Nghịch lý con tàu của Theseus: Bạn là ai?

Danh tính của bạn là gì?

Đó có phải là tên của bạn? Cách mà bạn nhìn? Cách bạn nói chuyện hay cử chỉ tay đặc biệt của bạn?

Trong nhiều nền văn hóa, "họ" chỉ ra vai trò của cá nhân hoặc gia đình trong xã hội hoặc nghề nghiệp (thường là trong quá khứ). Baker, Archer hoặc Weaver là những cái tên phổ biến ở các vùng nói tiếng Anh ở phương Tây. Trong văn hóa Ấn Độ, "họ" cũng được dùng để chỉ đẳng cấp của một người.

Ngoài tên, khuôn mặt và ngoại hình của chúng ta còn cho biết danh tính của chúng ta. Một chiếc mũi có hình dáng thú vị hay mái tóc bù xù, hoang dã cũng có thể trở thành đặc điểm nhận dạng của một người. Trên thế giới này có rất nhiều người nổi tiếng chỉ vì vẻ ngoài của họ. 

Theo các nhà khoa học, cơ thể con người thay thế 330 tỷ tế bào mỗi ngày. Điều này có nghĩa là cứ mỗi phút trôi qua, cơ thể bạn lại có 229.166.667 tế bào mới. Với tốc độ này, trong 100 ngày, bạn gần như hoàn toàn mới!

Vậy bạn có phải là con người của một trăm ngày trước không?

Phẫu thuật thẩm mỹ có thể giúp bạn thay đổi ngoại hình. Trong một số trường hợp, những thay đổi này nhiều đến mức chúng ta không thể nhận ra người đó. Mặc dù thực tế là họ trông khác nhau nhưng họ có vẫn là cùng một người?

Ở nhiều nền văn hóa, sau khi kết hôn, một người (thường là vợ) lấy họ của người kia (thường là họ của chồng). Và mọi người có thể thay đổi tên của mình khi kết hôn. Họ có còn là con người như trước khi đổi tên không?

Nếu câu trả lời của bạn cho tất cả hoặc hầu hết các câu hỏi trên là 'có' thì chúng ta buộc phải hỏi… tại sao? Tại sao họ vẫn là cùng một người? Chúng ta sử dụng tên và khuôn mặt để nhận dạng mọi người, vì vậy khi tên hoặc khuôn mặt của họ thay đổi thì họ cũng thay đổi? Bạn có thể không đồng ý và nói rằng khuôn mặt và tên của họ có thể đã thay đổi, nhưng tính cách của họ thì không. Tế bào của tôi có thể mới toanh, nhưng tôi vẫn hành động, suy nghĩ và cảm nhận như cũ. 

Theo đó, câu hỏi "Tôi/nó là gì?" chính là trung tâm của nghịch lý con tàu của Theseus.

Con tàu của Theseus

Theseus là con trai của vua Aegeus. Nhà vua đã thua trong trận chiến với vua Minos và mắc nợ ông ta một món nợ lớn. Sau đó, vua Aegeus đã cử một đoàn gồm 7 chàng trai và 7 cô gái đi khám phá mê cung chứa Minotaur, một con thú hung dữ. 

Và Theseus đã tình nguyện đi với tư cách là một trong 7 chàng trai. Họ phải đi thuyền đến Crete. Vua Aegeus đã vô cùng đau buồn khi nghĩ đến việc con trai mình có thể sẽ phải hy sinh, nhưng Theseus trấn an ông rằng nếu anh sống sót trở về, con tàu sẽ mang những cánh buồm trắng. Nếu anh ta chết, cánh buồm vẫn sẽ mang màu đen.

Tuy nhiên, sau khi khám phá mê cung trở về, dù sống sót nhưng Theseus đã quên thay đổi màu sắc của cánh buồm. Nhà vua lúc đó đã lao mình từ vách đá xuống khi nhìn thấy con tàu có cánh buồm đen. 

Con tàu có cái tên nổi tiếng là "Con tàu của Theseus "và được cất giữ trong một bảo tàng ở Athens như một lời nhắc nhở về lòng dũng cảm và trí thông minh của Theseus cũng như bi kịch của vua Aegeus.

Nghịch lý

Plutarch là một trong những triết gia đầu tiên đưa ra nghịch lý này. Nếu con tàu bắt đầu mục nát, các bộ phận sẽ cần được thay thế. Nếu tất cả các bộ phận ban đầu của con tàu cuối cùng được thay thế hết, thì liệu nó có còn là con tàu mà Theseus dùng để đi đến mê cung không? Nếu mỗi bộ phận của một vật thể được thay thế theo thời gian thì khi nào vật thể đó không còn là bản chất ban đầu của nó nữa?

Câu hỏi này đã được sửa đổi thêm bởi nhà triết học người Anh Thomas Hobbes. Nếu các bộ phận ban đầu của con tàu sau đó được tập hợp lại và lắp ráp lại để trông giống hệt con tàu ban đầu thì con tàu nào sẽ được coi là con tàu nguyên bản của Theseus?

Có lẽ chúng ta cần xem xét điều này bằng cách sử dụng lý thuyết bắc cầu. Lý thuyết cho rằng nếu A=B và B=C thì A=C. Trong trường hợp này, A là con tàu ban đầu mà Theseus dùng để đi đến mê cung, B là con tàu được sửa chữa lại theo thời gian và C là con tàu được lắp ráp lại. Vì vậy, tất cả các con tàu đều có một danh tính duy nhất. Tuy nhiên, điều này không có ý nghĩa gì vì hai con tàu—một chiếc được sửa chữa lại theo thời gian và một chiếc được lắp ráp lại—là khác nhau.

Theo Aristotle, các yếu tố tạo nên một sự vật là hình thức của nó, chất liệu làm nên nó và mục đích của nó. Do đó, con tàu ban đầu sẽ vẫn giữ nguyên bản chất ban đầu của nó, vì hình dạng của nó không thay đổi, bất kể nó được chế tạo bằng vật liệu gì.

Tuy nhiên, tuyên bố này đã được nhiều triết gia tranh luận kỹ lưỡng.

Và theo đó, cho tới tân bây giờ, nghịch lý này vẫn không có câu trả lời rõ ràng.

Tham khảo: Scienceabc