Một giáo sư Oxford tin rằng bạch tuộc sẽ là sinh vật tiếp theo xây dựng nền văn minh trên Trái Đất

Con người luôn tự hỏi điều gì sẽ xảy ra với hành tinh nếu nhân loại biến mất. Trong cuốn sách Lịch sử Vũ trụ của Chúng ta (The Universal History of Us) xuất bản năm 2024, Giáo sư Tim Coulson từ Đại học Oxford đã trình bày một lý thuyết táo bạo: bạch tuộc, loài động vật biển thông minh và đầy khả năng, có thể trở thành ứng viên tiếp theo xây dựng một nền văn minh thống trị Trái Đất .

Bằng cách nghiên cứu tiến hóa và khả năng thích nghi của động vật, Coulson cho rằng bạch tuộc hội tụ đầy đủ yếu tố để phát triển mạnh mẽ trong một thế giới không có con người. Với trí tuệ, khả năng giải quyết vấn đề và sự tháo vát, liệu những sinh vật tám chi này có thực sự trở thành "người thừa kế" hành tinh xanh?

Trong lịch sử tiến hóa, con người đã khẳng định vị thế thống trị nhờ trí thông minh, khả năng sử dụng công cụ, và xây dựng các hệ thống xã hội phức tạp. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu con người biến mất do biến đổi khí hậu, thảm họa toàn cầu hay bất kỳ lý do nào khác?

Câu hỏi này đã thúc đẩy Giáo sư Coulson suy ngẫm: nếu không còn con người, loài nào có thể thay thế vị trí đó?

Theo Coulson, loài linh trưởng – họ hàng gần gũi nhất của con người – có rất ít cơ hội. Các loài vượn lớn như tinh tinh hay khỉ đột hiện có quần thể nhỏ, tốc độ sinh sản chậm, và phụ thuộc nhiều vào môi trường rừng. Những yếu tố này khiến chúng khó có khả năng sinh tồn trong bối cảnh biến đổi môi trường mạnh mẽ.

Trong khi đó, bạch tuộc lại nổi bật nhờ sự thông minh và khả năng thích nghi vượt trội.

Bạch tuộc đã tồn tại hơn 500 triệu năm, chứng kiến sự hình thành và suy tàn của nhiều loài trên Trái Đất . Sinh vật biển này không chỉ sở hữu cơ thể mềm mại và linh hoạt, mà còn được trang bị trí tuệ đáng kinh ngạc.

Các nghiên cứu đã ghi nhận bạch tuộc có khả năng:

• Sử dụng công cụ: Chúng biết sử dụng vỏ dừa để làm nơi trú ẩn hoặc tấn công kẻ thù.
• Thay đổi màu sắc và ngụy trang: Khả năng hòa mình vào môi trường xung quanh với độ chính xác cao giúp chúng tránh được các mối đe dọa.
• Giải quyết vấn đề: Bạch tuộc có thể mở nắp lọ, tháo chốt cửa, và thậm chí trốn thoát khỏi các bể nuôi tại các trung tâm nghiên cứu.
• Giao tiếp phức tạp: Chúng sử dụng các tín hiệu màu sắc để tương tác với đồng loại.

Những phẩm chất này đã khiến bạch tuộc trở thành biểu tượng của trí tuệ và sự khéo léo trong nhiều nền văn hóa, từ hình ảnh trên các bình cổ Minoan đến các câu chuyện thần thoại Nhật Bản.

Theo Coulson, bạch tuộc có nhiều yếu tố để trở thành ứng viên xây dựng nền văn minh trong thế giới hậu con người. Với trí thông minh, chúng có thể phát triển những phương pháp riêng để khai thác tài nguyên và tương tác xã hội.

Điều đáng chú ý là bạch tuộc không bị giới hạn bởi bộ xương. Cơ thể mềm mại cho phép chúng luồn lách vào những không gian chật hẹp, mở rộng phạm vi sống và tìm kiếm nguồn thức ăn trong những môi trường khắc nghiệt.

Tuy nhiên, Coulson cũng thừa nhận những hạn chế lớn. Hiện tại, bạch tuộc là sinh vật sống dưới nước, môi trường vốn không thích hợp cho việc phát triển công nghệ phức tạp. Dù vậy, ông tin rằng nếu bạch tuộc đối mặt với áp lực tiến hóa đủ lớn, chúng có thể tìm ra cách để thích nghi với lối sống mới.

Từ xa xưa, bạch tuộc đã thu hút trí tưởng tượng của con người. Trong thời kỳ đồ đồng, hình ảnh bạch tuộc xuất hiện trên các vật dụng trang trí, chẳng hạn như bình gốm của người Minoan.

Ngoài ra, loài này còn là biểu tượng trong văn hóa Nhật Bản, được gắn liền với sức mạnh, sự bí ẩn và nguy hiểm. Điều này có thể xuất phát từ khả năng tấn công mạnh mẽ và sự tồn tại của các loài bạch tuộc có độc như bạch tuộc vòng xanh, một trong những sinh vật nguy hiểm nhất đại dương.

Dù lý thuyết của Coulson mang tính suy đoán, nó gợi mở những cuộc thảo luận thú vị về sự tiến hóa và sinh tồn trong tự nhiên. Liệu bạch tuộc có thực sự trở thành loài thống trị Trái Đất hay không vẫn là câu hỏi chưa có câu trả lời rõ ràng.

Coulson nhấn mạnh: "Điều quan trọng là chúng ta không thể dự đoán với sự chắc chắn tuyệt đối về cách thức tiến hóa sẽ diễn ra trong thời gian dài. Nhưng với trí tuệ, sự tháo vát và khả năng thích nghi, bạch tuộc chắc chắn là một ứng viên đầy tiềm năng".

Trí tưởng tượng của con người luôn hướng về tương lai, nơi những sinh vật mới có thể thay thế vị trí của chúng ta. Bạch tuộc, với lịch sử tiến hóa lâu đời và khả năng phi thường, mang đến một góc nhìn thú vị về những gì có thể xảy ra khi chúng ta không còn tồn tại.

Dù vậy, sự sống trên Trái Đất luôn mang đến những bất ngờ. Và chính những câu hỏi như của Coulson đã nhắc nhở chúng ta về sự mong manh của vị thế con người, cũng như tầm quan trọng của việc bảo vệ hành tinh – nơi không chỉ là ngôi nhà của chúng ta mà còn của vô vàn sinh vật tuyệt vời khác.