọi thời đại còn The Hurt Locker là ứng cử viên phim hay nhất có doanh thu phòng vé thấp nhất thời hiện đại.

Năm kế tiếp, Toy Story 3 cũng được đề cử, phim độc lập đổ bộ tràn lan, từ 127 Hours cho đến The Kids Are All Right và Winter’s Bone. Đó không phải là điều mà viện Hàn Lâm muốn thấy cho nên họ đã thắt chặt điều kiện của những phim trong suất năm phim cuối cùng đã được bổ sung, với hy vọng rằng sẽ ngăn các ekip nhỏ có thể đưa phim của mình vào trong hạng mục.

Quay lại với Batman, The Dark Knight của Nolan năm ấy chỉ đạt một giải Oscar cho vai diễn xuất sắc của Heath Ledger trên tổng 8 đề cử, chủ yếu là các hạng mục phụ. Nhưng di sản của nó đối với lễ trao giải của viện Hàn Lâm là rất lớn. 10 năm sau, những bộ phim như Amour, Beasts of the Southern Wild, Call Me By Your Name , Hell or High Water, Her, Moneyball, Room và Whiplash có thể lọt vào danh sách đề cử phim hay nhất có thể nói lời cảm ơn với The Dark Knight, một bộ phim siêu anh hùng.

Why So Serious?: Sao phải xoắn?

Mùa hè năm 2008. Đâu đâu cũng như lên cơn sốt đối với Batman, người ta bàn tán về nó với chút nghi ngờ và hy vọng vào một cuộc cách tân nhân vật Người Dơi trên màn ảnh. Khán giả "đói" công lý trên màn ảnh từ Batman lâu lắm rồi, và những ồn ào xung quanh The Darkr Knight chỉ khiến mọi chuyện thêm ì xèo. Cái chết của Heath Ledger càng khiến bộ phim trở nên nổi tiếng, người ta đồn rằng chính vai Joker đã giết chết anh, nó tuyệt vời, điên rồ và bùng nổ đến thế cơ mà.

Thé rồi các tờ báo nhảy vào, thổi tung The Dark Knight bằng đống review choáng ngợp: Rolling Stone, Entertainment Weekly và Time gọi bộ phim là kiệt tác. Nhà phê bình Roger Ebert thì viết: "Batman không còn là tên một bộ truyện tranh nữa. Bộ phim này… định hình lại tiềm năng của dòng phim chuyển thể từ truyện tranh."

Khỏi phải nói, fan ngây ngất.

Thế rồi mọi thứ trở nên sai sai. Nhà phê bình Ditto David Denby của tờ The New Yorker đã có một bài bình luận chê phim The Dark Knight. Thứ ông nhận được là sự phản đối dữ dội tới mức còn bị dọa giết từ người hâm mộ. Đó là khởi đầu của trào lưu mới trong cộng đồng fan truyện tranh: phản ứng lại một cách quá khích đối với những ý kiến trái chiều về thần tượng của mình trên màn ảnh. Nó độc hại và mạnh mẽ tới nỗi Rotten Tomatoes đã phải khóa bình luận của trang để chặn những lời dọa giết của fan. Nếu bóng đá có cụm từ hooligan, thì nhóm fan này dù chưa được đặt tên nhưng cũng sánh ngang về mức độ hung hãn và nguy hiểm.

Khỏi phải nói đây là một bi kịch. The Dark Knight là một tác phẩm tuyệt vời, nhưng sự độc hại từ fandom đã làm hoen ố di sản của nó.

Di sản về mặt kỹ thuật

Nolan đã phải đợi thêm chín năm nữa để có được đề cử đạo diễn xuất sắc nhất của viện Hàn Lâm, sau khi điều này đã vuột khỏi tay ông khi Inception ra mắt năm 2010. Chỉ khi đã có tầm ảnh hưởng sâu rộng đối với cách làm phim ở Hollywood thì ông mới được thừa nhận với Dunkirk của năm ngoái. Hãy nhìn cách mà các thương hiệu phim James Bond, Mission Impossible, Planet of the Apes định hướng thẩm mỹ cho mình, bạn sẽ thấy được điều đó. Việc sử dụng kỹ thuật quay Imax trong cách kể tường thuật mà Nolan thường sử dụng giờ đây cũng đã trở nên phổ biến. Âm vang mà The Dark Knight vẫn vang vọng lại ở khắp các cảnh quay trong phim bom tấn thời nay.

Với người hùng bóng đêm của Nolan, giờ đây các nhà làm phim đã có thêm nhiều hy vọng để được ghi nhận xứng đáng với công sức của mình. Cho dù sự mở rộng suất đề cử có thể bị coi là làm giảm giá trị của lễ trao giải hay không thì sự phản đối từ phía bên trong viện Hàn Lâm vẫn còn đó. Năm ngoái, uỷ viên hội đồng Bill Mechanic đã tuyên bố từ nhiệm bằng một bức thư dài, trong đó ông phản đối việc đề cử những bộ phim nhỏ vì điều đó sẽ khiến cho lễ trao giải bị mất người xem.

Tuy nhiên, dù có tranh cãi đến thế nào đi chăng nữa thì tầm ảnh hưởng của The Dark Knight là rất lớn. Nó không chỉ trở thành một tượng đài trong chính dòng phim của mình mà còn ảnh hưởng đến mọi khía cạnh khác ở Hollywood, từ cách quay phim, phong cách kịch bản cho đến thể thức trao giải, và quan trọng nhất là thắp lên hy vọng cho các thế hệ nhà làm phim tiếp theo.

(Nguồn: Variety, Slashfilm)