Điều bí ẩn của Covid-19: Tại sao dịch bệnh tàn phá quốc gia này, nhưng lại 'bỏ qua' những nơi khác?

Số lượng ca tử vong do nhiễm nCoV ở Iran nhiều đến mức quốc gia này phải chôn cất hàng loạt, nhưng quốc gia láng giềng Iraq chỉ ghi nhận chưa đến 100 người chết. Tại Indonesia, hàng nghìn người đã chết, trong khi đó Malaysia với biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt đã khiến tỷ lệ tử vong chỉ khoảng 100 người. Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở các thành phố lớn trên thế giới, khi New York, Paris và London bị "tàn phá" nặng nề, thì ảnh hưởng của dịch bệnh tới các thành phố đông đúc khác như Bangkok, Baghdadm, Lagos, chỉ ở mức hạn chế.

Câu hỏi ở đây là, tại sao dịch bệnh đã "nhấn chìm" một số nơi, nhưng số khác lại không chịu ảnh hưởng nặng nề? Hiện tại, có hàng trăm nghiên cứu về nhân khẩu học, các điều kiện tồn tại từ trước và sự ảnh hưởng của gen đang được thực hiện trên khắp thế giới.

Các bác sĩ nghiên cứu về bệnh truyền nhiễm trên khắp thế giới cho biết họ chưa có đủ dữ liệu để kết luận đầy đủ về dịch bệnh. Việc tiến hành xét nghiệm vẫn chưa được thực hiện nghiêm ngặt ở nhiều nơi, khiến vẫn chủ quan về sự lây lan của virus và số người chết hầu hết vẫn chưa có số liệu chính sách. Tuy nhiên, khi dịch bệnh đã kéo dài vài tháng, thì một số điểm chung đã lộ ra.

New York Times đã thực hiện các cuộc phỏng vấn với hơn 20 chuyên gia về bệnh truyền nhiễm, nhân viên y tế, nhà dịch tễ học và các học giả trên thế giới. Họ đã đưa ra 4 yếu tố chính có thể giúp giải thích về lý do tại virus lại bùng phát ở nước này, trong khi khu vực khác lại không, đó là: nhân khẩu học, văn hoá, môi trường và tốc độ phản ứng của chính phủ. Dù mỗi lập luận đều có những ý kiến phản đối. Tuy nhiên, đây vẫn là những yếu tố mà các chuyên gia thấy thuyết phục nhất.

Dân số trẻ

Theo Robert Bollinger – giáo sư về các bệnh truyền nhiễm tại trường Y khoa Johns Hopkins, người trẻ thường chỉ bị nhiễm bệnh nhẹ hoặc không có triệu chứng, ít lây sang người khác. Hơn nữa, WHO cũng cho biết, nhóm này ít có khả năng gặp một số vấn đề nhất định về sức khỏe có thể khiến họ nhiễm Covid-19.

Châu Phi, có khoảng hơn 45.000 ca nhiễm trong 1,3 tỷ dân, là lục địa trẻ nhất thế giới, với hơn 60% dân số dưới tuổi 25. Tại Thái Lan, Najaf và Iraq, các quan chức y tế địa phương phát hiện ra rằng nhóm độ tuổi 20-29 có tỷ lệ nhiễm bệnh cao nhất nhưng lại ít triệu chứng. Ngược lại, Italy có độ tuổi trung bình là hơn 45 và các ca tử vong thường là khoảng 80 tuổi.

Trong khi đó, ví dụ, tại Singapore và Ả Rập Xê Út, hầu hết các ca nhiễm là lao động nhập cư nước ngoài, nhiều trong số đó sống tại các ký túc xá đông đúc. Tuy nhiên, phần lớn là những người trẻ và họ không cần phải nhập viện.

Dẫu vậy, vẫn có một số trường hợp ngoại lệ đáng chú ý về vấn đề nhân khẩu học. Nhật Bản, với dân số già nhất thế giới, chỉ ghi nhận khoảng hơn 500 ca nhiễm dù đã tăng quy mô xét nghiệm. Trong khi đó, tỉnh Guayas (Ecuador) – nơi ghi nhận tới hơn 7.000 trường hợp nhiễm Covid-19, lại là khu vực có dân số trẻ nhất quốc gia này, chỉ có 11% hơn 60 tuổi.

