Hiểu đúng về "detox" và các chất độc tích tụ trong cơ thể bạn

Tất cả những người bán thực phẩm chức năng, đồ uống detox, kem tẩy da chết và thậm chí có cả máy thải độc đều nói với bạn rằng: Cơ thể con người chứa đầy độc tố. Hàng ngày, bạn vẫn hít phải độc tố từ khói xe, thuốc lá… ăn vào các độc tố lẫn trong thực phẩm, uống nước chứa hạt nhựa và sử dụng các loại mỹ phẩm chứa hóa chất nguy hiểm.

Để có thể trục xuất các độc tố này ra khỏi cơ thể, họ sẽ giới thiệu cho bạn một loại thực phẩm chức năng, một liệu trình spa hoặc các loại đồ uống được quảng cáo có tác dụng "thanh lọc cơ thể". Tuy nhiên, liệu những phương pháp này có hiệu quả đến đâu? Và chính xác thì những độc tố tích tụ trong cơ thể bạn làm gì?

Hiểu đúng về "detox" và các chất độc tích tụ trong cơ thể bạn

Pascal Imbeault, một nhà sinh học tế bào tại Đại học Ottawa cho biết, thực tế thì hầu hết mọi người đang hiểu sai về "độc tố". "Độc tố là các chất được tạo ra từ bên trong thực vật và động vật", ông ấy giải thích. Chúng cũng được tiết ra bởi chính các tế bào của chúng ta.

Vậy thứ mà mọi người đang ám chỉ "độc tố" là gì? Nếu đó là các hóa chất độc hại cơ thể bạn hấp thụ được từ môi trường và thực phẩm – chúng ta phải gọi chúng là "chất độc".

"Chính xác đó là những chất ô nhiễm hữu cơ tồn dư", Imbeault nói, kể ra một vài ví dụ như chất chống cháy, thuốc trừ sâu và PCB, một hợp chất có tên đầy đủ là biphenyls polychlorin hóa có trong các sản phẩm điện tử.

Các chất độc tồn tại khắp nơi xung quanh môi trường sống của chúng ta. Trừ khi có thể trốn sâu vào trong rừng và sống một mình, bạn mới hạn chế được sự phơi nhiễm chất độc với xã hội hiện đại, Imbeault nói. Các hợp chất độc hại xâm nhập cơ thể chúng ta là một thực tế không thể tránh khỏi.

Nhưng đúng là con người có khả năng đào thải chất độc ra khỏi cơ thể. Mặc dù vậy, Imbeault cho biết mọi người thường hiểu lầm về vấn đề này. Đó cũng là miền đất màu mỡ cho những lời đồn đại vô căn cứ xuất hiện.

Trong nghiên cứu của mình, Imbeault đã phát hiện ra một lượng nhỏ các chất độc trong mồ hôi. Điều này chứng minh cơ thể có khả năng đào thải chúng qua hệ bài tiết. Nhưng bởi hầu hết mọi người đang ăn vào nhiều phân tử độc hại hơn lượng tìm thấy trong mồ hôi của họ, chúng có thể đang tích tụ lại đâu đó trong cơ thể.

Xông hơi không có tác dụng "detox" như mọi người nghĩ

Một số phân tử này gắn vào lipit hoặc tế bào mỡ, Imbeault giải thích, đó là cách chúng xâm nhập vào cơ thể chúng ta ngay từ đầu. Bất kỳ mặt hàng thực phẩm nào chứa lipid đều bị ô nhiễm, ông nói. Thức ăn ở đầu chuỗi thực phẩm bị ô nhiễm nhiều nhất.

Khi chúng ta ăn vào những thứ béo như thịt và cá, những chất độc đó sẽ kết thúc trong các tế bào lipid của chúng ta. Và bởi chúng không thể hòa tan được trong nước, việc tắm hay xông hơi để đổ mồ hôi sẽ không giúp ích gì.

