Hổ Bali tuyệt chủng: Dấu chấm hết cho một loài mèo lớn của Indonesia

Sự kiện này không chỉ khép lại vòng đời của loài hổ Bali mà còn trở thành một trong những ví dụ điển hình cho tác động hủy diệt của con người đối với đa dạng sinh học.

Hổ Bali (Panthera tigris balica) là một phân loài hổ đặc hữu sinh sống trên đảo Bali. Với kích thước nhỏ hơn nhiều so với những người anh em ở Ấn Độ, Siberia hay Sumatra, hổ Bali đực trưởng thành chỉ nặng khoảng 90-100kg, trong khi hổ cái thường nhỏ hơn, khoảng 65-80kg.

Dù vóc dáng không đồ sộ như các phân loài khác, hổ Bali lại sở hữu bộ lông màu cam đậm với những sọc đen rõ nét, tạo nên vẻ ngoài dữ dội nhưng cũng vô cùng uy nghiêm. Với đặc điểm địa lý tách biệt của đảo Bali, quần thể hổ này không có cơ hội giao phối với các phân loài khác, khiến chúng trở thành một nhánh tiến hóa độc đáo của loài hổ trên hành tinh.

Thế nhưng, sự tồn tại của chúng lại sớm bị đe dọa bởi bàn tay con người. Khi người Hà Lan thiết lập thuộc địa trên đảo Bali vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, diện tích rừng tự nhiên, môi trường sống chủ yếu của hổ nhanh chóng bị tàn phá để phục vụ cho việc trồng trọt và khai thác gỗ. Không gian sinh tồn của hổ Bali dần bị thu hẹp, khiến chúng phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn thức ăn và xung đột với con người ngày càng gia tăng.

Ngoài sự mất mát về môi trường sống, nạn săn bắn còn là nguyên nhân trực tiếp đẩy hổ Bali đến bờ vực tuyệt chủng. Trong giai đoạn thuộc địa, hổ Bali thường bị coi là mối đe dọa đối với người dân địa phương và đàn gia súc.

Không chỉ vậy, giới thực dân còn xem việc săn hổ là một thú vui thể hiện quyền lực và địa vị. Những cuộc đi săn diễn ra liên tục, trong đó hổ Bali bị bắn chết để lấy da, đầu lâu hoặc chỉ đơn giản để khẳng định chiến tích. Vào thời điểm đó, công tác bảo tồn hầu như chưa được quan tâm, nên loài hổ đặc hữu này gần như không có cơ hội để phục hồi quần thể.

Đến năm 1937, con hổ Bali trưởng thành cuối cùng được biết đến đã bị bắn chết tại khu vực Sumbar Kima, phía tây đảo Bali. Sự kiện này chính thức đánh dấu sự tuyệt chủng của phân loài hổ Bali trong tự nhiên. Không một cá thể nào còn tồn tại trong điều kiện nuôi nhốt, bởi khi đó không hề có chương trình nhân giống hay bảo tồn tại vườn thú. Hổ Bali biến mất vĩnh viễn, để lại một khoảng trống không thể lấp đầy trong hệ sinh thái đảo Bali.

Sự tuyệt chủng của hổ Bali là một lời cảnh tỉnh sớm về hậu quả của sự khai thác thiên nhiên thiếu kiểm soát. Nó cho thấy rằng chỉ trong vòng chưa đầy một thế kỷ, một loài động vật từng thống trị rừng già có thể bị xóa sổ hoàn toàn. Sau khi hổ Bali biến mất, thế giới tự nhiên chỉ còn lại 8 phân loài hổ khác, nhưng đến nay, con số ấy tiếp tục giảm xuống.

Hổ Java, một phân loài khác tại Indonesia cũng đã tuyệt chủng vào thập niên 1980, còn hổ Caspi ở khu vực Trung Á biến mất từ những năm 1970. Hiện nay, chỉ còn lại 6 phân loài hổ tồn tại, và tất cả đều được liệt vào danh sách nguy cấp hoặc cực kỳ nguy cấp.

Trong văn hóa Bali, hổ từng xuất hiện trong nhiều truyền thuyết và được xem là biểu tượng của sức mạnh hoang dã. Tuy nhiên, sự biến mất của hổ Bali cũng đồng nghĩa với sự biến mất của một phần di sản văn hóa và thiên nhiên của hòn đảo.

Ngày nay, chỉ còn lại những mẫu vật trưng bày tại các bảo tàng trên thế giới, như Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Leiden (Hà Lan) hay Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London (Anh), nhắc nhở nhân loại về một loài hổ đã từng tồn tại nhưng không còn nữa.

Sự kiện ngày 27 tháng 9 năm 1937 đã trở thành một trong những dấu mốc đau thương nhất trong lịch sử bảo tồn. Từ đó, thế giới bắt đầu nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc bảo vệ động vật hoang dã, đặc biệt là những loài đặc hữu dễ bị tổn thương.

Những bài học từ sự tuyệt chủng của hổ Bali đã thúc đẩy các chương trình bảo tồn hổ Sumatra, phân loài hổ Indonesia duy nhất còn tồn tại cùng nhiều loài động vật quý hiếm khác. Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng nếu không có hành động mạnh mẽ hơn, nguy cơ những bi kịch tương tự sẽ tiếp tục lặp lại.

Ngày nay, khi nhắc đến hổ Bali, người ta không chỉ nhớ đến một phân loài hổ đã biến mất, mà còn nhớ đến một minh chứng rõ ràng về cái giá phải trả khi con người thờ ơ với thiên nhiên. Đó là lời nhắc nhở rằng sự tồn tại của muôn loài luôn mong manh trước sự can thiệp của con người, và trách nhiệm bảo vệ sự đa dạng sinh học chính là bảo vệ tương lai của chính nhân loại.