Hãy xem giải pháp quy hoạch đô thị tuyệt vời đã biến Barcelona trở thành thành phố có giao thông chất lượng nhất thế giới như thế nào

Các thành phố hiện đại đang chật ních ô tô. Đường phố của hiện tại và tương lại gần đều được thiết kế để phục vụ chúng; do đó những người đi xe đạp hay xe máy bị dồn vào làn đường nhỏ hơn, những người đi bộ và hàng quán ven đường đang bị đẩy lên hè phố chật hẹp. Sự thực này đang tồn tại ở nhiều thành phố trên thế giới tới mức ta đang dần coi nó là một phần của cuộc sống nơi đô thị.

Nhiều người vẫn giữ gìn cái ý tưởng cũ rằng thành phố là dành cho người ở, và rằng những khoảng trống đô thị là để xây nhà định cư (hoặc ít ra là chung cư) chứ không phải xây nên đường xá để những người sống trong thành phố dễ bề đi lại.

Nhưng một khi mà đường phố đã được xây nên như thế rồi, thì phải làm sao để lấy lại mặt bằng mà xây nhà bây giờ? Làm sao để người dân thành phố lại có chỗ ở? Thành phố Barcelona đã tìm ra được một giải pháp rất khéo léo cho câu hỏi hóc búa ấy.

Đó là Superblock – Những siêu khối tổ hợp

Bất kì ai đã từng viếng thăm thành phố thơ mộng này đều rất ấn tượng với trải nghiệm dễ chịu khi đi bộ trên phố: Barcelona có những con phố dễ dàng đi lại nhất thế giới, với những khu chợ, những quán cà phê ven đường – một thế giới sống động ngay trên những vỉa hè, những con phố.

Nhưng khía cạnh đẹp đẽ ấy của đường phố cũng sớm bị ảnh hưởng bởi xe cộ và lượng khói bụi từ chúng thải ra, sự xâm lấn của các phương tiện bốn bánh này đã kéo dài vài thập kỷ nay rồi. Và vì thế, vào năm 2014, chính quyền thành phố cho phát triển Kế hoạch Lưu động Nội đô, được thiết kế nên để đưa thành phố về tay chính người dân (và cả giải quyết vấn đề ô nhiễm nữa).

Tại Mỹ, người ta còn chẳng nghĩ tới việc các đô thị là thuộc về người dân. Họ thậm chí còn coi làn cho xe đạp di chuyển là “một cuộc chiến với phương tiện bốn bánh”, ngay tại những thành phố hiện đại nhất. Nhưng tại Barcelona, người dân nơi đây có một làn xe đạp dài tới 300 km, toàn bộ hệ thống xe bus đã được cải tiến, những khuôn viên xanh mọc lên khắp nơi…

Và trong số đó, ý tưởng tuyệt nhất đó là các “superblock – một siêu khối lớn là tổ hợp của nhiều khu nhà” (gọi là “superilles” trong tiếng Catalan), một khái niệm được phát triển bởi Salvador Rueda, giám đốc của Cơ quan Sinh thái Thành phố.

Ý tưởng này rất đơn giản: Các nhà quy hoạch chỉ cần lấy 9 khối nhà để tạo nên superblock (hoặc không nhất thiết là phải đúng 9, nhưng số 9 sẽ là lý tưởng nhất). Thay vì việc cho toàn bộ phương tiện được lưu thông trên các con đường trong superblock, những phương tiện lớn như ô tô, xe tải hay xe bus sẽ phải đi ở rìa ngoài của superblock để tới được các khu vực khác.

Những con đường bên trong khu vực ấy chỉ cho phép các phương tiện của cư dân superblock di chuyển ở tốc độ thấp, dưới 16 km/h. Định hướng các tuyến phố lại thành những vòng lặp của đường một chiều, sẽ không một con đường nào cắt các đường di chuyển chính cả.

Bằng biện pháp này, bạn sẽ tạo ra một ngôi làng nhỏ gồm 9 khối nhà, không gian đường xá bên trong superblock sẽ được chia đều cho các phương tiện trong thành phố.

Kế hoạch này sẽ được chia thành 2 phần để thực hiện:

Ở giai đoạn đầu tiên (hiện đã được áp dụng thí điểm tại một số nơi), tốc độ di chuyển của phương tiện trên đường được giới hạn dưới 20 km/h. Giai đoạn một này có thể được áp dụng một cách dễ dàng với chi phí thấp, chủ yếu việc điều hành giao thông sẽ dựa vào các tín hiệu đèn giao thông hiện có. Ông Rueda dự tính rằng thành phố Barcelona sẽ chỉ phải chi trả 22 triệu USD cho giai đoạn một này.