Một lập luận sau đó cho rằng, nếu các chất độc này dính vào chất béo trong cơ thể, việc giảm cân chắc chắn sẽ có tác dụng thải độc. Nhưng nghiên cứu của Imbeault đã phát hiện ra điều ngược lại, rằng việc giảm cân không làm giảm nồng độ chất độc trong cơ thể bạn.

"Chúng tôi đã làm sinh thiết chất béo trước và sau khi giảm cân để đo lượng thuốc trừ sâu và PCB trong đó", ông nói. "Giả thuyết cho rằng khi lượng chất béo dự trữ giảm, nồng độ chất độc sẽ giảm, nhưng thực tế thì ngược lại. Các tế bào mô mỡ của bạn sẽ tích lại một nồng độ chất độc cao hơn [khi bạn giảm béo]".

Vì vậy, những gì bạn có thể làm ở đây là giảm lượng lipid nạp vào cơ thể, là nơi những chất độc này được lưu trữ. Và cách duy nhất để làm điều đó là tuân thủ chế độ ăn kiêng chất béo thấp (low-fat), Imbeault nói. Những người ăn chay là một ví dụ tốt, họ có thể giảm cả chất béo và chất độc nạp vào cơ thể mình.

Ăn chay có thể giúp giảm lượng chất độc bạn nạp vào cơ thể

Tuy nhiên, ngoài các chất độc nhân tạo có mặt khắp nơi trong môi trường sống, chúng ta ngày nay còn tiếp xúc với rất nhiều độc tố tự nhiên khác. Đó là các độc tố được sản sinh bởi sinh vật sống như thực vật, động vật và chính chúng ta. Một số sản phẩm phụ này có thể gây hại cho con người và những chất này mới được gọi chính xác là độc tố.

Lloyd Scott Miller, phó chủ tịch nghiên cứu da liễu tại Trường Y khoa Johns Hopkins lấy một ví dụ về những vi khuẩn Staphylococcus sống ngay trên da người. Nhiều loài vi khuẩn thuộc họ này sản sinh ra những độc tố có thể gây tổn thương, thậm chí gây chết tế bào.

May mắn thay, hệ vi sinh vật bao quanh cơ thể chúng ta có một cơ chế tự vệ rất hiệu quả. Nó nuôi dưỡng Staphylococcus cholermidis, một chủng vi khuẩn cũng sống trên da người nhưng không gây độc. Sự phát triển lành tính của Staphylococcus cholermidis thậm chí còn đem đến lợi ích, khi nó ức chế các chủng Staphylococcus gây độc khác.

Ví vậy, hệ vi sinh vật người có tác dụng như một rào cản bảo vệ chúng ta khỏi các sinh vật gây bệnh có thể gây viêm hoặc nhiễm trùng. Muốn vậy, chúng ta phải nuôi dưỡng một làn da khỏe mạnh với quần xã sinh vật phát triển đa dạng trên bề mặt. 

Nhưng thật không may, đó không phải là thứ mà chúng ta có thể dễ dàng kiểm soát, hoặc ít nhất là chưa có khả năng.

"Tôi ước chúng ta có một loại vi khuẩn có thể thoa lên da để tăng sự đa dạng vi sinh vật trên đó", Miller nói. "Nhưng chúng ta [chưa thể có] vì mới bắt đầu hiểu về những phương pháp tác động đến hệ vi sinh vật trên da người".

Quần thể vi sinh vật trên da chúng ta cũng giúp bảo vệ cơ thể khỏi độc tố và chất độc

Nhưng những sinh vật này cũng không phải hàng rào phòng thủ duy nhất mà cơ thể sử dụng để chống lại độc tố. Một lớp bên dưới bề mặt da là lớp biểu bì, được tạo thành từ keratinocytes, chứa đầy các peptide đóng vai trò như một loại kháng sinh tự nhiên, cũng giúp chúng ta tiêu diệt mầm bệnh và độc tố.

Vậy để giữ cho hàng phòng thủ hoạt động tốt, bạn phải có một làn da khỏe mạnh. "Khi da không khỏe mạnh, các tế bào keratinocytes sẽ không thể giữ chặt các tế bào da khít lại với nhau, vì vậy, độc tố đơn giản là có thể xâm nhập và dẫn đến viêm hay dị ứng" Miller nói.

