'Con tàu Noah' của Nga mang 75 con chuột và 1.500 con ruồi trở về Trái Đất sau 30 ngày trên quỹ đạo

Đây là sứ mệnh mang tên Bion-M No.2, do Cơ quan Vũ trụ Liên bang Nga (Roscosmos) phối hợp cùng Viện Hàn lâm Khoa học Nga và Viện Các vấn đề Y sinh (IBMP) thực hiện, nhằm mở rộng hiểu biết về sự thích nghi sinh học trong môi trường vũ trụ.

Khoang trở về Bion-M No.2 được phóng ngày 20/8 từ sân bay vũ trụ Baikonur trên tên lửa Soyuz-2.1b. Trong suốt một tháng bay ở độ cao 370-380 km so với mặt đất, vệ tinh mang theo hơn 30 thí nghiệm thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó nổi bật nhất là sự có mặt của 75 con chuột, hơn 1.500 con ruồi giấm, các nuôi cấy tế bào, vi sinh vật và hạt giống cây trồng. Chính sự phong phú này khiến khoang tàu được gọi bằng cái tên gợi nhớ đến huyền thoại kinh thánh - "Con tàu Noah".

Theo Roscosmos, việc lựa chọn chuột và ruồi giấm không phải ngẫu nhiên. Đây là hai loài động vật thường được sử dụng trong nghiên cứu sinh học vì đặc điểm dễ theo dõi biến đổi gen và hệ thần kinh, đồng thời cho phép các nhà khoa học nhanh chóng phát hiện những tác động từ bức xạ vũ trụ và môi trường không trọng lực lên cơ thể sống.

Trong suốt quá trình bay, các mẫu sinh học này liên tục chịu tác động của bức xạ vũ trụ cường độ cao, điều kiện tương tự mà các phi hành gia có thể phải đối mặt trong những chuyến du hành dài ngày ngoài không gian.

Quá trình hạ cánh của khoang Bion-M No.2 cũng để lại nhiều hình ảnh ấn tượng. Các bức ảnh tại hiện trường cho thấy một đám cháy nhỏ đã bùng lên khi khoang tái nhập chạm đất, song lực lượng cứu hộ đã nhanh chóng khống chế.

Ngay sau đó, ba trực thăng chở các nhóm chuyên gia kỹ thuật và y sinh đã hạ cánh gần vị trí khoang tàu, tiến hành thu hồi mẫu vật và kiểm tra sơ bộ. Một trong những bước kiểm tra đầu tiên là đánh giá khả năng vận động của ruồi giấm, nhằm xác định xem chúng có gặp tổn thương thần kinh sau chuyến bay hay không.

Theo IBMP, một lều y tế dã chiến đã được dựng ngay tại khu vực hạ cánh để phục vụ cho việc phân tích nhanh. Các nghiên cứu chi tiết hơn sẽ được tiến hành tại phòng thí nghiệm chính ở Moscow, nơi toàn bộ mẫu sinh học dự kiến được đưa về vào nửa đêm ngày 20/9.

Việc triển khai phân tích ngay lập tức là yếu tố quan trọng, bởi nó cho phép các nhà khoa học quan sát những thay đổi trong trạng thái sinh học của các mẫu vật trước khi chúng kịp thích nghi trở lại với điều kiện Trái Đất.

Các thí nghiệm trên tàu Bion-M No.2 được chia thành 10 chủ đề lớn. Hai chủ đề đầu tiên tập trung vào nghiên cứu sinh lý trọng lực ở động vật, từ đó phát triển công nghệ hỗ trợ sự sống cho các chuyến bay dài ngày trong môi trường kết hợp giữa không trọng lực và bức xạ. Ba chủ đề tiếp theo dành riêng cho việc nghiên cứu tác động của không gian lên thực vật, vi sinh vật và cộng đồng sinh học của chúng, với kỳ vọng hé lộ những quy luật phổ quát của sự sống trong vũ trụ.

Những chủ đề tiếp theo liên quan đến công nghệ sinh học, vật lý và kỹ thuật, trong khi chủ đề thứ bảy tập trung vào đo liều phóng xạ, yếu tố then chốt để đảm bảo an toàn cho các thế hệ tàu vũ trụ có người lái trong tương lai. Đáng chú ý, chủ đề thứ mười của sứ mệnh lại mang tính giáo dục, khi nhiều trường học tại Nga và Belarus được mời tham gia thiết kế thí nghiệm, giúp học sinh có cơ hội trực tiếp trải nghiệm nghiên cứu khoa học vũ trụ.

Một điểm nhấn khác của Bion-M No.2 là thí nghiệm mang tên "Meteorite", nhằm kiểm chứng giả thuyết tha sinh - cho rằng sự sống trên Trái Đất có thể bắt nguồn từ không gian. Để thực hiện, các nhà khoa học đã gắn mẫu đá bazan chứa chủng vi khuẩn đặc biệt lên lớp vỏ ngoài của khoang tàu.

Khi tái nhập khí quyển với nhiệt độ và áp suất cực lớn, những mẫu vi khuẩn này phải trải qua môi trường khắc nghiệt tương tự như khi một thiên thạch rơi xuống Trái Đất. Kết quả phân tích sau chuyến bay sẽ giúp xác định liệu vi khuẩn có thể tồn tại sau hành trình đầy thử thách này hay không, từ đó góp phần làm sáng tỏ câu hỏi muôn thuở về nguồn gốc sự sống.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, sứ mệnh Bion-M No.2 không chỉ đơn thuần mang tính khoa học mà còn có ý nghĩa chiến lược đối với tham vọng chinh phục vũ trụ của Nga. Việc nghiên cứu phản ứng của các sinh vật trong điều kiện khắc nghiệt sẽ cung cấp dữ liệu quý báu để phát triển các hệ thống hỗ trợ sự sống, thiết kế tàu vũ trụ và chuẩn bị cho những chuyến bay có người lái dài ngày, chẳng hạn như hành trình tới Sao Hỏa.

Bion-M No.2 cũng nối tiếp truyền thống nghiên cứu sinh học không gian lâu đời của Nga. Trước đó, từ thời Liên Xô, các vệ tinh Bion đã nhiều lần mang động vật như khỉ, chuột và côn trùng lên quỹ đạo để phục vụ nghiên cứu.

Với việc mở rộng quy mô và đa dạng hóa mẫu sinh học, Bion-M No.2 cho thấy sự tiến bộ đáng kể trong cách tiếp cận, đồng thời minh chứng cho sự kiên định của Nga trong lĩnh vực khoa học không gian, bất chấp bối cảnh quốc tế nhiều biến động.

Sự trở về an toàn của "Con tàu Noah" không chỉ là thành công kỹ thuật mà còn đánh dấu bước tiến mới trong hành trình khám phá vũ trụ của loài người. Những dữ liệu thu được từ sứ mệnh này hứa hẹn sẽ góp phần mở rộng hiểu biết về sinh học vũ trụ, đặt nền móng cho tương lai mà con người có thể sinh sống và làm việc lâu dài ngoài Trái Đất.