Giai đoạn hai sẽ đẩy tham vọng cải tiến thành phố lên một tầm cao mới. Nó sẽ thay đổi cuộc sống đô thị và cách người dân tại đây sử dụng những khoảng trống công cộng. Thành phố sẽ loại bỏ hoàn toàn việc đỗ xe sát vỉa hè (bằng việc xây những garage để ô tô ngầm dưới lòng đất), tốc độ tối đa của phương tiện trong thành phố sẽ chỉ là 6 km/h, cho phép người dân có thể sử dụng đường phố cho các hoạt động ngoài trời và tổ chức các tụ điểm giải trí, ví dụ như hội chợ hay xem chiếu phim ngoài trời.

Kế hoạch cải tạo thành phố này sẽ đưa những con phố của thành phố hiện đại, những con phố bị chiếm dụng làm “sân chơi riêng” cho ô tô, xe máy thành những con phố đi bộ của ngày xưa. Nếu như superblock được áp dụng hoàn toàn trên mọi thành phố, ông Rueda ước tính rằng 60% diện tích đường hiện có đang dành riêng cho ô tô sẽ chuyển thành đường cho mọi phương tiện hay thậm chí không còn ô tô qua lại nữa.

Thành phố thí điểm Vitoria-Gasteiz trước và sau khi mô hình superblock được áp dụng.

Chính phủ Barcelona liệt kê ra 6 mục tiêu đầy tham vọng với những superblock này:

- Đường phố sẽ linh động hơn, dễ biến đổi để thích nghi hơn.

- Tái sinh không gian công cộng.

- Khuyến khích đa dạng sinh học và việc trồng khoảng không gian xanh trong đô thị.

- Khuyến khích giao lưu xã hội nhằm gắn kết xã hội.

- Khuyến khích việc tự phục vụ nhu cầu bản thân bằng những tài nguyên sẵn có (một sự kết hợp giữa các khu dân cư và các khu dịch vụ).

- Trở thành một khối tổng hợp của các quá trình cai quản các cấp.

Ý tưởng của các superblock là biến các khu dân cư thành những cộng đồng dân cư riêng biệt, những khu vực lân cận có cùng một cơ quan cai quản và có các tài nguyên chung (nông sản, các dịch vụ công cộng, đặc sản văn hóa, ...). Một mạng lưới cư dân chung sống có thể hoạt động riêng biệt nhưng vẫn dưới quyền cai quản của chính quyền.

Tại Barcelona, đã có một vài khu dân cư được biến thành những superblock để thử nghiệm. Trong tương lai, dự án này sẽ còn được áp dụng trên nhiều địa bàn nữa.

Một số thành phố Tây Ban Nha khác cũng đã bắt đầu thành lập những superblock nhưng tầm nhìn của Rueda không dừng lại ở đó. Theo ông, hình thức này có thể được áp dụng lên bất cứ thành phố nào tại bất kì quốc gia nào. Nó rẻ hơn việc xây dựng cơ sở hạ tầng rất nhiều.

Superblock sẽ được áp dụng rất thuận tiện và nhanh chóng khi những khu phố đã được phân chia rõ ràng, nhưng chẳng có điều gì ngăn cản việc superblock được áp dụng lên những khu phố khác. Các nhà chức trách, các chuyên gia quy hoạch đô thị sẽ tìm ra được cách để đưa mô hình superblock vào những con phố quanh co, những khu dân cư san sát. Một ý tưởng nguyên gốc sẽ có thể được phát triển thành những phiên bản khác phù hợp hơn.

Cứ tưởng tượng rằng tại thành phố nơi ta đang sống đây, các phương tiện sẽ phải đi theo một cung đường đã được vạch ra sẵn và tại những khoảng trống mới được mở ra trên phố, người ta có thể tổ chức các lễ hội nhỏ, những khu chợ bán hàng trồng được, trẻ em có thể nô đùa trên phố mà không phải lo sợ gì, các hoạt động ngoài trời sẽ diễn ra thường xuyên hơn và trên chiếc ghế của quán cà phê ven đường, bạn đang thưởng thức một ly đồ uống nóng và thưởng ngoạn cảnh tượng tuyệt vời của những mối quan hệ xã hội đang ngày một khăng khít.

Không phải điều đó rất tuyệt sao?

Tham khảo Vox