"Có một loạt các khiếm khuyết di truyền có thể khiến hàng rào bảo vệ của da bị khiếm khuyết, phơi nhiễm với các tác nhân như tia UV cũng có thể làm hỏng nó".

Theo Miller, cách tốt nhất để giữ cho làn da của bạn khỏe mạnh và hàng rào keratinocyte của bạn không bị xuyên thủng rất đơn giản: dưỡng ẩm. "Chúng ta biết rằng da khô rất dễ bị tổn thương", Miller nói "Hàng rào khi đó sẽ không chắc chắn bằng da ngậm đủ nước".

Nhưng bên cạnh làn da, cơ thể bạn vẫn còn có những cơ chế hoạt động khác để bảo vệ bạn khỏi độc tố và chất độc. Một trong số đó được thiết lập trong thận của bạn.

Không giống như các chất độc được lưu trữ trong mỡ, một số chất gây ô nhiễm từ môi trường bao gồm bisphenol A (hoặc BPA), có trong nhiều loại nhựa, dễ dàng hòa tan trong nước hơn. Và bất cứ chất nào có thể hòa tan trong nước đề có thể được bài tiết qua nước tiểu của bạn.

Khi các chất độc và độc tố này xuất hiện trong máu, thận của bạn sẽ làm nhiệm vụ lọc và loại bỏ chúng ta khỏi cơ thể. 

Ngoài ra, thận còn chịu trách nhiệm xử lý cả các sản phẩm phụ mà cơ thể bạn tạo ra một cách tự nhiên - axit, urê và chất thải trao đổi chất - và các kim loại nặng bạn có thể đã ăn vào, như thủy ngân, chì, bất kỳ chất lạ nào khác hoặc thậm chí cả thuốc và ma túy, phó giáo sư Leslie Gewin tại khoa thận Trường Y Đại học Vanderbilt cho biết.

Bạn có thể giữ thận khỏe mạnh bằng cách uống đủ nước

Để giúp thận của bạn thực hiện công việc của mình, điều lành mạnh nhất bạn có thể làm là uống đủ nước. Ngoài ra, bạn không cần làm gì thêm nữa, cũng không cần mua các loại đồ uống detox hay thanh nhiệt giải độc, chỉ uống nước lọc là đủ.

"Bạn có thể từng nghe về những loại nước detox này, giống như thuốc xổ detox", phó giáo sư Gewin nói. "Một loại thuốc xổ sẽ làm sạch hệ thống tiêu hóa của bạn, nhưng vẫn còn đó trong cơ thể rất nhiều độc tố tự nhiên và ngoại lai, một loại thuốc xổ sẽ chẳng thể làm bất cứ điều gì để thay đổi thực tế ấy".

Ngoài ra, phó giáo sư Gewin cũng lo lắng cho những bệnh nhân của mình khi họ đang tự ý sử dụng rất nhiều loại thực phẩm chức năng được quảng cáo giúp detox cơ thể.

"Không phải tất cả trong số các loại thực phẩm chức năng này đều xấu, nhưng chúng cũng không được quy định rõ ràng. Nói một thứ gì đó [chẳng hạn như một loại thực phẩm chức năng] có nguồn gốc từ thực vật không có nghĩa là nó không gây hại. Một số độc tố tồi tệ nhất trên thực tế lại đến từ thực vật", phó giáo sư Gewin nói.

Giả sử bạn giữ ẩm da, ăn uống tốt và uống nhiều nước, cơ thể bạn đã đang đối phó rất hiệu quả với độc tố và chất độc rồi. "Chúng ta có cần phải làm gì thêm không? Câu trả lời thực sự là không", Gewin nhấn mạnh. "Cơ thể của bạn đã tự mình tiến hóa để loại bỏ độc tố, và nó làm điều này rất tốt rồi".

Tham khảo Medium