Nghiên cứu khoa học: Con người và chuối là họ hàng thân thiết, ADN giống nhau đến 50%?

Bạn có thể từng nghe một điều thú vị rằng con người và chuối giống nhau về ADN khoảng 50% đến 60%. Thật kỳ lạ phải không? Có muôn vàn khác biệt giữa người và trái cây. Một bên là động vật và bên còn lại là thực vật!

Thông tin này bắt nguồn từ một chương trình do Viện Nghiên cứu Bản đồ Gen Người Quốc gia điều hành vào năm 2013. Chương trình được chỉ đạo bởi chuyên gia di truyền học, Tiến sĩ Lawrence Brody. Thí nghiệm được đưa vào như một phần của video giáo dục của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Smithsonian có tên là "The Animated Genome". Video đó nói rằng ADN của người và chuối "giống nhau 41%".

Để làm rõ sự giống nhau này được xác định như thế nào, dưới đây sẽ là những giải thích từ chính Tiến sĩ Brody.

Con người với chuối

Đầu tiên, điều quan trọng là ta phải hiểu sự khác biệt giữa ADN và các sản phẩm protein. Brody nói rằng một cách để phân biệt dễ dàng là nghĩ về ADN của con người như một bản thiết kế của một căn nhà trệt ở nông trại và ADN chuối như một căn nhà theo phong cách kiến trúc thời thuộc địa. Cả hai ngôi nhà đều có những tương đồng như hệ thống ống nước, phòng tắm, nhà bếp... nhưng các sản phẩm cuối cùng đều khá khác biệt. Cách hiểu tương tự cũng áp dụng với sự so sánh giữa con người với mọi thứ khác, từ chuối đến tinh tinh.

Người và chuối có thực sự là họ hàng?

Điều thứ hai cần ghi nhớ là các gen chỉ chiếm 2% ADN của bạn.

Đối với thí nghiệm này, các nhà khoa học đã xem xét trình tự gen trong bộ gen của một quả chuối thông thường. Sau đó, họ sử dụng các chuỗi ADN này để dự đoán chuỗi axit amin của tất cả các protein sẽ được tạo ra từ các gen ấy. Rồi họ thực hiện quá trình tương tự cho tất cả các gen của con người.

Sau đó, các nhà khoa học so sánh trình tự protein của từng gen chuối với trình tự protein của mọi gen con người. Chương trình lưu lại những lượt so sánh có độ tương đồng nhiều hơn mức một người mới đầu tưởng. Brody lưu ý rằng độ tương đồng có thể dao động từ 0 đến 100 phần trăm.

Hơn 4 triệu phép so sánh đã được thực hiện, dẫn đến khoảng 7.000 kết quả trùng khớp tốt nhất giữa hai bộ gen. Sau đó, họ tính trung bình dựa trên phần trăm của 7.000 trùng khớp đã tìm được trước đó. "Điều này đã cho chúng tôi kết quả là khoảng 40%", Brody nói. "Đây là sự tương đồng trung bình giữa các protein (sản phẩm của gen), chứ không phải gen". Protein là vật liệu sinh hóa, là kết quả khi gen hoạt động. Tất nhiên là cũng có rất nhiều gen trong bộ gen của chúng ta không tương đồng với gen trong bộ gen của chuối và ngược lại.

Nói một cách đơn giản, họ đã so sánh gen của chuối với gen của con người, từng gen một. Rồi họ loại bỏ một số trường hợp (nếu chuối có gen nhưng con người thì không, điều đó không được tính). Khoảng 60% gen của chúng ta có một bản sao tìm thấy được trong bộ gen của chuối!. "Trong 60% đó, các protein được mã hóa bởi chúng giống nhau khoảng 40% khi chúng ta so sánh trình tự axit amin của protein người với chuối", Brody nói thêm.

Có vẻ thật sốc khi biết rằng có rất nhiều gen giống nhau giữa hai thứ rất khác nhau như con người và chuối. "Nếu bạn nghĩ về những hoạt động sống của chúng ta và của một quả chuối thì có rất nhiều tương đồng, như là tiêu thụ oxy. Rất nhiều chỗ gen ấy chỉ là nền tảng cho sinh tồn", Brody nói.

Chúng ta đều là họ hàng!

Khi có người nói rằng tỷ lệ phần trăm này là "sự giống nhau giữa ADN" thì thực ra đó là sự giống nhau của các sản phẩm gen. "Đây chỉ là một sự hiểu lầm nhỏ", Brody trấn an. Điều mà bạn có thể lưu tâm là chúng ta có điểm tương đồng với chuối, khoai tây và cây thông. Phần đó là đúng. Nhưng ta dễ truyền đạt và hiểu không chính xác về các sản phẩm gen hoặc ADN.

Vì vậy, chuỗi ADN của một quả chuối so với ADN của người sẽ không trùng khớp. 50% ADN của bạn giống cha hoặc mẹ mình. Nhưng với chuối, chúng ta trùng khớp khoảng 50% các gen, thứ chỉ chiếm khoảng 1% ADN.

Ngoài chuối, ta cũng "chia sẻ" 85% các gen với chuột và 61% với ruồi giấm. "Điều đáng chú ý là mặc dù cách nhau rất xa trong quá trình tiến hóa, chúng ta vẫn thấy được một dấu hiệu chung trong bộ gen báo hiệu một tổ tiên chung", Brody nói. "Chúng được bảo tồn bởi vì bộ gen của một sinh vật sống cách đây hàng tỷ năm có chứa các gen giúp các tế bào sống và sinh sản. Những gen tương tự cũng được bảo tồn trong chúng ta và thực vật".

Con người có thể cũng có 1% tương đồng về ADN với các loại trái cây khác. Điều này là do tất cả sự sống tồn tại trên trái đất đã phát triển từ một tế bào duy nhất có nguồn gốc khoảng 1,6 tỷ năm trước. Theo một nghĩa nào đó, chúng ta đều là họ hàng!