Hành trình Viking 1: Tàu thăm dò đầu tiên đặt chân lên sao Hỏa

Ngày 20 tháng 8 năm 1975, NASA đã thực hiện một bước tiến vĩ đại trong lịch sử chinh phục vũ trụ khi phóng tàu Viking 1 bằng tên lửa đẩy Titan từ Mũi Canaveral, Florida. Đây không chỉ là một sứ mệnh thăm dò đơn thuần, mà còn là dự án mang tính bước ngoặt giúp loài người lần đầu tiên đặt một thiết bị thành công xuống bề mặt hành tinh Đỏ, mở ra kỷ nguyên mới trong việc khám phá và tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất.

Trong bối cảnh thập niên 1970, con người đã có những thành công vang dội trong việc đưa phi hành gia lên Mặt Trăng. Tuy nhiên, Sao Hỏa luôn được xem là mục tiêu lớn lao tiếp theo, nơi ẩn chứa nhiều bí ẩn về khả năng tồn tại sự sống. Nhiều dự án trước đó đã thất bại hoặc chỉ dừng lại ở mức tiếp cận quỹ đạo, khiến cho nhiệm vụ của Viking 1 trở nên đặc biệt quan trọng.

Đây là dự án được NASA đầu tư công phu cả về thời gian lẫn kinh phí, kéo dài nhiều năm nghiên cứu với mục tiêu không chỉ hạ cánh thành công mà còn tiến hành thí nghiệm trực tiếp trên bề mặt Sao Hỏa .

Sau khi được phóng đi vào tháng 8 năm 1975, Viking 1 mất gần một năm để đến được hành tinh Đỏ, thực hiện quá trình điều chỉnh quỹ đạo phức tạp nhằm bảo đảm việc hạ cánh an toàn.

Đến ngày 20 tháng 7 năm 1976, đúng tròn 7 năm sau khi Neil Armstrong đặt bước chân đầu tiên lên Mặt Trăng, Viking 1 đã hạ cánh thành công xuống đồng bằng Chryse Planitia của Sao Hỏa .

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại, một tàu thăm dò không chỉ tiếp cận mà còn “đứng vững” trên bề mặt của một hành tinh khác ngoài Trái Đất.

Viking 1 mang theo nhiều thiết bị khoa học hiện đại của thời kỳ đó, bao gồm camera độ phân giải cao, máy phân tích đất, cảm biến khí quyển và đặc biệt là các thí nghiệm sinh học nhằm tìm kiếm dấu hiệu của sự sống.

Ngay sau khi hạ cánh, những hình ảnh đầu tiên được gửi về Trái Đất đã gây chấn động dư luận toàn cầu: bề mặt Sao Hỏa hiện ra rõ nét với những tảng đá, lớp bụi đỏ đặc trưng và bầu trời mờ đục do bụi mịn. Đó là lần đầu tiên con người có được cái nhìn trực tiếp, sống động về một hành tinh mà trước đó chỉ xuất hiện trong những bức ảnh mờ nhạt từ kính thiên văn.

Các thí nghiệm của Viking 1 tập trung vào việc phân tích thành phần đất, khí quyển và đặc biệt là truy tìm dấu hiệu sinh học. Dù kết quả cuối cùng chưa đưa ra bằng chứng rõ ràng về sự sống, nhưng đã cung cấp khối lượng dữ liệu khổng lồ, giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về điều kiện môi trường khắc nghiệt trên Sao Hỏa , bao gồm áp suất khí quyển cực thấp, sự hiện diện của CO₂ và bức xạ mặt trời mạnh mẽ.

Những phát hiện này không chỉ thay đổi cách nhìn của nhân loại về hành tinh Đỏ mà còn đặt nền móng cho những sứ mệnh tiếp theo như Mars Pathfinder, Spirit, Opportunity, Curiosity hay Perseverance sau này.

Một chi tiết thú vị là Viking 1 không chỉ dừng lại ở vai trò của một tàu đổ bộ, mà còn đi kèm với một tàu quỹ đạo có nhiệm vụ truyền dữ liệu và chụp ảnh toàn cảnh từ trên cao. Nhờ đó, lần đầu tiên con người có được bản đồ chi tiết về bề mặt Sao Hỏa , với những hẻm núi khổng lồ, núi lửa khổng lồ như Olympus Mons hay thung lũng Valles Marineris.

Chính những hình ảnh này đã khẳng định rằng Sao Hỏa là một hành tinh có lịch sử địa chất phong phú, từng tồn tại hoạt động núi lửa và có khả năng đã có nước chảy trên bề mặt trong quá khứ xa xôi.

Viking 1 hoạt động bền bỉ hơn cả dự kiến ban đầu. Dù chỉ được thiết kế cho sứ mệnh kéo dài vài tháng, nhưng tàu vẫn duy trì liên lạc và gửi dữ liệu về Trái Đất trong nhiều năm. Phải đến tháng 11 năm 1982, Viking 1 mới chính thức ngừng hoạt động sau khi mất liên lạc do sự cố lập trình. Tổng cộng, nó đã hoạt động gần 6 năm trên Sao Hỏa, một thành tích đáng kinh ngạc đối với công nghệ của những năm 1970.

Thành công của Viking 1 có ý nghĩa vượt xa phạm vi khoa học. Nó là minh chứng cho khả năng chinh phục của con người, khẳng định rằng nhân loại hoàn toàn có thể đưa công nghệ của mình ra ngoài không gian xa xôi và duy trì hoạt động trên một hành tinh khác. Đồng thời, nó cũng thắp lên hy vọng về việc một ngày nào đó, con người có thể đặt chân lên Sao Hỏa như cách mà Armstrong từng làm với Mặt Trăng.

Ngày nay, khi nhắc đến Viking 1, giới khoa học luôn coi đây là một trong những cột mốc vàng son của ngành thám hiểm vũ trụ. Những dữ liệu mà nó mang lại vẫn còn giá trị tham khảo trong nghiên cứu hiện đại, đặc biệt là các thí nghiệm sinh học vốn gây tranh cãi suốt nhiều thập kỷ.

Quan trọng hơn cả, Viking 1 đã mở ra một kỷ nguyên mới, biến giấc mơ “chạm đến hành tinh Đỏ” từ khoa học viễn tưởng thành một mục tiêu thực tế mà các thế hệ tiếp theo vẫn đang kiên trì theo đuổi.

Nhìn lại chặng đường 50 năm qua, từ Viking 1 đến Perseverance ngày nay, con người đã đi một quãng đường dài trong hành trình khám phá Sao Hỏa . Thế nhưng, tất cả đều bắt đầu từ ngày 20 tháng 8 năm 1975, ngày một con tàu kim loại nhỏ bé mang tên Viking 1 rời Trái Đất, để rồi trở thành “người tiên phong” trên hành tinh Đỏ, ghi dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử khám phá vũ trụ của nhân loại.