Siêu máy tính cảnh báo 'kịch bản ác mộng': 27% loài trên Trái Đất có thể biến mất vào năm 2100

Dựa trên mô hình mô phỏng chi tiết hành tinh bằng siêu máy tính, nhóm nghiên cứu đã đưa ra dự đoán rằng đến năm 2100, 27% các loài động thực vật sẽ tuyệt chủng: một kịch bản được nhiều nhà khoa học mô tả là "ác mộng của nhân loại".

Nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí Science Advances đã sử dụng dữ liệu về khí hậu, sử dụng đất và tương tác sinh thái để mô phỏng một "Trái Đất ảo", nơi mọi yếu tố sống, từ thực vật, động vật đến môi trường, đều liên kết chặt chẽ với nhau.

Nhờ sức mạnh của siêu máy tính, các nhà khoa học đã có thể theo dõi sự thay đổi của hơn 33.000 loài trong suốt khoảng thời gian từ năm 2020 đến năm 2100, cùng 15.000 mạng lưới thức ăn phức tạp được xây dựng để mô phỏng mối quan hệ giữa chúng.

Kết quả thật sự đáng báo động: chỉ trong 30 năm đầu của thế kỷ này, tức đến năm 2050, khoảng 10% tổng số loài sinh vật sẽ biến mất hoàn toàn. Đến năm 2100, con số này dự kiến tăng lên 27% đối với các loài có xương sống, một mức giảm đủ để gây ra một đợt tuyệt chủng hàng loạt tiếp theo trong lịch sử Trái Đất.

Nghiên cứu cũng cho thấy rằng tác động của biến đổi khí hậu và việc con người sử dụng đất đai bừa bãi không chỉ trực tiếp khiến các loài biến mất, mà còn tạo ra những "hiệu ứng domino sinh thái", khi sự tuyệt chủng của một loài kéo theo hàng loạt loài khác trong chuỗi thức ăn.

Các nhà khoa học cho biết siêu máy tính đã mô phỏng phản ứng của từng loài theo từng tháng, trong suốt 80 năm. Giai đoạn từ 2020 đến 2050 được xác định là thời kỳ "bản lề" - khi tốc độ mất mát đa dạng sinh học diễn ra mạnh mẽ nhất. Sau giai đoạn này, nếu không có biện pháp can thiệp, sự suy giảm sẽ bước vào giai đoạn không thể đảo ngược.

Một trong những điểm đột phá của nghiên cứu là khả năng tính toán các phản ứng dây chuyền trong hệ sinh thái, điều mà trước đây các mô hình đơn giản không thể làm được. Khi một loài biến mất, các loài phụ thuộc vào nó (dưới dạng thức ăn, nơi trú ngụ hoặc quan hệ cộng sinh) cũng dần suy yếu, dẫn đến mức độ mất mát có thể tăng tới 184% so với các dự đoán chỉ tính yếu tố khí hậu hoặc diện tích sống bị thu hẹp.

Theo nhóm nghiên cứu, viễn cảnh này không chỉ dừng ở lĩnh vực sinh học mà còn là lời cảnh tỉnh cho sự sống còn của chính con người. Mất đi đa dạng sinh học đồng nghĩa với việc mất đi các hệ sinh thái cung cấp thực phẩm, nước sạch và cân bằng khí hậu cho hành tinh.

Họ nhấn mạnh rằng vài thập kỷ tới sẽ là thời điểm then chốt để nhân loại hành động, từ giảm phát thải khí nhà kính, kiểm soát phá rừng cho đến thiết lập lại ranh giới giữa phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên.

Dù viễn cảnh mà siêu máy tính vẽ ra đầy ảm đạm, các chuyên gia vẫn cho rằng vẫn còn cơ hội để đảo ngược xu hướng này. "Điều đáng mừng là mô hình cho thấy nếu con người kịp thời thay đổi - giảm tốc độ khai thác, tái tạo môi trường sống và bảo vệ các loài đang nguy cấp - chúng ta vẫn có thể ngăn chặn sự sụp đổ sinh học toàn cầu," một thành viên nhóm nghiên cứu chia sẻ trên Canada Today.

Tuy nhiên, thời gian đang dần cạn kiệt. Nếu những cảnh báo khoa học này tiếp tục bị phớt lờ, đến cuối thế kỷ 21, hành tinh xanh có thể sẽ bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên mà con người trở thành nhân chứng, và có thể là nạn nhân, của cuộc đại tuyệt chủng mà chính mình gây ra.