Nếu sói và hươu bị 'giam' chung trên một hòn đảo, loài sói hay hươu sẽ tuyệt chủng?

Trên thực tế, "thí nghiệm" này đã thực sự đã xảy ra theo một cách rất tình cờ! Sói và nai sừng tấm, vốn có mối quan hệ tự nhiên là con mồi và kẻ săn mồi, chúng lần lượt đến cùng một hòn đảo, nhưng kết quả lại hoàn toàn trái ngược so với suy nghĩ thông thường của con người.

Cầu băng là những cấu trúc tự nhiên đóng băng hình thành trên mặt nước, như hồ, sông và đại dương. Trong trường hợp của Isle Royale, những cây cầu này thường dẫn đến phần đất liền của Canada hoặc phía bắc Minnesota của Hoa Kỳ và những cây cầu này có thể kéo tồn tại trong nhiều ngày, nhiều tuần hoặc nhiều tháng tùy thuộc vào điều kiện nhiệt độ và gió. 

Isle Royale (đảo Royale) nằm ở phía tây bắc của hồ Superior, hồ nước ngọt lớn nhất thế giới. Là một hòn đảo biệt lập, Isle Royale ban đầu không có chó sói và nai sừng tấm. Người ta cho rằng nai sừng tấm có thể đã bơi đến đây vào đầu thế kỷ 19, hoặc có thể chúng được con người thả ra đảo để săn bắn trong kỳ nghỉ. Mãi đến mùa đông năm 1949, nhiều con sói đã băng qua cây cầu băng từ Ontario và đến đảo, gây xáo trộn cuộc sống yên bình của loài nai sừng tấm trên đảo.

Khi các nhà nghiên cứu nhận phát hiện ra điều này, họ đã rất phấn khích vì vào thời điểm đó, rất hiếm khi chỉ thấy sói và nai sừng tấm sinh sống trong cùng một môi trường sống (một loài săn mồi duy nhất với một con mồi duy nhất). Hệ sinh thái đơn giản của nó (có ít biến đổi hơn các hệ sinh thái phức tạp hơn khác) là nơi lý tưởng để các nhà nghiên cứu tiến hành những nghiên cứu dài hạn.

Nai sừng tấm là loài hươu lớn nhất thế giới, với chiều cao trung bình đến vai của một con nai sừng tấm trưởng thành dao động từ 1,5 đến 1,8 mét. Con đực nặng 380 đến 535 kg, trong khi con cái nặng 270-360 kg.

Vì vậy, bắt đầu từ năm 1958, nhà sinh thái học động vật hoang dã Durward Allen và nghiên cứu sinh Lucian David Mech của Đại học Purdue ở Mỹ vào thời điềm đó đã tiến hành theo dõi và nghiên cứu lâu dài, đồng thời ghi nhận số lượng ban đầu của chúng: 20 con sói và khoảng 500 con nai sừng tấm. Ban đầu, họ nghĩ rằng quần thể sói và nai sừng tấm sẽ đạt đến trạng thái cân bằng nào đó theo thời gian, dự đoán theo thời gian sẽ có khoảng 25 con sói và 1.500 con nai sừng tấm sinh sống trên đảo.

Tuy nhiên, điều khiến họ ngạc nhiên là số lượng sói và nai sừng tấm không phát triển như họ mong đợi mà một trong hai quần thể bị tuyệt chủng, dó là kẻ săn mồi mà họ chưa từng nghĩ tới - sói. Làm sao chuyện này lại xảy ra? Đầu tiên, trong 5 năm đầu tiên khi bầy sói đến Isle Royale, hai quần thể đã đạt được sự cân bằng nào đó.

Dân số sói dao động nhẹ theo thời gian. Nhưng sau một loạt mùa đông ôn hòa, khi số lượng nai sừng tấm tăng gần gấp đôi, sự cân bằng đã thay đổi đáng kể. Tiếp theo là một loạt mùa đông khắc nghiệt, làm gia tăng tình trạng săn mồi của sói và giảm số lượng sinh ở nai sừng tấm, điều này khiến số lượng của chúng giảm xuống một nửa. Đến năm 1980, số lượng sói đã tăng lên 50 con và tách thành nhiều đàn khác nhau, con số cao nhất từng được ghi nhận trên đảo. Đồng thời, số lượng nai sừng tấm bắt đầu suy giảm nghiêm trọng, chỉ còn khoảng 650 cá thể.

Năm 1982, một loại virus gây tử vong cho loài sói, parvovirus ở chó, bất ngờ bùng phát trong đàn sói, dẫn đến cái chết của nhiều con sói non và số lượng sói giảm mạnh xuống còn 14 con.

Khi số lượng sói giảm, số lượng nai sừng tấm bắt đầu tăng vọt, đến năm 1994, số lượng nai sừng tấm lên tới 2.400 con, mức cao kỷ lục. Mặc dù virus ở loài sói cuối cùng đã biến mất một cách tự nhiên và số lượng nai sừng tấm tăng vọt nhưng số lượng sói không bao giờ hồi phục và duy trì ở mức hàng chục con trong một thời gian dài. 

Điều này là do sói bị mắc kẹt trong tình trạng cận huyết nghiêm trọng, khả năng sinh sản cực kỳ thấp và tình trạng sức khỏe kém cũng như như việc sói non xuất hiện những dị dạng xương, một căn bệnh di truyền do cận huyết gây ra, dẫn đến tình trạng vận động bất thường và kém linh hoạt. Sẽ cực kỳ khó khăn nếu sói để một con sói có bộ xương dị dạng săn một con nai trưởng thành lớn hơn nó gấp mấy lần.

Tuy nhiên, theo thời gian, do điều kiện mùa đông khắc nghiệt, thiếu thức ăn do dân số quá đông và ảnh hưởng của bọ ve, số lượng nai sừng tấm bắt đầu giảm đáng kể vào năm 1996, số lượng của chúng giảm xuống còn hơn 600 cá thể chỉ sau vài năm. 

Tuy nhiên, vào mùa đông năm 1997, một con sói xám mang số hiệu M93 đã đến đảo từ Canada qua một cây cầu băng. Sự xuất hiện của nó đã hồi sinh quần thể sói đang "chết dần" vì bệnh tật và cận huyết, đồng thời sự có mặt của nó đã giúp sinh ra 34 con sói con, cải thiện đáng kể sức khỏe của bầy sói và gây ra phản ứng dây chuyền cải thiện toàn bộ hệ sinh thái rừng.

Do quá trình sinh sản quá mức của M93, đến năm 2008, hai năm sau khi nó qua đời, 60% gen sói trong quần thể sói trên đảo Royale được thừa hưởng từ M93 tiếp tục rơi vào vòng lặp của suy thoái di truyền.

Cho đến năm 2016, chỉ còn lại hai con sói có quan hệ họ hàng gần gũi sinh sốn trên đảo và chúng không thể sinh sản. Nếu không có sự can thiệp của con người, những con sói này rất có thể sẽ trở thành những con sói cuối cùng trên đảo, đồng thời đàn nai sừng tấm cũng sẽ quá đông đúc dẫn đến tình trạng thiếu lương thực. 

Để bảo vệ hệ sinh thái địa phương, các nhà nghiên cứu đã quyết định thả nhân tạo hàng chục con sói mới đến đảo bắt đầu từ năm 2018. Những con sói này đã được tiêm phòng và đeo vòng cổ GPS. Giờ đây, một vòng cạnh tranh mới giữa sói và nai sừng tấm đang diễn ra. 

Tham khảo: Zhihu