Tuổi sinh học của não có thể quyết định tuổi thọ của bạn?

Các nhà khoa học ngày càng đồng ý rằng "tuổi theo thời gian" chỉ là một con số, trong khi "tuổi sinh học" mới là yếu tố quan trọng quyết định sức khỏe và tuổi thọ. Sự khác biệt giữa hai con số này, được gọi là khoảng cách tuổi tác, ẩn chứa những bí mật sâu sắc về sức khỏe cá nhân.

Và giờ đây, một nghiên cứu đột phá từ Đại học Stanford đã cho ra đời một phương pháp xét nghiệm máu có khả năng đo lường chính xác tốc độ lão hóa của từng cơ quan nội tạng, mở ra một kỷ nguyên mới cho y học dự phòng.

Nghiên cứu được dẫn dắt bởi nhà thần kinh học Tony Wyss-Coray đã lật đổ quan niệm rằng quá trình lão hóa diễn ra đồng đều trên toàn cơ thể. Thay vào đó, nó cho thấy mỗi cơ quan đều có một "đồng hồ" lão hóa riêng. Đây là một khám phá mang tính cách mạng, bởi nó giải thích tại sao một người có vẻ ngoài trẻ trung nhưng lại mắc bệnh tim, hoặc một người cao tuổi vẫn có tinh thần minh mẫn.

Xét nghiệm máu mới này không chỉ là một bức ảnh chụp nhanh về tình trạng hiện tại mà còn là một cửa sổ hé lộ sức khỏe trong nhiều năm tới. Nó cho phép các bác sĩ và bệnh nhân nhìn thấy những vấn đề tiềm ẩn từ sớm, trước khi chúng biểu hiện thành các triệu chứng rõ ràng.

Để thực hiện nghiên cứu, nhóm của Wyss-Coray đã sử dụng mẫu máu của hơn 44.000 tình nguyện viên đăng ký tại UK Biobank, một cơ sở dữ liệu y sinh khổng lồ theo dõi những người tham gia trong suốt 17 năm. Những người này có độ tuổi từ 40 đến 70 khi được lấy mẫu, tạo ra một nguồn dữ liệu đa dạng và phong phú.

Bằng cách sử dụng một công cụ phòng thí nghiệm tiên tiến gọi là Olink để định lượng protein trong máu, các nhà nghiên cứu đã phân tích gần 3.000 protein, nhiều trong số đó có nguồn gốc từ các cơ quan cụ thể. Một số phân tử này được giải phóng từ tim, một số khác từ não, thận, gan, và nhiều cơ quan khác.

Với sự hỗ trợ của học máy (một dạng của trí tuệ nhân tạo), các nhà nghiên cứu đã liên kết từng dấu hiệu protein với một trong 11 hệ cơ quan, bao gồm não, hệ miễn dịch, tim, phổi, và thận, và ước tính độ "già" của cơ quan đó so với tuổi thực tế của người đó. Độ lệch so với chuẩn càng lớn thì cơ quan đó càng được coi là "cực kỳ già" hoặc "cực kỳ trẻ".

Kết quả phân tích đã cho thấy một thực tế đáng lo ngại. Cứ ba người tham gia thì có một người có ít nhất một cơ quan bị lão hóa nhanh hơn dự kiến. Tồi tệ hơn, cứ bốn người thì có một người có nhiều cơ quan bị lão hóa đồng thời.

Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn là tin xấu, bởi nó mang lại cơ hội cho việc can thiệp sớm. Các cơ quan lão hóa sớm báo trước những hậu quả thực tế. Những người có tim già hơn dự kiến có nguy cơ suy tim hoặc rung nhĩ cao hơn đáng kể. Phổi già dự đoán bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Và những người có não già có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer cao gấp ba lần so với những người có não lão hóa bình thường.

Đáng chú ý, những người có bộ não đặc biệt trẻ trung lại có một "tấm khiên" bảo vệ mạnh mẽ. Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng những người này có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer thấp hơn 74%. Mức độ bảo vệ này tương đương với việc mang hai bản sao của biến thể gen APOE2, từ lâu đã được biết là có tác dụng bảo vệ chống lại căn bệnh này.

Wyss-Coray nhấn mạnh rằng "một người có bộ não già về mặt sinh học có khả năng được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer mới trong thập kỷ tới cao gấp khoảng 12 lần so với một người cùng độ tuổi nhưng có bộ não trẻ về mặt sinh học". Điều này vẫn đúng ngay cả khi các nhà nghiên cứu kiểm soát kiểu gen APOE, giới tính và tuổi theo thời gian, khẳng định vai trò độc lập của tuổi sinh học.

Không chỉ dự đoán bệnh tật, xét nghiệm này còn dự đoán được khả năng tử vong. Những người có não bộ già hóa về mặt sinh học có nguy cơ tử vong trong vòng 15 năm cao hơn tới 182%.

Ngược lại, những người có não bộ trẻ trung có nguy cơ tử vong giảm 40%. Và nếu ai đó có nhiều cơ quan nội tạng bị lão hóa, chẳng hạn như tám cơ quan hoặc nhiều hơn thì nguy cơ tử vong của họ tăng gấp tám lần so với những người có cơ quan nội tạng cùng độ tuổi. Điều này củng cố quan điểm rằng lão hóa toàn thân là một yếu tố nguy cơ lớn, nhưng lão hóa ở từng cơ quan lại có vai trò riêng biệt.

Một trong những phát hiện thú vị nhất của nghiên cứu là không phải tất cả các cơ quan đều có khả năng dự đoán tuổi thọ như nhau. Não bộ và hệ miễn dịch nổi lên như những yếu tố dự báo mạnh mẽ nhất về khả năng sống sót. Những người có cả não bộ và hệ miễn dịch trẻ trung có nguy cơ tử vong thấp hơn 56% trong 17 năm tiếp theo so với những người có tuổi thọ bình thường.

Hơn nữa, quá trình lão hóa não dường như lan tỏa khắp cơ thể. Những người có não lão hóa cũng phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và suy tim cao hơn, cho thấy vai trò rộng hơn của nó đối với sức khỏe toàn thân.