Văn hóa giữ khoảng cách

Tại Thái Lan và Ấn Độ - nơi số ca nhiễm ở mức tương đối thấp, mọi người giữ khoảng cách khi chào hỏi nhau. Trong khi ở Nhật Bản và Hàn Quốc, người dân vẫn có thói quen đeo khẩu trang khi bị bệnh từ trước khi dịch bệnh bùng phát. Ở hầu hết các nước phát triển, người già hầu hết được chăm sóc tại viện dưỡng lão, bởi vậy phương Tây đã chứng kiến dịch bệnh đã lây lan nhanh chóng ở những trung tâm này.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp ngoại lệ. Ở nhiều nước Trung Đông, như Iraq hay các quốc gia vùng Vịnh Ba Tư, đàn ông thường ôm hôn và bắt tay khi gặp nhau, nhưng phần lớn lại không nhiễm bệnh.

Các quốc gia ở vị trí địa lý xa xôi đã có được những lợi ích từ việc này. Những nước ở một số khu vực như Nam Thái Bình Dương và châu Phi cận Sahara lại không chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh, do ít khách du lịch mang theo mầm bệnh đến. Venezuela, Syria và Libya khác cũng an toàn trước dịch bệnh vì không có khách du lịch, lý do là bởi các nước này đều chứng kiến mâu thuẫn chính trị, chiến tranh và các cuộc biểu tình diễn ra triền miên.

Nhiệt độ

Đám tang của các bệnh nhân đã tử vong vì nhiễm Covid-19 tại Brazil.

Vị trí địa lý của nơi bùng phát dịch – lây lan nhanh ở các nước ôn đới như Italy và Mỹ, lại cho thấy virus có thể không chịu được nhiệt độ cao. Dẫu vậy, gần đây các nhà nghiên cứu cho biết nhận định này lại không hoàn toàn chính xác. Ví dụ, khu vực Amazon của Brazil có khí hậu nhiệt đới lại chứng kiến dịch bệnh bùng phát mạnh mẽ.

Tuy nhiên, những khía cạnh khác của việc thời tiết ấm, ví dụ như mọi người dành nhiều thời gian hoạt động ngoài trời, cũng là một yếu tố giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Josip Car, chuyên gia về dân số và sức khỏe toàn cầu tại Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore), cho biết: "Sống trong môi trường kín có thể thúc đẩy việc virus tái phát, tăng nguy cơ nhiễm bệnh."

Theo các nhà nghiên cứu mô hình sinh thái tại Đại học Connecticut, tia cực tím trong ánh sáng mặt trời có khả năng gây ức chế với virus SARS-CoV-2. Bởi vậy, những bề mặt ở nơi có ánh nắng thường ít mang rủi ro lây bệnh hơn, và virus lại lây lan qua việc tiếp xúc với người nhiễm bệnh chứ không phải do chạm vào bề mặt.

Sớm thực hiện các biện pháp phong toả, hạn chế nghiêm ngặt

Những quốc gia áp dụng quy tắc hạn chế sớm, như Việt Nam và Hy Lạp, đã tránh được tình trạng dịch bệnh vượt khỏi tầm kiểm soát, cho thấy hiệu quả của việc cách ly xã hội và kiểm dịch nghiêm ngặt. Các nước châu Phi, vốn có kinh nghiệm đối phó với các bệnh như HIV, bệnh lao kháng thuốc và Ebola, đã nhận biết sớm và đưa ra phản ứng nhanh chóng.

Các quốc gia này hầu hết thực hiện các biện pháp như: đóng cửa biên giới, không cho phép người nước ngoài nhập cảnh, truy tìm các đối tượng liên quan đến ca nhiễm nhanh chóng, ngay từ khi số ca nhiễm còn rất ít.

WHO cũng nhận định, việc phong tỏa - cấm các tín đồ tôn giáo tụ tập, sự kiện thể thao – rõ ràng đã cho thấy hiệu quả. Hơn 1 tháng sau khi đóng cửa biên giới, các trường học và doanh nghiệp, các nước từ Thái Lan đến Jordan đều chứng kiến số ca nhiễm mới giảm.

Tham khảo New York Times